W dniu 1 stycznia 2014 roku wejdą w życie modyfikacje przepisów dotyczące ustawy o VAT, będące jednymi z największych zmian podatkowych, jakie miały miejsce w ostatnich latach.
Na szczególną uwagę zasługuje nowelizacja przepisów w zakresie ustalenia momentu powstania obowiązku podatkowego. Ta kwestia stanowi jedną z fundamentalnych zmian, jakie przyniesie rok 2014 i - co ważne - dotyczyć będzie każdego z podatników.
Zasady ogólne
Art. 19 określający dotychczas obowiązujące regulacje dotyczące powstania obowiązku podatkowego, zostanie uchylony na rzecz nowo dodanego art. 19a znowelizowanej ustawy o podatku od towarów i usług.
Według obecnie obowiązujących przepisów obowiązek podatkowy, zgodnie z zasadą ogólną, powstaje z chwilą wydania towaru lub wykonania usługi. Jednak, gdy podlegające opodatkowaniu czynności powinny zostać udokumentowane fakturą - obowiązek podatkowy powstaje z chwilą jej wystawienia. Należy przy tym pamiętać, że dokument ten zgodnie z przepisami obowiązującymi do końca 2013 roku powinien zostać wystawiony nie później niż w ciągu 7 dni, licząc od dnia wydania towaru lub wykonania usługi. Nowe regulacje prawne zmieniają powyższe zasady. Od 2014 roku obowiązek podatkowy na gruncie podatku VAT będzie powstawał bowiem z chwilą dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi. Należy podkreślić więc, że dla celów wykazania podatku należnego od sprzedaży przy większości transakcji nie będzie miała znaczenia data wystawienia faktury.
Usługi wykonywane częściowo i usługi ciągłe
Ciekawym zagadnieniem stają się regulacje w zakresie ustalania obowiązku podatkowego w VAT przewidziane dla usług wykonywanych częściowo oraz tzw. usług ciągłych. Wskazuje na to w art. 19a ust. 2-4 znowelizowanej ustawy. Dla usług wykonywanych częściowo zastosowanie znajdzie zasada ogólna, ale istotnym jest określenie momentu wykonania usługi. Zgodnie z treścią nowych przepisów, usługę uznaje się za zrealizowaną również w przypadku wykonania jej części, za którą określono zapłatę.
Natomiast usługę, dla której w związku z jej świadczeniem ustalane są następujące po sobie terminy płatności lub rozliczeń, uznaje się za wykonaną z upływem każdego okresu, do którego odnoszą się te płatności lub rozliczenia, do momentu zakończenia świadczenia tej usługi. Gdy jednak mowa o usłudze świadczonej w sposób ciągły przez okres dłuższy niż rok, dla której w danym roku nie upływają terminy płatności lub rozliczeń, należy pamiętać, że uznaje się ją za wykonaną z upływem każdego roku podatkowego, do momentu zakończenia świadczenia tej usługi.
W jakich sytuacjach data wystawienia faktury wciąż ma znaczenie?
Po wejściu w życie znowelizowanych przepisów, tylko w ściśle określonych przez ustawę przypadkach obowiązek podatkowy będzie powstawał z chwilą wystawienia faktury. Wymienia je art. 19a ust. 5 pkt 3 i 4 ustawy:
| _ Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą: _ _ (...) _ _ 3) wystawienia faktury w przypadkach, o których mowa w art. 106b ust. 1, z tytułu: _ _ a) świadczenia usług budowlanych lub budowlano-montażowych, _ _ b) dostawy książek drukowanych (PKWiU ex 58.11.1) - z wyłączeniem map i ulotek - oraz gazet, czasopism i magazynów, drukowanych (PKWiU ex 58.13.1 i PKWiU ex 58.14.1), _ _ c) czynności polegających na drukowaniu książek (PKWiU ex 58.11.1) - z wyłączeniem map i ulotek - oraz gazet, czasopism i magazynów (PKWiU ex 58.13.1 i PKWiU ex 58.14.1), z wyjątkiem usług, do których stosuje się art. 28b, stanowiących import usług; _ _ 4) wystawienia faktury z tytułu: _ _ a) dostaw energii elektrycznej, cieplnej lub chłodniczej oraz gazu przewodowego, _ _ b) świadczenia usług: _ - _ telekomunikacyjnych i radiokomunikacyjnych, _ - _ wymienionych w poz. 140-153, 174 i 175 załącznika nr 3 do ustawy, _ - _ najmu, dzierżawy, leasingu lub usług o podobnym charakterze, _ - _ ochrony osób oraz usług ochrony, dozoru i
przechowywania mienia, _ - _ stałej obsługi prawnej i biurowej, _ - _ dystrybucji energii elektrycznej, cieplnej lub chłodniczej oraz gazu przewodowego _ _ - z wyjątkiem usług, do których stosuje się art. 28b, stanowiących import usług. _ |
| --- |
Jeżeli w przypadku powyższych czynności podatnik nie wystawi faktury lub wystawi ją z opóźnieniem, obowiązek podatkowy powstanie z chwilą upływu terminów wystawienia faktury określonych w art. 106i ust. 3 i 4 ustawy, a gdy nie określono takiego terminu - z chwilą upływu terminu płatności.
Kiedy ma znaczenie data otrzymania zapłaty?
Odstępstwo od zasady ogólnej powstania obowiązku podatkowego będzie również stosowane w przypadku, gdy podatnik przed dokonaniem dostawy lub wykonaniem usługi otrzymał całość lub część zapłaty (przedpłatę, zaliczkę, zadatek, ratę, wkład budowlany lub mieszkaniowy przed ustanowieniem spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego lub lokalu o innym przeznaczeniu). Obowiązek podatkowy w VAT w odniesieniu do otrzymanej kwoty powstanie wówczas w chwili jej otrzymania, o czym stanowi art. 19a ust. 8 ustawy.
Jednak nie tylko w przypadku zaliczek podatnicy będą mieć do czynienia z kasowym momentem powstania obowiązku podatkowego. Konieczność wykazania podatku VAT należnego od dokonanej sprzedaż w momencie otrzymania całości lub części zapłaty powstanie również w przypadkach, o których mowa w art. 19a ust. 5 pkt 1 i 2 ustawy:
| _ Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą: _ _ 1) otrzymania całości lub części zapłaty z tytułu: _ _ a) wydania towarów przez komitenta komisantowi na podstawie umowy komisu, _ _ b) przeniesienia z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu własności towarów w zamian za odszkodowanie, _ _ c) dokonywanej w trybie egzekucji dostawy towarów, o której mowa w art. 18, _ _ d) świadczenia, na podstawie odrębnych przepisów, na zlecenie sądów powszechnych, administracyjnych, wojskowych lub prokuratury usług związanych z postępowaniem sądowym lub przygotowawczym, z wyjątkiem usług, do których stosuje się art. 28b, stanowiących import usług, _ _ e) świadczenia usług zwolnionych od podatku zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 37-41; _ _ 2) otrzymania całości lub części dotacji, subwencji i innych dopłat o podobnym charakterze, o których mowa w art. 29a ust. 1. _ |
| --- |
Zmiany w praktyce
Zmiana przepisów ustawy w zakresie ustalenia momentu powstania obowiązku podatkowego w praktyce dotyczy wszystkich podatników podatku od towarów i usług. Dotychczas zasady ogólne w odniesieniu do świadczenia usług również określały moment powstania obowiązku podatkowego w VAT w dacie ich wykonania, ale już w stosunku do sprzedaży towarów - w chwili wydania towaru, a nie jak mowa w znowelizowanej ustawie - w chwili dokonania dostawy towaru. Mała z pozoru zmiana może przysporzyć przedsiębiorcom wiele problemów. O ile bowiem łatwo jest określić, kiedy towar "wyszedł” z firmy, o tyle trudno kontrolować dokładną datę otrzymania go przez klienta, czyli dokonania dostawy.
_ Przykład 1 _
Obowiązek podatkowy w VAT 2014 r.
Podatnicy dokumentujący sprzedaż fakturami, w kwestii rozliczeń z tytułu VAT, szczególną uwagę zwracali dotychczas na dzień wystawienia faktury, która zgodnie z przepisami obowiązującymi do końca 2013 roku powinna być wystawiona najpóźniej 7 dnia od dnia wydania towaru lub wykonania usługi. W dacie wystawienia powstaje bowiem obowiązek podatkowy. Przepisy znowelizowanej ustawy o VAT odchodzą stopniowo od "kultu” faktury. Od stycznia 2014 roku data wystawienia faktury nie będzie miała dla większości podatników znaczenia. Obowiązek podatkowy, nawet gdy wystawiana jest faktura, powstanie bowiem na zasadach ogólnych, a więc z chwilą dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi.
_ Przykład 2 _
Obowiązek podatkowy w VAT 2014
Znowelizowana ustawa o VAT wciąż wyróżnia szczególne grupy podatników, których będą obowiązywały zasady odmienne od ogólnych. Jednak w ich przypadku moment określenia obowiązku podatkowego również uległ zmianie. Na nowe przepisy szczególną uwagę powinni zwrócić m.in. podatnicy świadczący usługi budowlane i budowlano-montażowe. Obecnie mają oni możliwość przesunięcia powstania momentu, w którym zobowiązani są do wykazania VAT należnego o 30 dni od daty wykonania usługi, pod warunkiem, że wcześniej nie otrzymali należności. Natomiast od stycznia 2014 roku przywilej taki co do zasady utracą. Co ważne, będą musieli przywyknąć do kontrolowania dat wystawiania faktur, te bowiem będą miały wpływ na moment powstania obowiązku podatkowego. Do grona przedsiębiorców, którzy od nowego roku będą zobowiązani - dla celów rozliczania z tytułu podatku VAT - kontrolować datę wystawienia faktury, dołączą również świadczący usługi telekomunikacyjne, ochrony mienia oraz usługi najmu, dzierżawy i leasingu.
Innym zaś przedsiębiorcom zostaną całkowicie odebrane przysługujące dotychczas przywileje. Mowa tu w szczególności o świadczących usługi transportowe. Odebrany zostanie im status usług szczególnych ze względu na podatek VAT. Oznacza to, że firmy świadczące tego typu usługi będą zobowiązane stosować zasady ogólne, a więc obowiązek podatkowy będzie zależał tu od momentu wykonania usługi.
Podatnicy powinni przeanalizować zmiany, jakie wprowadza znowelizowana ustawa o VAT, w celu uniknięcia sporów z przedstawicielami urzędów skarbowych. To bowiem sami przedsiębiorcy ponoszą odpowiedzialność przed organami podatkowymi za niezastosowanie się do obowiązujących przepisów podatkowych.
Więcej o zmianach w VAT