Każdy dłużnik ma prawo skorzystać z instytucji przedawnienia roszczeń i zwolnic się z obowiązku spłaty należnych wierzytelności. Może to nastąpić tylko i wyłącznie wtedy, gdy wierzyciel sam nie dochodzi przysługujących mu roszczeń przez określony przepisami czas.
Przedawnienie roszczeń to bardzo specyficzna instytucja, której celem jest uregulowanie realnych stosunków prawnych miedzy wierzycielem a dłużnikiem, poprzez zwolnienie dłużnika z obowiązku spełnienia zobowiązań, których wierzyciel i tak sam nie dochodzi. Zgodnie z definicją zawartą w art. 117 § 2 Kodeksu Cywilnego, po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia, przy czym zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne.
Terminy przedawnienia roszczeń
Roszczenie przedawnione wciąż istnieje, ale przekształca się w tzw. "roszczenie niezupełne", które cechuje się tym, że nie może być przymusowo egzekwowane. Ogólny czas, po którym staje się to możliwe, to 10 lat liczonych od dnia, w którym powstał obowiązek wykonalności. Jednak ze względu na różne rodzaje zobowiązań finansowych czas przedawnienia roszczeń, dla niektórych z nich, został ustawowo skrócony do następujących terminów:
- dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz dla roszczeń okresowych, przedawnienie następuje po okresie 3 lat, licząc od dnia, w którym zobowiązanie stało się wymagalne;
- dla roszczeń z tytułu weksli, przedawnienie następuje po okresie 3 lat (dla wystawcy weksla własnego) i 1 roku (dla indosantów), licząc od dnia płatności lub od dnia protestu;
- dla roszczeń przedsiębiorcy z tytułu powstałej sprzedaży, przedawnienie następuje po okresie 2 lat, licząc od dnia, w którym zobowiązanie stało się wymagalne;
- dla roszczeń z tytułu umowy o dzieło, przedawnienie następuje po okresie 2 lat, licząc od dnia, w którym nastąpiło oddanie dzieła lub w którym powinno nastąpić oddanie działa;
- dla roszczeń z tytułu umowy przewozu osób lub mienia, przedawnienie następuje po okresie 1 roku, licząc od dnia, w którym zobowiązanie stało się wymagalne lub od dnia, w którym nastąpił bądź miał nastąpić przewóz;
- dla roszczeń wynajmującego przeciwko najemcy o naprawienie uszkodzonych rzeczy, jak również dla roszczeń najemcy przeciwko wynajmującemu o zwrot nakładów na użytkowane rzeczy, przedawnienie następuje po okresie 1 roku, licząc od dnia, w którym zwrócone zostały dane rzeczy;
- dla roszczeń z tytułu zawarcia umowy przedwstępnej, przedawnienie następuje w okresie 1 roku, licząc od dnia, kiedy miała zostać zawarta umowa właściwa;
Zgodnie z art. 119 Kodeksu Cywilnego, terminy przedawnienia nie mogą być skracane ani przedłużane przez czynność prawną. Dodatkowo, dłużnik musi udowodnić przed sądem, że minął termin przedawnienia roszczeń. W innym przypadku, choć występuje taka okoliczność, sąd nie weźmie jej pod uwagę przy wydawaniu wyroku.
Przerwanie biegu przedawnienia
Przerwanie biegu przedawnienia to korzystne rozwiązanie dla wierzycieli. Przede wszystkim dlatego, że zyskają oni więcej czasu na odzyskanie długu. Dodatkowo po każdorazowym przerwaniu biegu przedawnienia i zakończeniu wszelkich postępowań sądowych lub mediacyjnych, następuje ponowne jego naliczanie. Jednak istnieją tylko trzy sposoby przerwania tego biegu:
- Przed sądem lub innym organem powołanym do rozpatrzenia spraw bądź wyegzekwowania roszczeń, poprzez złożenie pozwu lub wniosku do komornika o wszczęcie egzekucji.
- Przez uznanie roszczeń przez dłużnika. Może ono nastąpić w sposób bezpośredni (poprzez oświadczenie dłużnika o istnieniu zobowiązania we wskazanej kwocie) lub w sposób pośredni ( np. prośba o rozłożenie na raty, o przedłużenie terminu spłaty).
- Przez wszczęcie mediacji.
Zawieszenie biegu przedawnienia
Przeciwną czynnością do przerwania biegu przedawnienia jest jego zawieszenie. Może ono nastąpić tylko i wyłącznie wtedy, gdy wierzyciel nie jest w stanie przed sądem lub innym organem powołanym do rozpatrzenia sprawy, z przyczyn nie zależnych od niego, dochodzić swoich roszczeń. Do takich sytuacji zalicza się m.in. klęki żywiołowe, rozruchy społeczne i epidemie. Bieg przedawnienia zawiesza się wtedy tylko na czas trwania istotnych przeszkód, poczym wznawia jego dalszy przebieg.
Podsumowanie
To w gestii każdego wierzyciela leży egzekucja zaległych zobowiązań. Jeżeli robi się to w sposób nieodpowiedni lub nieskuteczny, trzeba liczyć się konsekwencjami przedawnienia. Czasami też to dłużnicy, działając z pełną premedytacją, uchylają się od spłaty należnych zobowiązań, wykorzystując luki prawne i niewiedzę wierzycieli. Warto zatem zapoznać się z obowiązującymi przepisami i walczyć o swoje pieniądze.