Dodatek za godziny nadliczbowe należy się po przekroczeniu dobowej lub tygodniowej liczby godzin.
_ Kiedy pracownik zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy przez trzy dni w tygodniu po 4 godziny, będzie miał prawo do wynagrodzenia za godziny nadliczbowe. Czy przysługuje mu ono za pracę w dniu dla niego wolnym od pracy i za pracę po czwartej godzinie w dni pracy? _
Pracą w godzinach nadliczbowych jest tylko praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy (art. 151 § 1 kp). Powszechnie obowiązująca norma czasu pracy (zgodnie z art. 129 kp) wynosi 8 godzin na dobę (norma dobowa) oraz przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym (norma tygodniowa). Normy te obowiązują każdą osobę, z którą nawiązano stosunek pracy (zarówno w pełnym jak i niepełnym wymiarze), chyba że przepisy szczególne odmiennie regulują normy czasu pracy dla danej kategorii pracowników.
Natomiast przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, w którym praca wykonywana jest ponad ośmiogodzinną normę dobową, musi wynikać z obowiązującego pracownika systemu czasu pracy (np. równoważnego) i rozkładu czasu pracy w tym systemie.
Przekroczenie normy dobowej lub tygodniowej bądź przedłużonego dobowego wymiaru czasu pracy uprawnia pracownika do odpowiedniego dodatku do wynagrodzenia lub odbioru czasu wolnego.
Taka definicja pracy w godzinach nadliczbowych dotyczy wszystkich pracowników, w tym także zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy.
_ Praca nadliczbowa nie jest zależna od wymiaru czasu pracy danego pracownika i występuje zawsze po przekroczeniu obowiązujących go norm czasu pracy. _
Jeżeli zatem pracownik jest zatrudniony 3 dni w tygodniu po 4 godziny, to praca po przekroczeniu tego wymiaru (ponad 4 godziny albo w dniu wolnym od pracy), nie będzie stanowiła pracy w godzinach nadliczbowych, jeżeli jej wykonywanie nie będzie przekraczać 8 godzin dziennie i 40 tygodniowo.
Nie oznacza to jednak, że praca ponad ustalony wymiar czasu pracy osoby zatrudnionej w niepełnym wymiarze czasu pracy nigdy nie jest dodatkowo wynagradzana. Mając na względzie definicję pracy w godzinach nadliczbowych, do Kodeksu pracy wprowadzono bowiem specyficzne uregulowania dotyczące takich pracowników.
Pracodawca jest zobowiązany do uzgodnienia z pracownikiem niepełnoetatowym liczby godzin pracy ponad ustalony w umowie wymiar czasu pracy, których przekroczenie uprawnia tego pracownika do przysługującego pracownikom dodatku do wynagrodzenia w wysokości dodatku przysługującego za pracę w godzinach nadliczbowych - odpowiednio 50 lub 100% (art. 151 § 5 kp).
Stosowne postanowienia dotyczące takiego limitu godzin ponad wymiarowych należy zamieścić w umowie o pracę. Wówczas praca wykonywana przez pracownika niepełnoetatowego ponad ustalony w umowie limit godzin będzie uprawniała go do dodatku obliczanego jak za godziny nadliczbowe, a praca ponad obowiązujące normy czasu pracy do dodatku za godziny nadliczbowe.
Przepisy Kodeksu pracy nie wskazują sposobu określenia limitu godzin ponadwymiarowych. Należy przyjąć, że może być ustalony w dowolny sposób, zarówno przez wskazanie liczby godzin w skali doby, tygodnia lub miesiąca, jak i przez wskazanie wyższego wymiaru czasu pracy niż wynikający z umowy. Istotne jest, że limit godzin ponad wymiarowych powinien mieścić się pomiędzy wymiarem zatrudnienia wynikającym z umowy o pracę a pełnym etatem.
Dodatek za pracę ponadwymiarową wynosi 50% wynagrodzenia niezależnie od tego, czy doszło do przekroczenia wymiaru w skali dobowej czy tygodniowej. Nie stosuje się tu przepisów dotyczących godzin nadliczbowych, nakazujących wypłatę 100% dodatku za przekroczenie normy średniotygodniowej (art. 151 § 5 kp). Dodatek w tej wysokości przysługuje tylko w przypadku, gdy praca ponadwymiarowa miała miejsce w nocy albo w niedzielę lub święto niebędące dla pracownika dniem pracy zgodnie z rozkładem czasu pracy, a także w dniu wolnym udzielonym w zamian za pracę w niedzielę lub w święto.
Zwróćcie uwagę, że jeżeli pracownik niepełnoetatowy przekracza swój wymiar czasu pracy, to od ustalonego w umowie limitu zależy, czy pracodawca od razu wypłaca dodatki czy dopiero po przekroczeniu jakiejś kolejnej godziny pracy.