„Skarga pauliańska polega na zaskarżeniu czynności prawnej dłużnika, dokonanej w celu udaremnienia wierzycielowi odzyskania swoich należności. Skargę składa się w formie pozwu przeciwko osobie trzeciej, która nabyła od dłużnika majątek bądź została przez niego obdarowana tym majątkiem (lub jego częścią). Skarga może dotyczyć każdego składnika majątku – np. nieruchomości, ruchomości, praw majątkowych (np. akcji, udziałów), wierzytelności.” – wyjaśnia Beata Ciszewska, prawnik, ekspert poradnika „Windykacja w Praktyce. Zabezpieczanie i odzyskiwanie należności.”
Niedogodnością skargi jest fakt, że to wierzyciel musi udowodnić , że dłużnik świadomie pozbył się majątku wiedząc, że w ten sposób nie będzie mógł spłacić należności , oraz że osoba trzecia nabywająca majątek od dłużnika była świadoma następstw tej czynności wobec wierzyciela. Świadomości osoby trzeciej nie trzeba jednak udowadniać, gdy pozostaje ona z dłużnikiem w bliskich kontaktach osobistych (np. jest członkiem rodziny) lub stałych stosunkach gospodarczych (np. jest wspólnikiem dłużnika).
Jeśli sąd uzna skargę wierzyciel może wystąpić do komornika o wszczęcie postępowania egzekucyjnego przeciwko dłużnikowi z majątku sprzedanego czy podarowanego osobie trzeciej.
Pewnym ułatwieniem jest fakt, że nie trzeba udowadniać tego, że dłużnik działał po to, aby uniemożliwić wierzycielowi egzekucję. Należy jedynie wykazać, że miał on świadomość tego, że pozbywając się majątku uniemożliwi wierzycielowi odzyskanie całości lub części należnych mu pieniędzy. Co to oznacza dla wierzyciela? Dłużnik nie może się usprawiedliwiać, że np. podarował majątek osobie, której już dawno to obiecywał lub sprzedał rzecz tylko dlatego, że była mu niepotrzebna a nie po to, by uniemożliwić wierzycielowi odzyskanie należności. Sąd prawdopodobnie uzna, że dłużnik działa świadomie na szkodę wierzyciela, gdy zwleka on ze spłatą pieniędzy, nie wykazuje zamiaru oddania długu i szybko pozbywa się swojego majątku.
Należy też udowodnić, że osoba trzecia zdawała sobie sprawę z tego, że nabywając majątek dłużnika przyczynia się do działalności na szkodę wierzyciela, lub też o zadłużeniach i zamiarach dłużnika mogła się dowiedzieć z powszechnych źródeł np. z prasowych informacji o likwidacji majątku dłużnika.
Aby można było złożyć skargę, musiały zaistnieć łącznie poniższe okoliczności · Wierzytelność istniała w chwili składania skargi
- dłużnik działał świadomie na szkodę wierzyciela
- osoba trzecia wiedziała, że dłużnik chce uniemożliwić wierzycielowi odzyskanie pieniędzy
Wszystkie te okoliczności muszą zostać udowodnione przez wierzyciela. Co ciekawe, w momencie składania skargi wierzytelność nie musi być jeszcze wymagalna a więc niekoniecznie musiał nadejść już jej termin płatności. Skarga może być też złożona jeśli wierzytelność jest już wymagalna, a wierzyciel nie ma jeszcze orzeczenia o zasądzenie należności od dłużnika. Warto stosunkowo wcześniej złożyć skargę, ponieważ nigdy nie wiadomo, ile potrwa postępowanie w sprawie skargi. Często też nie zdajemy sobie sprawy, ilu jeszcze wierzycieli ma dany dłużnik i czy oni również nie zdecydują się wystąpić ze skargą. Im szybciej wierzyciel zdecyduje się na ten krok, tym większą ma szansę na odzyskanie należności. „Należy pamiętać, że jeżeli wierzycieli jest kilku, to egzekucja przeprowadzana jest proporcjonalnie do istniejącego zadłużenia. A zatem warto, by wierzyciel nie zwlekał i niezwłocznie wystąpił ze skargą pauliańską, szczególnie jeśli zauważył, że dłużnik systematycznie pozbywa się majątku.” – radzi Beata Ciszewska.
Cały proces składania skargi pauliańskiej jest dość skomplikowany ze względu na trudność udowodnienia świadomego działania na szkodę wierzyciela. Warto ten trud podjąć, bowiem skarga pauliańska może być jedynym sposobem na odzyskanie należności.