Polska ustawa o podatku od towarów i usług zawiera przepisy nakazujące naczelnikowi urzędu skarbowego określenie dodatkowego zobowiązania podatkowego (tzw. sankcji VAT) w przypadku, gdy podatnik wykazał w deklaracji nieprawidłowość polegającą na zawyżeniu podatku naliczonego lub zaniżeniu podatku należnego. Sankcja wynosi 30 proc. kwoty zawyżenia lub zaniżenia VAT.
Oszustwo czy pomyłka - kara być musi
Ustawodawca nie przewidział możliwości miarkowania tej sankcji. Bez względu na istnienia lub nieistnienie winy zawsze wynosi ona 30 procent.
Nie można również odstąpić od jej wymierzenia, gdyż przepis stanowi, że _ w razie stwierdzenia [...] naczelnik określa _. Kuriozalna i wysoce niesprawiedliwa wydaje się sytuacja, gdy taka sama _ kara _ wymierzana jest podmiotowi, który podstępnie fałszuje dane w celu wyłudzenia zwrotu VAT jak i podmiotowi, który na przykład zbyt szybko dokonał odliczenia podatku naliczonego w fakturze za media z terminem płatności w następnym miesiącu.
Sankcja łamie zasadę proporcjonalności
W polskiej Konstytucji (jak i w prawie wspólnotowym Unii Europejskiej) istnieje zasada proporcjonalności, zgodnie z którą możliwość ograniczenia praw podstawowych istnieje tylko i wyłącznie wtedy, gdy ograniczenia te są konieczne w demokratycznych państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolnością i praw i innych osób.
Norma ograniczająca prawo własności musi być nie tylko przydatna i konieczna; jej efekty muszą również pozostawać w proporcji do wielkości obciążeń.
Ustawodawca chciał odstraszyć wyłudzających zwrot
Zasadniczo celem ustawodawcy przy tworzeniu sankcji VAT była prewencja ogólna i szczególna - odstraszanie od oszustw podatkowych i zachęcanie do rzetelnego wypełniania deklaracji podatkowych. Cel takiej interwencji w prawo własności jest konieczny a zasada nakładania sankcji w wysokości aż 30 proc. powoduje, że norma jest przydatna i skuteczna. Jeśli dzięki tej sankcji zmniejsza się skala oszustw podatkowych polegających na wyłudzeniu zwrotu VAT lub zaniżaniu podatku do zapłaty, ograniczenie to osiąga swój cel.
Jednak brak możliwości zastosowania przez organy podatkowe proporcji pomiędzy skalą zawinienia i skutkami czynu dla przychodów podatkowych a wysokością sankcji jest już sprzeczne z proporcjonalnością. Jak wskazano wyżej, tak samo traktowany jest perfidny oszust jak i nieszkodliwy niedouczony podatnik.
Istniejąca sankcja VAT (która, na szczęście, ma zostać usunięta z ustawy o VAT w ramach tegorocznej tzw. dużej nowelizacji) łamie konstytucyjną i wspólnotową zasadę proporcjonalności. Niestety nikt nie wyrówna strat tych podmiotów, które nie zdecydowały się na wystąpienie na drogę sądową. Szkoda również, że żaden z podmiotów nie zdecydował się na zaskarżenie przepisu do Trybunału, który wydaje się, że uznałby do za niekonstytucyjny.
Autor jest prawnikiem z Kancelarii BSO Prawo i Podatki Bramorski Szermach Okorowska we Wrocławiu