Stosowanie wspólnych standardów pozwala na łatwe ustalenie, kto odpowiada za towar w trakcie transportu, ponosi koszty rozładunku i ubezpieczenia.
W handlu międzynarodowym ogromną rolę podczas zawierania kontraktów handlowych, odgrywa zapisanie w umowie czasu i miejsca odbioru towarów, kosztów ubezpieczenia towarów, uzgodnienia momentu przejścia ryzyka, czy opłacenie transportu. Nieuregulowanie ich może spowodować wiele komplikacji, a także nieporozumień pomiędzy kontrahentami. Przykładowo mogą pojawić się wątpliwości, która ze stron ponosi odpowiedzialność w wypadku uszkodzenia towaru, czy kto opłaca ubezpieczenie, załadunek lub rozładunek towaru.
Problemy mogą powstać na gruncie różnego rozumienia poszczególnych instytucji prawa przez kontrahentów z różnych krajów. Aby strony kontraktu, negocjując warunki miały wspólną podstawę prawną można zastosować regulację Incoterms. Incoterms są dziełem International Chamber of Commerce i regulują zasady transportu zakupionych towarów. Incoterms i inne akty prawne stworzone przez ICC tworzą spójny system międzynarodowego prawa kontraktowego.
Zakres zastosowania incoterms w umowach handlowych
Incoterms regulują zasady dostaw towarów. Poszczególne systemy dostaw w różny sposób określają odpowiedzialność sprzedawcy i nabywcy w takich kwestiach jak: opłacenie transportu, opłacenie ubezpieczenia, na kim spoczywa ryzyko, kto organizuje transport.
Incoterms ma tę wielką zaletę, że odnosi się do wielu rodzajów transportu, także kombinowanego. Najczęściej jest jednak powiązany z transportem, którego jeden z etapów odbywa się drogą morską. Dla odbiorców ma to te znaczenie, że ogromna ilość towarów jest importowana właśnie tą drogą. Wszystkie tekstylia, towary elektroniczne najczęściej trafiają do Polski właśnie drogą morską.
Grupy incoterms
Wszystkie zapisy incoterms można podzielić na cztery grupy. Grupa warunków D polega na tym, że sprzedawca ponosi odpowiedzialność za dostawę towaru do miejsca przeznaczenia. Grupa F polega na tym, że zwolnienie następuje podczas transportu najczęściej przy załadunku lub w porcie przeznaczenia. W grupie C odpowiedzialność jest mieszana i poszczególni kontrahenci dzielą się poszczególnymi ryzykami. Grupa E w przeciwieństwie do pozostałych ma tylko jedną wariację (EXW), gdzie całkowita odpowiedzialność spoczywa na nabywcy towaru.
Najczęściej używane incoterms'y
Dwa najczęściej stosowane rozwiązania to CIF i FOB. W klauzuli CIF (koszt, ubezpieczenie, transport) całość ryzyka i opłat spoczywa na sprzedawcy aż do momentu odbioru w porcie docelowym. Dzięki temu polskie przedsiębiorstwo X zamawiające towary w Indiach wie, że towary będą dostarczone do Gdańska. Cała odpowiedzialność za to aby towar bezpiecznie znalazł się w bezpiecznie w Polsce spoczywa na kontrahencie indyjskim. W przypadku klauzuli FOB (wolny na pokładzie), sprzedawca zwalnia się co do zasady z ryzyka i kosztów po załadowaniu towaru na statku.
Skuteczność prawna
Strony muszą wyraźnie postanowić w kontrakcie, że stosują zapisy incoterms. Co do zasady wszystkie sądy uznają moc wiążącą incoterms oraz wykładnię poszczególnych zapisów. Należy jednak wspomnieć, że jest to prawo stworzone przez prywatną organizację, a więc poszczególne zasady mogą być zmieniane przez strony. Część postanowień może być wykreślona lub dodana.
Dlatego pewną słabością Incoterms jest to, że FOB może oznaczać coś innego w Hamburgu a co innego w Londynie. Jednakże prowadząc działalność polegającą na imporcie lub eksporcie należy mieć na uwadze, że doświadczona kancelaria prawna może zaproponować sporządzenie kontraktu z użyciem tych właśnie zapisów, które są rozpoznawane na całym świecie, a przez to znacznie upraszczają zawieranie kontraktów. Poza tym są do tej pory jedynym tak rozpowszechnionym międzynarodowym systemem regulowania kwestii transportu transgranicznego.
Autor jest aplikantem radcowskim w Kancelarii BSO Prawo & Podatki we Wrocławiu