Trwa ładowanie...
Zaloguj
Notowania
Przejdź na

Sąd czy mediacja? Co wybrać w sprawach gospodarczych

0
Podziel się:

Sąd bierze pod uwagę argumenty prawne a podczas mediacji można powołać się również na argumenty ekonomiczne - pisze dla Money.pl Małgorzata Nowotnik, adwokat z kancelarii Noerr.

Sąd czy mediacja? Co wybrać w sprawach gospodarczych

_ W sądzie argumentacja stron sprowadza się do argumentacji prawnej, natomiast podczas mediacji strony mogą negocjować powołując się na argumenty ekonomiczne, co zazwyczaj pozwala wypracować bardziej elastyczne i korzystniejsze dla stron warunki ugody _ - pisze dla Money.pl adwokat Małgorzata Nowotnik z kancelarii Noerr.

Mediacja jest jedną z alternatywnych w stosunku do postępowania sądowego metod rozwiązywania sporów (_ alternative dispute resolution _, w skrócie ADR). W niesformalizowany sposób mediacje były prowadzone od co najmniej kilkuset lat w sporach sąsiedzkich, rodzinnych czy w konfliktach międzynarodowych. Zwykle zwaśnione strony odwoływały się do uznanego autorytetu gwarantującego bezstronność, np. wójta, proboszcza, możnowładcy czy cesarza, aby podjął działania, które umożliwią stronom porozumienie i ustalenie warunków polubownego zakończenia sporu. Jednak dopiero w latach 70. XX wieku zaczęto dostrzegać mediację jako alternatywę dla mało efektywnego dla przedsiębiorców rozwiązywania sporów w ramach postępowania sądowego.

Co to jest mediacja?

Mediacje to negocjacje prowadzone przez zainteresowane strony wspomagane przez neutralną i bezstronną osobę trzecią zwaną mediatorem.

Istotą mediacji jest jej dobrowolność. Każda ze stron może w każdym momencie mediację przerwać lub odmówić podpisania ugody.

Kolejną istotną cechą mediacji jest autonomia stron. Zainteresowane strony samodzielnie wypracowują warunki ugody mediacyjnej. Mediator ma jedynie za zadanie pomóc stronom w ustalaniu warunków ugody i później ją spisać. Nie może narzucać stronom treści ugody, a w niektórych rodzajach mediacji nie może nawet sugerować stronom możliwych rozwiązań sporu.

Rodzaje mediacji

Mediacje można klasyfikować według rodzaju spraw, które są przedmiotem postępowania mediacyjnego, jako mediacje karne, administracyjne, pracownicze czy cywilne, w tym rodzinne i gospodarcze. Można również wyróżnić mediacje, które są prowadzone z inicjatywy sądu oraz mediacje prowadzone na wniosek stron (zwane przez niektórych kontraktowymi lub umownymi).

Kolejny podział mediacji wynika ze sposobu prowadzenia mediacji oraz celu, jaki ma zostać osiągnięty w wyniku postępowania mediacyjnego. Według tego kryterium w literaturze wyróżnia się mediację facylitatywną, ewaluatywną, mediację opartą na interesach stron, mediację transformatywną, narratywną i mediację humanistyczną. W praktyce najczęściej występuje mediacja facylitatywna oraz ewaluatywna, dlatego omówię w tym krótkim opracowania te dwa rodzaje mediacji.

Różnica między mediacją facylitatywną i ewaluatywną wynika z roli, jaką pełni w postępowaniu mediacyjnym mediator. W mediacji facylitatywnej rola mediatora ograniczona jest do wspomagania stron w prowadzonych przez nie negocjacjach. Korzystając z technik mediacyjnych mediator pomaga stronom w komunikacji, rozumieniu wzajemnych stanowisk i interesów. Natomiast w mediacji ewaluatywnej rola mediatora jest bardziej aktywna, gdyż mediator nie tylko wspiera strony w prowadzeniu negocjacji, ale również pomaga w ocenie słabych i mocnych aspektów sprawy, ocenia stan faktyczny i podstawę prawną, proponuje różne warianty rozwiązania sporu oraz wskazuje ewentualne rozstrzygnięcie sądu (na podstawie _ Mediacje. Teoria i praktyka _ pod red. Ewy Murzyńskiej i Rafała Morka, Warszawa 2009 str. 111). Mediacja ewaluatywna zwykle prowadzona jest przez powszechnie uznawanych ekspertów z dziedziny, której dotyczy przedmiot sporu. Zwykle strony oczekują, że ceniony autorytet pomoże im bezstronnie ocenić sprawę i zaproponuje
sprawiedliwe i satysfakcjonujące dla stron rozwiązanie sporu.

Jaki jest cel mediacji?

Cel mediacji zależy od rodzaju sprawy i typu postępowania mediacyjnego. Celem mediacji transformatywnej, stosowanej często w sprawach rodzinnych, jest zmiana charakteru relacji wynikających z konfliktu m.in. poprzez zmianę przez stronę podejścia do swoich problemów i problemów drugiej strony. Natomiast, z punktu widzenia mediacji w sprawach gospodarczych, zasadniczym celem mediacji nie jest poprawa wzajemnych relacji stron, ale wypracowanie satysfakcjonującego dla obu stron porozumienia i zakończenie sporu. W mediacjach gospodarczych poprawa relacji biznesowych jest wartością dodaną do wynegocjowanej ugody, a nie celem samym w sobie.

Jakie są korzyści z mediacji?

Pierwszą niewątpliwą korzyścią mediacji jest oszczędność czasu. Mediacja trwa krócej niż postępowanie sądowe. Jeżeli mediacja jest skuteczna, strony szybko uzyskują efekt w postaci ugody i zakończenia sporu. Oszczędność czasu dla wielu podmiotów ma priorytetowe znaczenie. Zdarza się, że dla stron większą szkodą jest zamrożenie kapitału przez cały czas trwania postępowania sądowego niż to, że jedna ze stron może otrzymać mniejszą kwotę od tej, której domaga się w postępowaniu sądowym.

Mediacja jest również tańsza niż postępowanie sądowe (koszty mediacji zostały omówione szerzej w kolejnym punkcie niniejszego opracowania).

Warto zwrócić uwagę na fakt, że sąd rozpoznający sprawę jest związany przy jej rozstrzygnięciu istotą sporu, czyli przedmiotem postępowania. Jeżeli sprawa sądowa dotyczy kary umownej za niewykonanie określonych prac w terminie, to sąd nie będzie rozstrzygał kwestii dotyczących wad produktów dostarczonych przez drugą stronę na podstawie innej umowy. W postępowaniu mediacyjnym wszystkie sprawy sporne między stronami można połączyć i wspólnie wypracować elastyczne rozwiązanie, które obejmie wszystkie zarzewia konfliktów.

Strony rozpoczynając mediację zaczynają ze sobą rozmawiać i poznawać wzajemne stanowiska oraz oczekiwania, co pozwala dotrzeć do istoty konfliktu między stronami oraz może przełożyć się na lepszą współpracę biznesową.

W sądzie argumentacja stron sprowadza się do argumentacji prawnej, natomiast podczas mediacji strony mogą negocjować powołując się na argumenty ekonomiczne, co zazwyczaj pozwala wypracować bardziej elastyczne i korzystniejsze dla stron warunki ugody. Oczywiście ugoda musi być zgodna z prawem, ale ze względu na zagwarantowaną w kodeksie cywilnym swobodę kontraktową strony mają dużą swobodę w kształtowaniu jej postanowień i wypracowywaniu kreatywnych rozwiązań.

Kolejną zaletą mediacji jest to, że ustalona przez strony ugoda jest chętniej i szybciej wykonywana przez strony, a kompleksowe rozwiązanie kilku spraw umożliwia utrzymanie dobrych relacji biznesowych oraz lepszą współpracę między stronami w przyszłości.

Jakie są zagrożenia związane z mediacją?

Wspomniałam wyżej, że dużą zaletą mediacji jest możliwość lepszego poznania stanowiska drugiej strony, jej argumentów oraz interesów. Warto jednak podkreślić, że zaleta może zmienić się w wadę, jeżeli strony przystępują do mediacji z inną intencją niż zawarcie ugody. Wprawdzie zagwarantowana jest ustawowo poufność postępowania mediacyjnego i zgodnie z przepisami postępowania cywilnego nie można w trakcie postępowania sądowego powoływać się na oświadczenia składane przez strony w trakcie postępowania mediacyjnego jak również powoływać na świadka mediatora, ale można uzyskaną wiedzę wykorzystać, planując określone inwestycje, taktykę procesową lub negocjując kolejne kontrakty. W praktyce zdarza się czasami, że strona przystępuje do mediacji, aby zdobyć jak najwięcej informacji o kontrahencie, a nie w celu zawarcia ugody.

Rozpoczęcie mediacji przerywa bieg terminu przedawnienia, ale strona proponując mediację na granicy zakończenia okresu przedawnienia może liczyć, że zanim mediacja formalnie się rozpocznie, roszczenie ulegnie przedawnieniu.

Prowadzenie mediacji może też być metodą na odwlekanie rozpoczęcia postępowania sądowego.

Jakie sprawy nadają się do mediacji?

Zgodnie z przepisami prawa do mediacji nadają się wszystkie sprawy za wyjątkiem tych, w których zgodnie z prawem nie można zawrzeć ugody, np. sprawy dotyczące ubezpieczeń społecznych, pochodzenia dziecka czy praw stanu cywilnego. W praktyce poprzez mediację warto jest rozwiązywać sprawy, które mają złożoną strukturę i wiele wątków, a strony łączy konieczność dalszej długotrwałej współpracy. Do mediacji nadają się również sprawy, w których stronom sporu zależy na zachowaniu dobrych relacji biznesowych względnie przedłużanie się sporu przynosi obu stronom wymierne straty. Należy podkreślić, że postępowanie sądowe powoduje zawsze _ zamrożenie relacji _ między stronami i jeszcze bardziej je antagonizuje. Od początku postępowania sądowego strony mają świadomość, że w postępowaniu sądowym jest tylko jeden zwycięzca – a nikt nie lubi przegrywać.

Podejmując decyzję o mediacji trzeba pamiętać, że trudno prowadzić mediację jeżeli jedna ze stron czuje się oszukana i uważa, że tylko uzyskanie wyroku sądowego albo całkowita akceptacja jej roszczeń przez drugą stronę zrekompensuje jej straty i przywróci równowagę w relacjach biznesowych. Warto też dodać, że niektórzy nigdy nie zdecydują się na mediację, gdyż traktują postępowanie sądowe jak rodzaj retorsji wobec kontrahenta, ostrzeżenie dla innych kontrahentów albo konkurencji o determinacji w obronie swoich praw lub pozycji na rynku, względnie po prostu lubią się procesować. Chociaż zwykle ten ostatni powód jest najrzadziej spotykany w sprawach gospodarczych, gdyż zwykle przy podejmowaniu decyzji o wyborze mediacji albo postępowania sądowego decydują względy biznesowe, a nie tylko temperament procesowy zarządu lub udziałowców.

Zasady mediacji

Podstawową zasadą mediacji jest jej dobrowolność, co oznacza, że strony muszą wyrazić zgodę na prowadzenie mediacji, w każdej chwili mogą to zdanie zmienić i przerwać mediację. Nikt, nawet sąd, nie może zmusić stron do prowadzenia mediacji ani narzucić im treści ugody mediacyjnej.

Kolejną ważna zasadą mediacji jest bezstronność i neutralność mediatora. Mediator nie może w żaden sposób formalny lub nieformalny być związanym z jedną ze stron względnie mieć jakikolwiek interes w określonym sposobie rozwiązania sporu. Bezstronność i neutralność jest warunkiem wstępnym w budowaniu zaufania stron do mediatora i pośrednio budowaniu zaufania do postępowania mediacyjnego.

Kolejną cechą mediacji jest jej poufność. Poufność daje stronom poczucie bezpieczeństwa i pozwala na bardziej otwarte prezentowanie swojego stanowiska oraz interesów. Zgodnie z regulacjami kodeksu postępowania cywilnego postępowanie mediacyjne nie jest jawne, a mediator jest zobowiązany zachować w tajemnicy fakty, o których dowiedział się w związku z prowadzeniem mediacji, chyba, że strony zwolnią go z tego obowiązku. Ponadto strony mediacji nie mogą powoływać się w toku postępowania przed sądem powszechnym albo sądem arbitrażowym (polubownym) na propozycje ugodowe, propozycje wzajemnych ustępstw lub inne oświadczenia składane w postępowaniu mediacyjnym. Dobrą praktyką jest również to, że postępowanie mediacyjne nie jest nagrywane lub filmowane, oraz że mediator niszczy w obecności stron notatki, które sporządził w trakcie prowadzenia mediacji.

Jaka jest skuteczność mediacji?

W praktyce skuteczność mediacji w dużym stopniu zależy od umiejętności i doświadczenia mediatora. Z danych stałych ośrodków mediacyjnych wynika, że około 80% postępowań mediacyjnych kończy się porozumieniem.

Ze statystyk prowadzonych przez Ministerstwo Sprawiedliwości wynika, że w latach 2006-2007 zostało przeprowadzonych w sprawach gospodarczych 469 mediacji oraz 210 spraw w roku 2008. Sądy zatwierdziły 86% ugód mediacyjnych. Niestety nie ma jeszcze oficjalnych danych za rok 2009 i 2010. Dla porównania z dostępnych danych w USA w jednym stanie, tj. w stanie Tennessee w 2009 r. zostało przeprowadzonych 6.321 mediacji we wszystkich sprawach cywilnych.


Kto może być mediatorem i jak znaleźć dobrego mediatora?

Dobry mediator już na początku mediacji potrafi się zorientować, czy strony przystępując do mediacji rzeczywiście dążą do zawarcia ugody czy raczej chcą osiągnąć inne cele. Mediator wykorzystując techniki mediacyjne jest również w stanie wyprowadzić strony z impasu oraz eliminować tzw. _ brudne chwyty negocjacyjne _. Ponadto dobry mediator prawidłowo i precyzyjnie spisze ugodę mediacyjną. Wprawdzie ugoda mediacyjna jest sprawdzana przez sąd, jednak od prawidłowości i precyzji zapisów ugody zależy nie tylko ważność ugody pod względem prawnym, ale również to, czy sposób wykonania ugody nie wywoła kolejnego sporu między stronami, gdyż np. ze względu na wieloznaczność niektórych zapisów każda ze stron może inaczej rozumieć jej treść.

W praktyce mediatorem może być prawie każdy. Strony mogą same wybrać osobę, która będzie prowadziła mediacje bez względu na jej kwalifikacje, doświadczenie, wykształcenie itd. Natomiast ustawowe kryteria dotyczące tzw. zawodowych mediatorów są na tyle ogólne, że bardzo wiele osób je spełnia. Jednak aby zapewnić stronom możliwość korzystania z profesjonalnych usług mediacyjnych, centra mediacyjne oraz stałe sądy polubowne samodzielnie wprowadzają skodyfikowane standardy dotyczące wiedzy i umiejętności, które powinien spełniać mediator rekomendowany przez w/w centra albo sądy.

Wśród specjalistów od mediacji toczy się spór, czy mediator powinien być prawnikiem, psychologiem czy może ekspertem z branży, której spór dotyczy. Odpowiedź na to pytanie nie jest oczywista, gdyż zależy od konkretnej sprawy. W praktyce prawnicy mają naturalną przewagę nad innymi grupami zawodowymi, gdyż łatwiej jest im spisać zgodną z prawem i precyzyjną ugodę. Natomiast jeżeli nie są prawnikami specjalizującymi się w dziedzinie, której dotyczy spór, to zwykle potrzebują więcej czasu niż ekspert z branży, aby poznać i zrozumieć skomplikowane mechanizmy i struktury biznesowe w bardzo wyspecjalizowanych segmentach rynku.

Ile kosztuje mediacja?

Mediacja ze skierowania sądu kosztuje niewiele. Z rozporządzenia w sprawie wysokości wynagrodzenia oraz podlegających zwrotowi wydatków mediatora wynika, że w sprawach o roszczenia majątkowe o określonej wartości przedmiotu sporu wynagrodzenie mediatora wynosi 1% wartości przedmiotu sporu, ale nie więcej niż 1000 zł. W praktyce oznacza to, że jeżeli sąd wyznaczy mediatora w sprawie, w której wartość przedmiotu sporu wynosi milion złotych, to mediator otrzyma wynagrodzenie maksymalne w wysokości 1000 zł. Jeżeli strony zdecydują się samodzielnie na poddanie sprawy mediacji (mediacja umowna/kontraktowa), to wynagrodzenie mediatora zależy od ustaleń dokonanych między stronami a mediatorem względnie od cennika obowiązującego w stałych ośrodkach mediacyjnych albo w stałych sądach polubownych. W praktyce w przypadku mediacji umownych/kontraktowych zazwyczaj wysokość opłaty jest uzależniona od wartości przedmiotu sporu.

Małgorzata Nowotnik specjalizuje się w prawie procesowym, głównie dotyczącym kwestii gospodarczych i prawie własności intelektualnej, w szczególności w prawie autorskim i prasowym.

giełda
raport
Oceń jakość naszego artykułu:
Twoja opinia pozwala nam tworzyć lepsze treści.
KOMENTARZE
(0)