Ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych dopuszcza naliczanie dłużnikowi odsetek również za okres przed terminem wymagalności. Naliczanie takie jednak nie zawsze będzie korzystne dla wierzyciela.
Strony umów handlowych często ustalają bardzo długie, kilkumiesięczne terminy płatności. Z reguły ich wydłużanie jest wymuszane przez stronę zobowiązaną do świadczenia pieniężnego.
Wydłużanie terminu zapłaty nie zwalnia tej strony od obowiązku zapłaty odsetek naliczonych za okres przed terminem wymagalności. Odsetki takie wierzyciel może naliczać od 31 dnia po spełnieniu świadczenia niepieniężnego.
Zgodnie z ustawą o terminach zapłaty w transakcjach handlowych jeżeli strony w umowie przewidziały termin zapłaty dłuższy niż 30 dni, wierzyciel może żądać odsetek ustawowych za okres począwszy od 31 dnia po spełnieniu swojego świadczenia niepieniężnego i doręczeniu dłużnikowi faktury lub rachunku - do dnia zapłaty, ale nie dłuższy niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego.
Niezależnie od wyżej wskazanych odsetek ustawowych ustawa daje wierzycielowi możliwość dochodzenia dalszych odsetek za opóźnienie w wysokości odsetek za zwłokę, (określanej na podstawie art. 56 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa, czyli tzw. odsetki podatkowe), chyba że strony uzgodniły wyższe odsetki, za okres od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego do dnia zapłaty (art. 6 ustawy).
Czynność prawna wyłączająca lub ograniczająca wyżej wskazane uprawnienia wierzyciela lub obowiązki dłużnika jest nieważna.
Celem ustawy było niewątpliwie zwiększenie praw wierzyciela w sytuacji wymuszonego przez dłużnika przedłużenia terminu płatności. Naliczanie odsetek podatkowych po przekroczeniu terminu wymagalności miało być dodatkową dolegliwością dla dłużnika, ponieważ do 15 grudnia 2008 r. odsetki podatkowe zawsze były wyższe od odsetek ustawowych.
Od 15 grudnia 2008 r. odsetki ustawowe zrównały się wysokością z odsetkami podatkowymi, a od 28 stycznia 2009 r. są od nich wyższe. Obecnie odsetki ustawowe to 13% w skali roku, a odsetki podatkowe 10% w skali roku.
Powstaje w tej sytuacji wątpliwość, czy opierając się na zapisach ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych wierzyciel nie może po przekroczeniu terminu zapłaty przez dłużnika zażądać od niego wyższych odsetek ustawowych, tylko musi zadowolić się niższymi odsetkami podatkowymi?
Wydaje się, że nie może. Co prawda kodeks cywilny daje prawo do żądania odsetek ustawowych za opóźnienie, ale ogranicza je do sytuacji, w której stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry ustalona.
Przy zastosowaniu przepisów ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych stopa odsetek jest ustalona.
W tej sytuacji wierzyciel musi za każdym razem kalkulować, czy bardziej opłaca mu się żądać odsetek liczonych za dłuższy okres, ale według niższej stopy, czy ograniczyć się do odsetek ustawowych obliczanych od dnia wymagalności, a nie od 31 dnia po dniu spełnienia świadczenia.
Wskazana wątpliwość powinna skłonić ustawodawcę do znowelizowania ustawy w taki sposób, aby art. 7 przywrócić jego pierwotny sens.
Autor jest radcą prawnym z Kancelarii Prawnej Atys i Wspólnicy sp.k.