Art. 1. 1. Z dniem wejścia w życie ustawy związki spółdzielcze przechodzą w stan likwidacji.

2. Przepis ust. 1 stosuje się wobec spółdzielni osób prawnych oraz spółdzielni osób prawnych i fizycznych, jeżeli spółdzielnie te, powstając w wyniku przekształcenia związku spółdzielczego, przejęły w części lub w całości majątek tego związku.

3. Do likwidacji związków spółdzielczych oraz spółdzielni, o których mowa w ust. 2, stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 16 września 1982 r. - Prawo spółdzielcze (Dz. U. Nr 30, poz. 210, z 1983 r. Nr 39, poz. 176, z 1986 r. Nr 39, poz. 192, z 1987 r. Nr 33, poz. 181, z 1988 r. Nr 41, poz. 324 oraz z 1989 r. Nr 3, poz. 12 i Nr 6, poz. 33) w zakresie nie uregulowanym odmiennie przepisami niniejszej ustawy.

Art. 2. 1. Likwidatora centralnego związku spółdzielczego wyznacza niezwłocznie po wejściu w życie ustawy Minister Finansów, a w stosunku do pozostałych związków oraz spółdzielni o których mowa w art. 1 ust. 2, z upoważnienia Ministra Finansów - dyrektor izby skarbowej.

2. Likwidatora Centralnego Związku Spółdzielni Inwalidów i Centralnego Związku Spółdzielni Niewidomych wyznacza niezwłocznie po wejściu w życie ustawy Minister Pracy i Polityki Socjalnej, a likwidatora Centralnego Związku Spółdzielni Rękodzieła Ludowego i Artystycznego "Cepelia" - Minister Kultury i Sztuki.

3. Pełnomocnika do Spraw Spółdzielni Inwalidów i Spółdzielni Niewidomych wyznacza niezwłocznie po wejściu w życie ustawy Minister Pracy i Polityki Socjalnej.

Art. 3. 1. Likwidator, niezależnie od obowiązku sporządzenia planu finansowego likwidacji i planu zaspokojenia zobowiązań, w tym zobowiązań wymienionych w art. 6, sporządza plan rozdysponowania zakładów i innych wyodrębnionych jednostek organizacyjnych, utworzonych w celu prowadzenia działalności gospodarczej, zwanych dalej "zakładami", oraz innych rzeczowych składników majątkowych związku spółdzielczego.

2. Plany, o których mowa w ust. 1, podlegają zatwierdzeniu przez zebranie przedstawicieli spółdzielni zrzeszonych w związku, wymienionych w ust. 6. Zatwierdzenie planu następuje większością głosów przedstawicieli obecnych na zebraniu.

3. W wypadku niezatwierdzenia planu, o którym mowa w ust. 2, przez zebranie przedstawicieli spółdzielni w ciągu 30 dni, plan może zatwierdzić organ, który wyznaczył likwidatora.

4. Likwidator jest obowiązany zapewnić kontynuowanie działalności zakładów likwidowanego związku spółdzielczego.

5. W planach, o których mowa w ust. 1, należy uwzględnić, że z majątku związku spółdzielczego podlegającego likwidacji wyłącza się istniejące zakłady i inne rzeczowe składniki majątkowe przejęte nieodpłatnie od spółdzielni w okresie 10 lat licząc wstecz od dnia wejścia w życie ustawy. Zakłady te i składniki majątkowe zwraca się nieodpłatnie spółdzielniom, od których zostały przejęte.

6. Zakłady oraz rzeczowe składniki majątkowe, z wyjątkiem określonych w ust. 5, mogą być przekazane na własność na podstawie umowy zawartej z likwidatorem spółdzielniom zrzeszonym w likwidowanym związku, spółdzielniom założonym przez spółdzielnie zrzeszone w tym związku oraz spółdzielniom pracy założonym przez pracowników zakładu w celu kontynuowania działalności gospodarczej prowadzonej w tym zakładzie. Przekazanie na własność zakładów oraz rzeczowych składników majątkowych likwidowanego centralnego związku spółdzielczego może nastąpić także na rzecz spółdzielni, która wystąpiła z tego związku i nie zrzeszyła się w innym centralnym związku spółdzielczym.

7. Przekazanie zakładu może nastąpić na zasadach częściowej lub pełnej odpłatności w zależności od stanu środków niezbędnych do pokrycia zobowiązań likwidowanego związku spółdzielczego, związanych z działalnością tego zakładu, bądź nieodpłatnie, jeżeli nabywca przejmie na zasadach ogólnych te zobowiązania.

8. Przepis ust. 7 stosuje się odpowiednio do przekazania rzeczowych składników majątkowych.

9. Spółdzielnie oraz pracownicy zakładu mogą składać likwidatorowi wnioski o przekazanie zakładu spółdzielniom, o których mowa w ust. 6, w terminie 3 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy. Wnioski te są uwzględnione przez likwidatora przy sporządzaniu planów, o których mowa w ust. 1.

10. Spółdzielnia pracy założona przez co najmniej połowę pracowników zakładu może żądać przekazania jej na własność tego zakładu, jeżeli pracownicy ci złożyli wniosek, o którym mowa w ust. 9, oraz każdy z nich wniósł udział członkowski w kwocie odpowiadającej co najmniej 3-miesięcznemu średniemu wynagrodzeniu miesięcznemu pobieranemu przez pracowników zatrudnionych w tym zakładzie.

11. Likwidator zapewnia realizację ustaleń zatwierdzonego planu rozdysponowania zakładów i innych wyodrębnionych jednostek organizacyjnych oraz innych rzeczowych składników majątkowych związku spółdzielczego. Likwidator w szczególności:

Art. 4. Zakłady oraz rzeczowe składniki majątkowe likwidowanego związku spółdzielczego, nie przejęte przez spółdzielnie na zasadach określonych w art. 3, podlegają sprzedaży według następujących zasad:

Art. 5. 1. Do szkół zawodowych, ośrodków szkoleniowych, urządzeń socjalnych i kulturalno-oświatowych oraz innych jednostek nie prowadzących działalności gospodarczej likwidowanych związków spółdzielczych stosuje się odpowiednio przepisy art. 3, z zastrzeżeniem ust. 2.

2. W razie nieprzejęcia przez spółdzielnię szkół zawodowych, szkoły te podlegają przejęciu przez Naczelną Radę Spółdzielczą w porozumieniu z Ministrem Edukacji Narodowej, a w uzasadnionych przypadkach - przez właściwe w sprawach oświaty organy bądź osoby wskazane przez Ministra Edukacji Narodowej.

Art. 6. 1. Zobowiązania związków spółdzielczych wobec banków i innych wierzycieli z tytułu poręczeń spłaty kredytów i pożyczek zaciągniętych przez spółdzielnie i zakłady własne tych związków przechodzą na Naczelną Radę Spółdzielczą.

2. Prowadzenie list kandydatów zarejestrowanych w związkach spółdzielni mieszkaniowych przejmą terenowe organy administracji państwowej.

Art. 7. 1. Pozostałe po likwidacji związku spółdzielczego środki finansowe dzieli się między spółdzielnie w częściach ustalonych przez zebranie przedstawicieli w planie likwidacyjnym, z wyłączeniem środków niezbędnych na zabezpieczenie wykonania zobowiązań, o których mowa w art. 6, które przejmuje Naczelna Rada Spółdzielcza na czas trwania tego zabezpieczenia. Środki pozostałe po likwidacji centralnego związku spółdzielczego przysługują również spółdzielniom, które wystąpiły z tego związku i nie zrzeszyły się w innym centralnym związku spółdzielczym.

2. Po wygaśnięciu zobowiązań, o których mowa w art. 6, pozostałość środków finansowych przejętych przez Naczelną Radę Spółdzielczą na zabezpieczenie wykonania tych zobowiązań dzieli się w częściach ustalonych przez zebranie przedstawicieli, o którym mowa w ust. 1.

3. W razie braku możliwości sprzedaży innych składników majątkowych likwidowanego związku spółdzielczego, przejmuje je Naczelna Rada Spółdzielcza.

Art. 8. 1. Gdy wskutek czynności prawnej związku spółdzielczego dokonanej z pokrzywdzeniem spółdzielni po wejściu w życie ustawy z dnia 23 października 1987 r. o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady funkcjonowania gospodarki narodowej (Dz. U. Nr 33, poz. 181) osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każda ze spółdzielni może żądać w terminie trzech miesięcy od wejścia w życie niniejszej ustawy uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niej, jeżeli związek spółdzielczy działał ze świadomością pokrzywdzenia spółdzielni, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.

2. Czynność prawna jest dokonana z pokrzywdzeniem spółdzielni, jeżeli wskutek tej czynności wartość majątku związku uległa istotnemu zmniejszeniu.

3. Jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem spółdzielni uzyskała korzyść majątkową osoba prawna utworzona z inicjatywy związku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż związek działał ze świadomością pokrzywdzenia spółdzielni.

4. Jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez związek z pokrzywdzeniem spółdzielni osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie albo wprawdzie odpłatnie, ale z rażącym naruszeniem ekwiwalentu świadczeń, domniemywa się, że związek działał ze świadomością pokrzywdzenia spółdzielni. W takim wypadku, każda ze spółdzielni może żądać uznania czynności za bezskuteczną w stosunku do niej, choćby osoba trzecia nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że związek działał ze świadomością pokrzywdzenia spółdzielni.

5. Jeżeli osoba trzecia nie zaspokoi dobrowolnie roszczeń spółdzielni, o których mowa w ust. 1, zarząd każdej z tych spółdzielni może wystąpić do sądu wojewódzkiego - sądu gospodarczego o uznanie czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem spółdzielni za bezskuteczną w stosunku do niej.

6. W wypadku uznania czynności prawnej dokonanej przez związek z pokrzywdzeniem spółdzielni za bezskuteczną w stosunku do niej, stosuje się przepisy artykułów poprzedzających.

7. W sprawach nie uregulowanych odmiennie w ustępach poprzedzających stosuje się odpowiednie przepisy księgi trzeciej tytułu X Kodeksu cywilnego.

Art. 9. 1. W okresie do dnia 31 grudnia 1990 r. członkowie spółdzielni, których prawa i obowiązki majątkowe są związane z wyodrębnioną organizacyjnie jednostką spółdzielni albo z częścią majątku spółdzielni, która nadaje się do takiego wyodrębnienia, mogą większością głosów wystąpić do zarządu spółdzielni z żądaniem zwołania walnego zgromadzenia w celu podjęcia uchwały o podziale spółdzielni w ten sposób, że z tej jednostki organizacyjnej zostanie utworzona nowa spółdzielnia. W zakresie reprezentacji tych członków stosuje się odpowiednio przepisy o zakładaniu spółdzielni.

2. Uchwała walnego zgromadzenia w sprawie podziału spółdzielni jest podejmowana większością głosów.

3. Walne zgromadzenie może podjąć uchwałę odmawiającą podziału tylko ze względu na ważne interesy gospodarcze dotychczasowej spółdzielni lub istotne interesy jej członków.

4. W razie podjęcia przez walne zgromadzenie uchwały odmawiającej podziału spółdzielni, członkowie, którzy wystąpili z żądaniem podziału, mogą w terminie sześciu tygodni od dnia odbycia walnego zgromadzenia wystąpić do sądu wojewódzkiego o wydanie orzeczenia zastępującego uchwałę o podziale.

5. Przepis ustępu poprzedzającego stosuje się odpowiednio w razie nierozpatrzenia przez walne zgromadzenie zgłoszonego przez członków żądania w terminie trzech miesięcy od dnia jego doręczenia.

6. Przepisy ust. 2-5 stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy z żądaniem podziału wystąpił organ spółdzielni powołany do reprezentowania członków, których prawa i obowiązki majątkowe są związane z wyodrębnioną organizacyjnie jednostką spółdzielni.

Art. 10. 1. Ruch spółdzielczy jest reprezentowany w kraju i za granicą przez Naczelną Radę Spółdzielczą.

2. Zrzeszanie się spółdzielni w Naczelnej Radzie Spółdzielczej jest dobrowolne.

3. Naczelna Rada Spółdzielcza posiada osobowość prawną.

Art. 11. Naczelna Rada Spółdzielcza:

Art. 12. 1. Ogólne zebranie Naczelnej Rady Spółdzielczej składa się z przedstawicieli spółdzielni w liczbie po dwóch z każdego województwa.

2. Przedstawiciele, o których mowa w ust. 1, są wybierani przez wojewódzkie zgromadzenia delegatów spółdzielni spośród delegatów na te zgromadzenia. Wybory przedstawicieli są dokonywane większością głosów, w głosowaniu tajnym, spośród nieograniczonej liczby kandydatów. Wojewódzkie zgromadzenie może odwołać swego przedstawiciela z Naczelnej Rady Spółdzielczej.

3. W razie wygaśnięcia mandatu wojewódzkie zgromadzenie delegatów spółdzielni może dokonać wyboru uzupełniającego.

4. Delegatów na wojewódzkie zgromadzenie wybierają i odwołują walne zgromadzenia spółdzielni mających siedzibę na obszarze województwa po jednym ze swojego składu.

Art. 13. Zasady i tryb działania oraz organy Naczelnej Rady Spółdzielczej określa uchwalony przez ogólne zebranie Naczelnej Rady Spółdzielczej statut. Statut i jego zmiany stają się skuteczne po stwierdzeniu przez sąd rejestrowy, w postępowaniu nieprocesowym, ich zgodności z prawem.

Art. 14. Wydatki Naczelnej Rady Spółdzielczej są finansowane z nadwyżki bilansowej spółdzielni.

Art. 15. 1. Mandaty członków ogólnego zebrania Naczelnej Rady Spółdzielczej wygasają z chwilą wybrania przedstawicieli, o których mowa w art. 12, nie później niż w dniu 15 maja 1990 r.

2. Prezydium i komisja rewizyjna dotychczasowej Naczelnej Rady Spółdzielczej pełnią obowiązki do czasu wyboru organów Naczelnej Rady Spółdzielczej.

Art. 16. 1. Prezydium Naczelnej Rady Spółdzielczej zorganizuje wojewódzkie zgromadzenia delegatów spółdzielni w terminie do dnia 30 kwietnia 1990 r., w celu wybrania przedstawicieli wchodzących w skład ogólnego zebrania Naczelnej Rady Spółdzielczej. W razie niezorganizowania w tym terminie wojewódzkiego zgromadzenia delegatów spółdzielni, termin i miejsce obrad tego zgromadzenia, na wniosek delegata (delegatów), wyznacza sąd wojewódzki oraz zawiadamia o tym terminie i miejscu w drodze ogłoszenia prasowego.

2. Pierwsze ogólne zebranie Naczelnej Rady Spółdzielczej zwołuje prezydium dotychczasowej Naczelnej Rady Spółdzielczej. Posiedzeniu przewodniczy dotychczasowy prezes Naczelnej Rady Spółdzielczej. Jeżeli w terminie określonym w art. 15 ust. 1 nie będzie zwołane ogólne zebranie Naczelnej Rady Spółdzielczej, termin i miejsce pierwszego ogólnego zebrania Naczelnej Rady Spółdzielczej wyznacza Sąd Wojewódzki w Warszawie na wniosek przedstawiciela (przedstawicieli) wchodzącego w skład ogólnego zebrania Naczelnej Rady Spółdzielczej oraz zawiadamia o tym terminie i miejscu w drodze ogłoszenia prasowego.

3. Koszty zorganizowania zgromadzeń pokrywa się ze środków Naczelnej Rady Spółdzielczej. Przepis zdania poprzedzającego stosuje się do kosztów ogłoszeń, o których mowa w ust. 1 i 2.

Art. 17. Po zakończeniu likwidacji związków Naczelna Rada Spółdzielcza zaspokaja majątkowe roszczenia pracownicze takiego samego rodzaju oraz według zasad przewidzianych dla zaspokojenia przez Skarb Państwa roszczeń pracowniczych do likwidowanego przedsiębiorstwa państwowego.

Art. 18. 1. W okresie do dnia 31 lipca 1991 r. przeniesienie własności rzeczy i innych praw majątkowych, dokonane na podstawie niniejszej ustawy, jest wolne od podatków, opłat skarbowych oraz opłat sądowych i notarialnych, z wyłączeniem opłat kancelaryjnych.

2. Przepis ust. 1 ma również zastosowanie do zakładania ksiąg wieczystych.

Art. 19. 1. Do czasu ustawowego, nowego uregulowania w ustawie - Prawo spółdzielcze, nie później jednak niż do dnia 31 lipca 1990 r., nie stosuje się przepisów ustawy - Prawo spółdzielcze dotyczących lustracji oraz przepisów części II tej ustawy, a także przepisów określających uprawnienia i obowiązki związków spółdzielczych i ich organów.

2. Likwidator jest uprawniony do dokonywania czynności wymagających działania organów likwidowanego związku spółdzielczego, niezbędnych do przeprowadzenia likwidacji.

3. Z dniem wejścia w życie ustawy wszystkie organizacje społeczno-zawodowe i gospodarcze zaprzestają wykonywania funkcji centralnych i innych związków spółdzielczych, określonych w ustawie - Prawo spółdzielcze i w innych ustawach oraz w ich statutach, a także nadanych na podstawie ustawy - Prawo spółdzielcze. Do środków finansowych zgromadzonych w tych organizacjach z wpłat spółdzielni w związku z pełnieniem przez nie funkcji centralnych związków spółdzielczych przepisy art. 7 stosuje się odpowiednio.

4. Do dnia 31 marca 1990 r. spółdzielnie przeprowadzą wybory do organów spółdzielni bez względu na termin upływu kadencji tych organów. W przypadku nieprzeprowadzenia wyborów, spółdzielnia przechodzi z tym dniem w stan likwidacji. Do likwidacji spółdzielni, które nie przeprowadzą wyborów, stosuje się przepisy ustawy - Prawo spółdzielcze o likwidacji spółdzielni.

Art. 20. 1. Minister Sprawiedliwości ogłosi w terminie do dnia 31 marca 1990 r. wykaz obowiązujących normatywnych aktów prawnych, wydanych na podstawie upoważnień ustawowych przez Naczelną Radę Spółdzielczą i centralne związki spółdzielcze.

2. Normatywne akty prawne nie objęte wykazem, o którym mowa w ust. 1, tracą moc z dniem jego ogłoszenia.

Art. 21. Ustawa wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.