Dobytek całego życia, skrupulatnie oszczędzane pieniądze, setki wyrzeczeń i lata pracy włożone w to, by firma świetnie prosperowała. Jak nie stracić tego wszystkiego przez jeden popełniony błąd, czy nieodpowiednią decyzję i nie dać zrujnować swojej firmy bezlitosnym wierzycielom? Na pewno warto korzystać z litery prawa i zabezpieczyć się finansowo przed ewentualną porażka biznesową.
Prawo polskie oferuje wierzycielom kilka sposobów zabezpieczania się przed niewypłacalnością kontrahentów. Służą do tego weksle, hipoteki, zastawy, gwarancje bankowe, a także poręczenia cywilne. W razie złamania warunków umowy, wierzyciele mają także prawo zająć majątek zarówno prywatny jak i firmowy swojego dłużnika. Warto jednak pamiętać, że istnieją organizacje prawnie działające dokładnie w przeciwnym kierunku, a korzystając z ich usług można zapomnieć o komorniczych egzekucjach.
Spółki kapitałowe
Najprostszym i zarazem najpopularniejszym przykładem organizacji chroniącej prywatny majątek przedsiębiorcy jest jednoosobowa spółka kapitałowa, tj. spółka z ograniczona odpowiedzialnością, lub spółka akcyjna, w której wszystkie udziały albo akcje należą do jednego wspólnika (akcjonariusza) - art. 4 § 1 pkt. 3 Kodeksu spółek handlowych. Zgodnie z przepisami prawa egzekucje długów firmowych mogą być prowadzone jedynie z majątku spółki. Zatem, w przypadku niepowodzenia finansowego wierzyciele nie mogą zając prywatnego majątku wspólnika.
Fundusze emerytalne
Ryzyka zajęcia egzekucyjnego nie ma natomiast w przypadku środków zgromadzonych na OFE. W myśl Ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych art. 108, środki zgromadzone na prywatnym rachunku członka otwartego funduszu nie podlegają egzekucji. Również środki ze składki podstawowej w tym programie nie podlegają egzekucji sądowej i administracyjnej, chyba ,że powstał obowiązek ich zwrotu lub wypłacalności.
Problem polega na tym, że do OFE i na PPE można wpłacać tylko określoną kwotę pieniężną, a członek funduszu nie może samodzielnie zarządzać swoimi środkami. Obwarowanie przepisami i niemożność korzystania ze zgromadzonych środków na funduszu sprawia, że nie jest to powszechnie stosowana metoda długofalowego planowania finansowego.
Zagraniczne alternatywy
Ułomność metod ochrony majątku w Polsce sprawia, że osoby, które chcą finansowo zabezpieczyć swoją przyszłość, muszą korzystać z dobrodziejstw zagranicznych instytucji. Do najpopularniejszych tego tupu rozwiązań należą trusty i prywatne fundacje. W wielu bowiem krajach prawne jurysdykcje przewidują dogodne ich funkcjonowanie. I choć w Polsce instytucje te głównie kojarzą się z działaniem nie do końca zgodnym z przepisami prawa, to nie należy ich w ten sposób traktować. To obecnie jedyna, skuteczna metoda długofalowego planowania finansów, która jednocześnie zabezpiecza finansowo przedsiębiorcę przed ewentualną porażką biznesową, a korzystanie z nich jest całkowicie legalne.
- Trusty
Trust to pojęcie zupełnie nieznane prawu polskiemu. Opiera się na typowo anglosaskiemu rozdzieleniu prawnej własności środków od możności czerpania z nich korzyści. To skuteczna metoda przechowywania majątku rodzinnego. Z powodzeniem korzystają z niej także rodziny królewskie i najbogatsi przedsiębiorcy świata.
Założyciel trustu przekazuje część swojego majątku na rzecz osoby zwanej „trustee”, wskazując jej, w jaki sposób ma tymi środkami zarządzać oraz na czyją korzyść albo na jaki cel ma je przeznaczać. Z reguły zakładający trust-a zleca trustee-owi, aby z powrotem przekazał mu jego majątek. W ten właśnie sposób powstaje twór pozbawiony własnej osobowości prawnej. Następuje rozdzielenie formalnego tytułu własności do majątku, którym teraz dysponuje trustee, od możliwości czerpania korzyści z tych aktywów. Choć de facto założyciel trust-a nadal dysponuje przekazanym majątkiem, to ściągnięcie z niego wierzytelności nie jest już możliwe lub jest niezwykle trudne. Cała gra toczy się o to, by trwale utracić prawo do środków przekazanych w truście, a jednocześnie nie stracić możliwości czerpania z tych środków korzyści.
Trusty regulowane są przez przepisy prawa anielskiego oraz poszczególnych stanów amerykańskich. Można z nich korzystać także na wyspach Pacyfiku, Atlantyku i Oceanu Indyjskiego. Wyjątkowo korzystne rozwiązania prawne trustów mają - zależne od Nowej Zelandii - wyspy Cooka. Natomiast w Europie do najbardziej popularnych nalezą trusty zakładane na wyspie Jersey.
- Fundacje prywatne i charytatywne
Dla osób, które spotkały się z pojęciem fundacji w Polsce, myśl o możliwości czerpania z nich prywatnych korzyści do celów biznesowych może wydawać się nieetyczna. Zarządzanie majątkiem osób trzecich, wyłącznie dla ich korzyści nie mieści się bowiem w zakresie usług fundacyjnych, a co dopiero, gdy fundacja powoływana jest tylko i wyłącznie w celu zabezpieczenia prywatnego majątku firmowego lub osobistego przez wierzycielami.
Warto jednak pamiętać, że w niektórych państwach takich jak Panama, Wyspa Nevis albo Liechtenstein istnieją zupełnie inne modele fundacji. A mianowicie, przepisy prawa w tych państwach zezwalają na założenie fundacji, która będzie zajmowała się zarządzaniem aktywami i środkami finansowymi beneficjentów wyłącznie dla ich korzyści. Możliwe jest także to, aby założyciel fundacji był jednocześnie jej beneficjentem, który przekaże na nią część swojego majątku. W efekcie tworzonych jest mnóstwo fundacji jednoosobowych, z których wierzyciele nie mają możliwości ściągnięcia długu.
W niektórych państwach istnienie fundacji jest niezwykle dyskretne i nie wymaga urzędowej rejestracji, co oznacza, że dokumenty potwierdzające jej założenie istnieją tylko i wyłącznie u miejscowego notariusza. Teoretycznie wiec o istnieniu fundacji wie tylko jej polski założyciel i zagraniczny notariusz. W rzeczywistości jednak wymagane jest jeszcze konto bankowe, na którym przechowywane będą dane środki pieniężne. Zgodnie z polityką „Know you customeer”, banki żądają ujawnienia beneficjenta fundacji. Zatem ilość podmiotów wiedzących o istnieniu fundacji rozszerza się do trzech.
Szkodliwa konkurencja podatkowa
Terytoria Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych, Niderlandów i Nowej Zelandii, które oferują atrakcyjne struktury fundacji i trustów, wciągnięte zostały na listę państw, które stosują tzw. szkodliwą konkurencję podatkową. Szkodliwą, czyli taką, gdzie podatki są niskie, urzędnicy podatkowi uprzejmi, a formularzy podatkowych do wypełnienia jest bardzo niewiele. Nie istnieje żaden zakaz zakładania podmiotów gospodarczych w tych krajach. Polskie prawo nakłada jednak obowiązek sporządzania dodatkowej dokumentacji w zakresie transakcji z podmiotami, które mają tam siedzibę.
Sposobów na długofalowe planowanie finansów jest wiele. Decydując się na któryś z nich, warto skorzystać z usług fachowych doradców, by nie popaść w jeszcze większe finansowe tarapaty. Trusty i prywatne fundacje są korzystnym rozwiązaniem tylko i wyłącznie wtedy, gdy dysponuje się stosownie dużym majątkiem. W przypadku niewielkich sum cały ten zabieg jest po prostu nieopłacalny. Nie chodzi bowiem o ucieczkę od zobowiązań wobec wierzycieli, a o możliwość uratowania firmy przed bankructwem, by mogła ona nadal generować zyski, z których spłaci się zaległe długi.