Zgodnie z zapisami Kodeksu pracy, nadgodziny mogą zostać zlecone pracownikowi wyłącznie wtedy, gdy zaistnieją szczególne potrzeby pracodawcy. Nie jest to bardzo precyzyjne objaśnienie, dlatego pojawia się duże pole do wszelkiego typu działań nie na korzyść pracownika. Odrębną sytuacją jest prowadzona akcja ratunkowa.
Na jakich warunkach odbywać się mogą nadgodziny?
Pracodawca może zmusić pracownika do wyrobienia nadgodzin, i to nawet wówczas, kiedy ten jest zmęczony albo ma już plany na późniejsze godziny. Tutaj również pojawiają się obostrzenia. Praca wykonywana w ponadnormatywnym czasie zgodna musi być z kwalifikacjami pracownika. Nie może również przekraczać norm, które wynoszą 150 godzin rocznie (260 w przypadku kierowców)
. Dodatkowo pracownik ma prawo do nieprzerwanego wypoczynku trwającego nie mniej niż 11 godzin.
Przy podpisaniu układu zbiorowego można w nim zwiększyć liczbę nadgodzin, ale nigdy nie może to być więcej niż 416 godzin rocznie. Dotyczy to również zapisów w umowie o pracę lub regulaminie firmy.
Należy wiedzieć, że niewykonanie pracy w nadgodzinach może prowadzić nawet do zwolnienia dyscyplinarnego.
Nadgodziny, to znaczy dodatkowe pieniądze z ich tytułu, nie dotyczą osób na wyższych stanowiskach kierowniczych, którzy mają większą swobodę w kształtowaniu swojego czasu pracy. Nadgodziny dotyczą jedynie pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. Pracodawca ma możliwość kazania pracownikowi przyjść do pracy w sobotę.
Pieniądze za nadgodziny
Za pracę w godzinach nadliczbowych pracownikowi należy się specjalny dodatek. W przypadku, gdy zatrudniona osoba pracuje w święta, niedziele oraz nocą, dodatek ten wynosi sto procent pensji zasadniczej. Pora nocna to czas pomiędzy 21.00 a 7.00 rano.
Jeżeli nadgodziny wypadają w zwykły dzień roboczy, dodatek ten wynosi 50 procent wysokości wynagrodzenia. Jednak pieniądze otrzymuje się wyłącznie wówczas, kiedy pracodawca nie zdecyduje o daniu pracownikowi dnia wolnego za te godziny albo sam pracownik nie złoży takiego wniosku. Czas wolny dla pracownika powinien zostać udzielony jeszcze przed zakończeniem okresu rozliczeniowego, w którego trakcie zatrudniona osoba przepracowała godziny nadliczbowe. Za pracę w sobotę najczęściej przysługuje dzień wolny.
Dodatek należny za pracę w godzinach nadliczbowych wyliczany jest indywidualnie dla każdego pracownika. Wynika to z tego, że zależy przede wszystkim od zapisów w umowie o pracę. Wlicza się w nie pensję zasadniczą oraz dodatki mające charakter stały. Pracownicy na stałe pracujący poza siedzibą firmy, w terenie, na przykład kurierzy, mają prawo do wypłaty środków za nadgodziny w formie stałego ryczałtu.
Pracodawca jest zmuszony przepisami do ewidencjonowania czasu pracy osób zatrudnionych na umowę o pracę w swojej firmie. Każdy pracownik powinien mieć wgląd do tej ewidencji i jest ona podstawą do uzyskania dodatkowych środków.
Przepisy określające normy czasu pracy znajdują się w artykule 129 Kodeksu pracy.