Ulga na złe długi - kiedy można skorzystać?

W pierwszej kolejności należy wskazać, iż skorzystanie z omawianej ulgi na gruncie podatku VAT możliwe jest w odniesieniu do wierzytelności, których nieściągalność została uprawdopodobniona. Zatem, aby móc skorzystać z ulgi na złe długi wierzytelność musi być nieściągalna. Ustawa o podatku od towarów i usług nie definiuje co powinno się rozumieć pod pojęciem wierzytelności nieściągalnej. W ocenie Autora, zasadne jest w tym przypadku odwołanie się do ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Jak wynika z art. 16 ust. 2 ww. ustawy (analogiczna regulacja zawarta została w art. 23 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych)
za wierzytelności nieściągalne uważa się te wierzytelności, których nieściągalność została udokumentowana:

- postanowieniem o nieściągalności, uznanym przez wierzyciela jako odpowiadającym stanowi faktycznemu, wydanym przez właściwy organ postępowania egzekucyjnego, albo

- postanowieniem sądu o:

• oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości obejmującej likwidację majątku, gdy majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania, lub
• umorzeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku, gdy zachodzi okoliczność wymieniona pod lit. a, lub
• ukończeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku, albo

- protokołem sporządzonym przez podatnika, stwierdzającym, że przewidywane koszty procesowe i egzekucyjne związane z dochodzeniem wierzytelności byłyby równe albo wyższe od jej kwoty.

Na marginesie zaznaczyć należy, iż podstawą dla powołania się na wskazane powyżej postanowienie sądu jest jego uprawomocnienie się.

Jak stanowi art. 89a ust. 1a ustawy o VAT, nieściągalność wierzytelności uważa się za uprawdopodobnioną w przypadku, gdy wierzytelność nie została uregulowana w ciągu 180 dni od upływu terminu jej płatności, określonego w umowie lub na fakturze. W konsekwencji, podatnik może rozważać korektę podatku należnego w związku z uprawdopodobnioną nieściągalnością wierzytelności dopiero po upływie 180 dni od upływu terminu płatności za wykonaną usługę lub dostarczony towar. Termin płatności może być w takim przypadku określony bądź w umowie, bądź w treści faktury.

Należy w tym miejscu podkreślić, iż jakiekolwiek formy porozumienia pomiędzy podatnikiem a dłużnikiem co do odroczenia terminu płatności powodują, iż upływ 180 dni należy liczyć od dnia upływu nowego (odroczonego) terminu płatności.

W praktyce każda wierzytelność nieściągalna jest najczęściej od razu wierzytelnością uprawdopodobnioną.

Przykład Dodaj wykresy do Twojej strony internetowej

W odniesieniu do wierzytelności, których nieściągalność została już uprawdopodobniona, skorzystanie z ulgi na złe długi możliwe jest, jeżeli spełnione są łącznie wszystkie przesłanki wyliczone w ustawie o podatku od towarów i usług, a mianowicie:

• sprzedaż dokonana została na rzecz podatnika podatku VAT, zarejestrowanego jako podatnik VAT czynny niebędącego w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji;
• wierzytelności zostały uprzednio wykazane w deklaracji jako obrót opodatkowany i podatek należny został rozliczony;
• wierzyciel i dłużnik na dzień dokonania korekty są podatnikami zarejestrowanymi jako podatnicy VAT czynni;
• wierzytelności nie zostały zbyte;
• od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność nie upłynęły 2 lata, licząc od końca roku, w którym została wystawiona;
• wierzyciel zawiadomił dłużnika o zamiarze skorygowania podatku należnego ze względu na wystąpienie okoliczności, o których mowa w ust. 1, a dłużnik w ciągu 14 dni od dnia otrzymania zawiadomienia nie uregulował należności w jakiejkolwiek formie.

Wydaje się, że warto w tym miejscu wyjaśnić kilka kwestii, które po lekturze powyższego wyliczenia mogą wydać się wątpliwe.

Transakcja z podatnikiem VATPodatnikami podatku VAT są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Zatem skorzystanie z ulgi na złe długi wykluczone jest w odniesieniu do transakcji dokonywanych na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Ponadto skorzystanie z ulgi warunkowane jest tym, aby nabywca był podatnikiem VAT czynnym, a więc ulga na złe długi nie będzie miała zastosowania w przypadku sprzedaży na rzecz przedsiębiorców korzystających ze zwolnienia podmiotowego na gruncie podatku VAT.

Dla skorzystania z ulgi na złe długi niewystarczającym jest jednak, aby nabywca towaru lub usługi był podatnikiem VAT czynnym na dzień dokonania transakcji, musi on być również zarejestrowany na potrzeby podatku VAT w chwili skorzystania z ulgi przez podatnika, a konkretnie kontrahent musi być podatnikiem VAT czynnym w chwili dokonania przez podatnika korekty podatku należnego. Na marginesie zauważyć należy, iż dla skorzystania z ulgi na złe długi koniecznym jest również, aby podatnik był zarejestrowanym podatnikiem VAT czynnym w chwili dokonania korekty podatku.

Skorzystanie z ulgi na złe długi nie jest możliwe jeżeli dostawa towaru lub świadczenie usług jest dokonane na rzecz podatnika będącego w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji. Podkreślić należy, iż nabywca nie może być w stanie upadłości lub nie może toczyć się w odniesieniu do niego postępowanie likwidacyjne w chwili dostarczenia towaru lub wykonania usługi. Zatem, nie stanowi przeszkody rozpoczęcie postępowania likwidacyjnego bądź ogłoszenie upadłości po dostarczeniu towaru lub wykonaniu usługi, ale przed dokonaniem korekty podatku naliczonego ze względu na uprawdopodobnioną nieściągalność wierzytelności.

Prawo do korekty podatku należnego w związku z uprawdopodobnioną nieściągalnością wierzytelności przysługuje tylko w stosunku do wierzytelności, które zostały uprzednio wykazane w deklaracji jako obrót opodatkowany i podatek należny. Należy przez to rozumieć, iż nieściągalna wierzytelność musiała została wykazana w deklaracji VAT-7 oraz podatnik rozliczył podatek należny z tytułu transakcji, której korekta ma dotyczyć.

Wierzytelność musi istnieć w chwili dokonywania korekty. Zatem, w ocenie Autora, wierzytelność nie może zostać zbyta wyłącznie do momentu dokonania korekty podatku, możliwa jest natomiast jej następcza sprzedaż. Takie stanowisko zaprezentował również Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 3 listopada 2010 r., sygn. III SA/Wa 444/10.

Nie można skorzystać z ulgi na złe długi, jeżeli od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność upłynęły 2 lata, licząc od końca roku, w którym została wystawiona. Trzeba w tym miejscu wyjaśnić, że czynności podejmowane przez podatnika w związku z należnością (np. porozumienie o przedłużeniu terminu płatności) nie wpływają na upływ terminu, o którym mowa powyżej. W każdym przypadku upływ 2 lat, licząc od końca roku, w którym faktura została wystawiona powoduje, że podatnik traci prawo do skorygowania podatku naliczonego w związku z uprawdopodobnioną nieściągalnością wierzytelności.

Przykład Dodaj wykresy do Twojej strony internetowej