Przeszukania mieszkań bez zgody sądu i prokuratury, dostęp do danych osobowych i kontrola korespondencji, a nawet brak konsekwencji za przestępstwa popełniane w czasie czynności służbowych. Takie uprawnienia otrzyma tworzona przez rząd Krajowa Administracja Skarbowa. Wszystko po to, by skutecznie walczyć z oszustami podatkowymi.
Od 1 stycznia 2017 roku administracja podatkowa, kontrola skarbowa i Służba Celna zostaną połączone w jeden organ celno-skarbowy. W Sejmie czeka już na uchwalenie rządowy projekt ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej (KAS). Zgłoszony został jako poselski, dzięki czemu trafi na szybką ścieżkę legislacyjną bez konsultacji społecznych.
Autorzy przepisów o KAS przekonują, że skonsolidowanie rozproszonych i wchodzących sobie często w drogę organów celno-podatkowych spowoduje zwiększenie ściągalności podatków i skuteczniejszą walkę z oszustwami wystawiającymi na szwank przychody budżetowe z tytułu podatków.
Sprawniej działający, połączony aparat celno-skarbowy to jednak nie wszystko. Ustawa o KAS nadaje naczelnikom urzędów skarbowych oraz ich podwładnym uprawnienia, które dotychczas miały policja, prokuratura i służby specjalne. Skarbówka zyska potencjalnie nieograniczone możliwości kontrolowania, zatrzymywania, przeszukiwania i inwigilacji podatników. Warunek? Uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa.
Przeszukania bez zgody prokuratury
Radca prawny Łukasz Koc z kancelarii Studnicki, Płeszka, Ćwiąkalski, Górski, ekspert prawa podatkowego, w opinii dla money.pl zwraca uwagę, że kontrolujący będą mogli dokonywać przeszukania lokali mieszkalnych, innych pomieszczeń i miejsc lub rzeczy kontrolowanego bez zgody prokuratora. To oznacza, że funkcjonariusze KAS otrzymają takie same uprawnienia jak policja.
Choć przepis mówi, że taka możliwość będzie przysługiwała w przypadkach "niecierpiących zwłoki", to od interpretacji samych urzędników będzie zależało, czy dany przypadek zostanie tak sklasyfikowany. Przeszukanie będzie musiało zostać post factum zatwierdzone przez prokuratora. Gdy ten zatwierdzenia odmówi, jedyną konsekwencją będzie nieważność zgromadzonych w toku takiego przeszukania dowodów.
KAS otrzyma uprawnienia do prowadzenia postępowań w sprawie niektórych przestępstw powszechnych, w związku z którymi "nastąpiło uszczuplenie lub narażenie na uszczuplenie należności publicznoprawnej". Oznacza to, że urzędnicy uzyskają łatwy dostęp do danych gromadzonych przez operatorów telekomunikacyjnych i pocztowych.
Kontrola korespondencji bez zgody i wiedzy zainteresowanych
- W głównej mierze dotyczy to danych osobowych osób fizycznych, ale przepisy te obejmują również wgląd do przesyłek pocztowych w celu kontroli treści korespondencji lub zawartości tych przesyłek - mówi prawnik. - Będzie to już kolejna służba posiadająca uprawnienia do gromadzenia tego rodzaju informacji. Do tej pory przysługiwały one jedynie policji i prokuraturze oraz agencjom związanym z ochroną państwa - zauważa mec. Koc.
Co istotne, gromadzenie takich danych będzie mogło zostać przeprowadzone bez zgody i wiedzy osoby zainteresowanej. Choć te czynności mają podlegać kontroli sądu, w praktyce będzie to kontrola następcza, czyli funkcjonariusze KAS nie będą musieli nikogo pytać o pozwolenie. - Projekt ustawy wprowadza też możliwość pozyskiwania określonych informacji gromadzonych przez banki, SKOK-i oraz instytucje prowadzące działalność maklerską - wylicza Łukasz Koc.
W ramach czynności operacyjno-rozpoznawczych urzędnicy będą uprawnieni do niejawnego nadzorowania czynności związanych z wytwarzaniem, przemieszczaniem i przechowywaniem przedmiotów potencjalnego przestępstwa oraz obrotu nimi.
Urzędnicy nie odpowiedzą za przestępstwo podczas kontroli
- Urzędnicy prowadzący nadzór będą zwolnieni z odpowiedzialności karnej za przestępstwa popełnione przez siebie w ramach tych czynności, co jest niejako zbieżne z dopuszczeniem w znowelizowanym KPK możliwości korzystania z dowodów uzyskanych w wyniku przestępstwa - zwraca uwagę mec. Koc.
Radosław Piekarz, doradca podatkowy z kancelarii AR&T, w komentarzu dla money.pl wyjaśnia, że wprawdzie projekt ustawy o KAS powiela obowiązujące przepisy i uprawnienia odrębnych organów celno-skarbowych, to niektóre z nich "mogą się wydać dla przeciętnego przedsiębiorcy nieco egzotyczne". Wiele z nich przysługuje bowiem służbie celnej, która obecnie prowadzi stosunkowo mało kontroli. - Można się spodziewać, że po połączeniu administracji skarbowej kontrole w tych obszarach będą częstsze - zaznacza.
Na następnej stronie: zobacz, czego najbardziej powinny się obawiać firmy
**Zagrożenie dla zwykłych przedsiębiorców**
Według doradcy podatkowego najbardziej istotną zmianą jest nadanie KAS uprawnień prokuratorskich w przypadku rozpoznawania, wykrywania, zapobiegania i zwalczania kilku rodzajów przestępstw, takich jak przestępczość zorganizowana oraz udział w zorganizowanej grupie przestępczej, fałszerstwo materialne i intelektualne czy oszustwo. - Uprawnienia te będą przysługiwały KAS w przypadkach, gdy przestępstwa te zostały ujawnione przez KAS - wyjaśnia.
- Wydaje mi się, że to jest ten przepis, który potencjalnie stanowi zagrożenie dla przedsiębiorców - mówi Radosław Piekarz. - W praktyce pracownicy KAS będą mogli prowadzić postępowania karne dotyczące pustych faktur czy wyłudzeń VAT. Moim zdaniem zagrożenie wiąże się z tym, że nie posiadają oni wystarczających kwalifikacji w tym zakresie - podkreśla.
Problem z możliwością prowadzenia przez nową skarbówkę postępowań w sprawie pustych faktur polega na tym, że potencjalnie o popełnienie takiego przestępstwa będzie mógł zostać oskarżony każdy przedsiębiorca. Wystarczy, że wystawi je na usługę, która - choć faktycznie wyświadczona - nie ma fizycznego, namacalnego efektu (np. ekspertyza ustna), a KAS będzie mógł go oskarżyć o oszustwo podatkowe.
Ekspert uspokaja przy tym, że w samym postępowaniu kontrolnym nie widzi "bardzo istotnego zwiększenia uprawnień kontrolujących" z wyjątkiem przeszukania bez zgody prokuratora. - Nie sądzę jednak, aby ten przepis był nadużywany - ocenia.
Fiskus uderza w podatników nieświadomie uwikłanych w oszustwa, prawdziwi przestępcy bezkarni
- Przyznanie naczelnikom urzędów celno-skarbowych kompetencji przysługujących dotychczas prokuratorom należy uznać za zmianę zbyt daleko idącą - uważa Łukasz Czucharski, ekspert organizacji Pracodawcy RP. - Dotychczasowe doświadczenia przedsiębiorców związane z prowadzeniem przez organy kontroli skarbowej postępowań, na przykład w sprawach dotyczących wyłudzeń podatku VAT, dowodzą, że przyznanie naczelnikom urzędów celno-skarbowych tak rozległych kompetencji jest bardzo ryzykowne - zauważa.
Jak przekonuje, w tego typu sprawach do odpowiedzialności pociągani byli do tej pory podatnicy nieświadomie uwikłani w proceder oszustwa, a organizatorzy i beneficjenci pozostawali bezkarni. - W ocenie Pracodawców RP administracja skarbowa na chwilę obecną nie jest w żaden sposób przygotowana do pełnienia w omawianym zakresie kompetencji, które chce im się przyznać na mocy ustawy o KAS - ocenia ekspert organizacji Pracodawcy RP
W jego opinii prowadzenie postępowań w sprawach o przestępstwa powszechne powinno pozostać w rękach prokuratorów. - Daje to większą gwarancję, że sprawy te nie będą ukierunkowane przede wszystkim na osiąganie celów profiskalnych, lecz będą prowadzone w sposób bardziej rzetelny i obiektywny - ocenia.
Na problem kompetencji urzędników KAS zwraca uwagę też mec. Łukasz Koc. - Ze względu na zakres wskazanych uprawnień, szczególnie istotne będzie to, aby wskazane postępowania były prowadzone przez urzędników o odpowiednich kompetencjach - podkreśla. - Pełnej oceny wskazanych regulacji będzie można dokonać jednak dopiero po określonym czasie od ich wprowadzenia, kiedy będzie już znana praktyka urzędników w tym zakresie - zaznacza ekspert prawa podatkowego.