VAT w 2011 roku: co się zmieni oprócz stawek?

W roku 2011 podatników VAT czekają liczne zmiany związane z rozliczaniem podatku od towarów i usług. W Dzienniku Ustaw Nr 226 z dnia 30 listopada 2010 r. pod pozycją 1476 opublikowana została ustawa z dnia 29 października 2010 r., która przede wszystkim dostosowuje przepisy ustawy o podatku VAT wykorzystujące odwołania do klasyfikacji statystycznej PKWiU 1997 do klasyfikacji obecnie obowiązującej w statystyce. Natomiast w dniu 13 grudnia 2010 r. Prezydent RP podpisał ustawę z dnia 26 listopada 2010 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej, która między innymi wprowadza zmiany w zakresie stawek podatku VAT.

Jednak oprócz zmian VAT, które zostają wprowadzone w/w ustawami w roku 2011 zaczną również obowiązywać inne zmiany. Można je podzielić na:

• I. Zmiany, których okres wejścia w życie był odroczony
  • II. Zmiany wynikające ze zmiany kursu euro
  • III. Zmiany wynikające z upływu okresów przejściowych

*1. Zmiana kwoty limitu zwolnienia od podatku VAT oraz powrót do zwolnienia od podatku VAT *W roku 2011 nastąpi wzrost limitu podmiotowego zwolnienia od podatku VAT z kwoty 100.000 zł obowiązującej w 2010 r. do kwoty 150.000 zł.

Zgodnie z przepisem art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 2 grudnia 2009 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2009 r., Nr 215, poz. 1666) _ Kwotę, o której mowa w art. 113 ust. 1, dla 2010 r. przyjmuje się w wysokości 100.000 zł. _

_ Przykład nr 1 _Podatnik, którego obrót w 2011 r. nie przekroczy kwoty 150.000 zł, będzie mógł korzystać ze zwolnienia od podatku VAT.

Zastosowanie znajdzie tutaj przepis art. 113 ust. 1 ustawy VAT, który stanowi, że _ z_ walnia się od podatku podatników, u których wartość sprzedaży opodatkowanej nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym kwoty 150.000 zł. Do wartości sprzedaży nie wlicza się kwoty podatku. _ _

_ Przykład nr 2 _Podatnik dokonał w 2011 r. następującej sprzedaży:
- sprzedaż towarów i usług opodatkowanych stawką 23% (netto): 70.000 zł
- sprzedaż towarów i usług opodatkowanych stawką 8% (netto): 50.000 zł
- sprzedaż towarów będących środkami trwałymi w firmie: 30.000 zł
- sprzedaż towarów i usług zwolnionych od podatku: 10.000 zł
w/w podatnik w roku 2011 będzie mógł korzystać ze zwolnienia od podatku VAT.

Zgodnie z art. 113 ust. 2_ ustawy VAT _ do wartości sprzedaży, o której mowa w art. 113 ust. 1, nie wlicza się odpłatnej dostawy towarów oraz odpłatnego świadczenia usług zwolnionych od podatku, a także towarów, które na podstawie przepisów o podatku dochodowym są zaliczane przez podatnika do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji. _ _

_ Uwaga! *Z w/w zwolnień nie mogą niestety skorzystać wszyscy podatnicy *Zgodnie z art. 113 ust. 13 ustawy VAT_ „zwolnień, o których mowa w ust. 1 i 9 [art. 113] , nie stosuje się do importu towarów i usług, wewnątrzwspónotowego nabycia towarów, dostawy towarów, dla której podatnikiem jest ich nabywca oraz podatników: 1) dokonujących dostaw: _ _

• _ _ a) wyrobów z metali szlachetnych lub z udziałem tych metali, _ _
  • _ _ b) towarów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, z wyjątkiem energii elektrycznej (PKWiU 35.11.10.0) i wyrobów tytoniowych w rozumieniu przepisów o podatku akcyzowym, _
  • _ c) nowych środków transportu, _
  • _ d) terenów budowlanych oraz przeznaczonych pod zabudowę; _
  • _ 2) świadczących usługi prawnicze oraz usługi w zakresie doradztwa, a także usługi jubilerskie; _
  • _ 3) niemających siedziby lub miejsca zamieszkania na terytorium kraju. _ _

_ _ _ _

_ _ Przykład nr 3 _Podatnik w 2010 r. przekroczył kwotę zwolnienia od VAT w wysokości 100.000 zł, natomiast nie przekroczył kwoty 150.000 zł _

_ W w/w przypadku podatnik będzie mógł w roku 2011 skorzystać ze zwolnienia od podatku VAT. _

Zastosowanie znajdzie tutaj przepis art. 2 ust. 4 ustawy z dnia 2 grudnia 2009 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług (Dz. U. Z 2009 r., Nr 215, poz. 1666): „W 2011 r. podatnicy, u których łączna wartość sprzedaży opodatkowanej w 2010 r. była wyższa niż 100.000 zł i nie przekroczyła 150.000 zł, mogą skorzystać ze zwolnienia od podatku od towarów i usług, pod warunkiem pisemnego zawiadomienia o tym zamiarze naczelnika urzędu skarbowego w terminie do dnia 15 stycznia 2011 r.

_ _ _ _

_ _ Przykład nr 4 _Podatnik rozpoczynający działalność gospodarczą w 2010 r. zrezygnował ze zwolnienia od podatku VAT. Do końca 2010 r. podatnik nie przekroczy obrotów w wysokości 100.000 zł, w proporcji do okresu prowadzonej działalności gospodarczej. w/w podatnik nie będzie miał prawa wyboru zwolnienia od podatku VAT w 2011 r. Będzie mógł wybrać zwolnienie od podatku VAT najwcześniej dopiero od dnia 1 stycznia 2012 r. pod warunkiem, że jego obroty w 2011 r. nie przekroczą kwoty 150.000 zł _

Zgodnie z art. 113 ust. 11 ustawy VAT, „podatnik, który utracił prawo do zwolnienia lub zrezygnował z tego zwolnienia, może nie wcześniej niż po upływie roku, licząc końca roku, w którym utracił prawo do zwolnienia lub zrezygnował z tego zwolnienia, ponownie skorzystać ze zwolnienia, o którym mowa w ust. 1 (art. 113).

W przykładzie nr 4 nie znajdzie też zastosowania przepis art. 2 ust. 5 ustawy z dnia 2 grudnia 2009 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2009 r., Nr 215, poz. 1666) Podatnicy rozpoczynający w 2010 r. działalność gospodarczą u których łączna wartość sprzedaży, w proporcji do okresu prowadzonej działalności gospodarczej, przekroczyła 100.000 zł i nie przekroczyła 150.000 zł, mogą skorzystać ze zwolnienia od podatku od towarów i usług, pod warunkiem pisemnego zawiadomienia o tym zamiarze naczelnika urzędu skarbowego w terminie do dnia 15 stycznia 2011 r.

Zgodnie z art. 8 pkt 2 ustawy z dnia 23 października 2009 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2009 r., Nr 195, poz. 1504) dopiero od dnia 1 stycznia 2011 r. wejdzie w życie
art. 28 g ustawy VAT. Zgodnie z art. 28 g ust. 1 ustawy VAT „miejscem świadczenia usług wstępu na imprezy kulturalne, artystyczne, sportowe, naukowe, edukacyjne, rozrywkowe lub podobne, takie jak targi i wystawy, oraz usług pomocniczych związanych z usługami wstępu na imprezy, świadczonych na rzecz podatnika, jest miejsce, w którym te imprezy faktycznie się odbywają.

W okresie do dnia 31 grudnia 2010 r. w przypadku świadczenia usług w dziedzinie kultury, sztuki, sportu, nauki, edukacji, rozrywki, oraz podobnych usług takich jak targi i wystawy, oraz usług pomocniczych do tych usług, w tym świadczenia usług przez organizatorów usług w tych dziedzinach, miejscem świadczenia jest miejsce, gdzie usługi są faktycznie świadczone.

Najważniejsze co wynika z powyższej zmiany to przeniesienie miejsca świadczenia (a w istocie opodatkowania) w przypadku świadczenia w/w usług na rzecz podatników, z wyłączeniem usług wstępu na imprezy związane z w/w usługami. Od 2011 r. miejscem ich świadczenia zgodnie z zasadą ogólną wyrażoną w art. 28 b ustawy VAT będzie miejsce, w którym podatnik będący usługobiorcą posiada siedzibę lub miejsce zamieszkania.

Jednymi z nielicznych limitów, których wartość dla celów podatku VAT są określone jeszcze w kwotach euro, są limity sprzedaży określone przy zdefiniowaniu pojęcia małego podatnika.

Zmiany limitów dla małego podatnika *W roku 2011* limity dla małego podatnika będą wynosić:

• - 4.736.000 zł, lub
  • - 178.000 zł (w przypadku gdy wynagrodzeniem jest kwota prowizji).

Powyższe limity zastały określone w ustawie VAT w kwotach euro 1.200.000 oraz 45.000.
W roku 2010 w przeliczeniu na złote wynosiły one odpowiednio 5.067.000 zł oraz 190.000 zł.

Warto tu zaznaczyć, że w roku 2011 mniej podatników będzie mogło skorzystać z przywilejów małego podatnika, nie tylko ze względu na spadek kursu euro. Dodatkowo bowiem w 2011 roku w przypadku większości towarów i usług wzrosną stawki podatku VAT, a to oznacza że wartość sprzedaży (wraz z podatkiem) u większości podatników będzie wyższa niż dotychczas.

Powyższe wynika z przepisu art. 2 pkt 25 ustawy VAT: Ilekroć w ustawie jest mowa o małym podatniku – rozumie się przez to podatnika podatku od towarów i usług:

• 1) u którego wartość sprzedaży (wraz z kwotą podatku) nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 1.200.000 euro,
  • 2) prowadzącego przedsiębiorstwo maklerskie, zarządzającego funduszami inwestycyjnymi, będącego agentem, zleceniobiorcą, lub inną osobą świadczącą usługi o podobnym charakterze, z wyjątkiem komisu – jeżeli kwota prowizji lub innych postaci wynagrodzenia za wykonanie usługi (wraz z kwotą podatku) nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 45.000 euro

- przy czym przeliczenia kwot wyrażonych w euro dokonuje się według średniego kursu euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski na pierwszy dzień roboczy października poprzedniego roku podatkowego, w zaokrągleniu do 1.000 zł.

W okresie do dnia 31 grudnia 2010 r.:

1. Stawkę podatku VAT w wysokości 3% stosuje się do towarów wymienionych w załączniku do ustawy z dnia 11 kwietnia 2008 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług – niskoprzetworzone produkty rolne.

Zgodnie z przepisem art. 41 ust. 2 a ustawy VAT _ dla towarów wymienionych w załączniku 10 do ustawy stawka podatku wynosi 5% (załącznik ten w większości obejmuje te właśnie towary). _

2. Stawkę podatku VAT obniża się do wysokości 7% do dostawy mieszkań i domów bez względu na wielkość ich powierzchni użytkowej.

Od dnia 1 stycznia 2011 r. w/w stawka podatku po pierwsze wzrośnie do 8%, a po drugie będzie mieć zastosowanie do domów o powierzchni do 300 m2 oraz mieszkań o powierzchni do 150 m2.

Zgodnie z przepisami art. 41 ust. 12 ustawy VAT w 2011 r. _ stawkę podatku [w wysokości 8%] , stosuje się do dostawy, budowy, remontu, modernizacji lub przebudowy obiektów budowlanych lub ich części zaliczonych do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym. _

_ _ Przez budownictwo objęte społecznym programem mieszkaniowym rozumie się obiekty budownictwa mieszkaniowego lub ich części, z wyłączeniem lokali użytkowych, oraz lokale mieszkalne w budynkach niemieszkalnych sklasyfikowanych w Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych w dziale 12, a także obiekty sklasyfikowane w Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych w klasie ex 1264 – wyłącznie budynki instytucji ochrony zdrowia świadczących zakwaterowanie z opieką lekarską i pielęgniarską, zwłaszcza dla ludzi starszych i niepełnosprawnych, z zastrzeżeniem ust. 12 b. _ _ (art. 41 ust. 12 a)

Zgodnie z art. 41 ust. 12 b_ ustawy VAT _ do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym nie zalicza się: 1) budynków mieszkalnych jednorodzinnych, których powierzchnia użytkowa przekracza 300 m2, 2) lokali mieszkalnych, których powierzchnia użytkowa przekracza 150 m2. _ _

_ Przykład nr 5 _W roku 2011 sprzedaż lokalu mieszkalnego o powierzchni użytkowej wynoszącej 200 m2 _ _będzie polegała opodatkowaniu według dwóch stawek podatku VAT. W stosunku do 150 m2 lokalu tego zastosowanie będzie miała stawka VAT 8%, natomiast w stosunku do 50 m2 tego lokalu zastosowanie będzie miała stawka VAT w wysokości 23%.

Powyższe wynika z przepisu art. 41 ust. 12 c: _ _ W przypadku budownictwa mieszkaniowego o powierzchni przekraczającej limity określone w ust. 12 b stawkę podatku, w wysokości 8%, stosuje się tylko do części podstawy opodatkowania odpowiadającej udziałowi powierzchni użytkowej kwalifikującej do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym w całkowitej powierzchni użytkowej. _ _

3. Obniżoną do wysokości 0% stawkę podatku VAT stosuje się do dostawy książek (PKWiU ex 22.11) oraz czasopism specjalistycznych.

Zgodnie z przepisem art. 41 ust. 2 a ustawy VAT _ _ dla towarów wymienionych w załączniku 10 do ustawy stawka podatku wynosi 5%. _ _

_ W załączniku tym ujęte są następujące pozycje: _

_ _ Objaśnienia: ex – dotyczy tylko danego wyrobu z danego grupowania _ _

_ Uwaga! *Minister Finansów opublikował projekt rozporządzenia w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług, zgodnie z którym do dostawy m.in. książek i czasopism specjalistycznych *(pod pewnymi jednak warunkami) stawkę podatku 5% obniża się do wysokości 0%: - do dnia 30 kwietnia 2011 r. dla dostawy książek, - do dnia 28 lutego 2011 r. dla dostawy czasopism specjalistycznych. _

_ Konsekwencje biznesowe zmian cen spowodowanych zmianami stawek VAT _

_ Nowe stawki VAT, które zaczną obowiązywać z dniem 1 stycznia 2011 r., dotyczą każdego Polaka jako konsumenta, ponieważ spowodują zmiany cen produktów. W większości przypadków stawka podatkowa wzrośnie o 1 punkt procentowy – wówczas podwyżki cen nie będą tak dotkliwe dla naszych kieszeni. Jednak np. stawka na książki i wydawnictwa specjalistyczne zmieni się z 0 na 5%, co przełoży się bezpośrednio na cenę. W przypadku niektórych produktów różnice w cenie mogą być jeszcze większe. _

_ Zmiana cen dotyczy konsumentów, ale także, a może przede wszystkim przedsiębiorców. Na każdym z ok. 2 mln przedsiębiorców w Polsce ciąży obowiązek weryfikacji, jakie stawki podatkowe będą dotyczyć oferowanych produktów i usług od początku 2011 roku. Nowe stawki muszą znaleźć odzwierciedlenie w systemach informatycznych – mówimy tutaj o zmianach na kartach towarowych, w cennikach czy też w deklaracjach VAT. Oprogramowanie Comarch zostało wyposażone w mechanizmy ułatwiające te operacje. Dodatkowo Comarch wspiera swoich klientów, dostarczając im fachowej wiedzy, jak przygotować się do nowych przepisów zarówno od strony technicznej, jak i biznesowej. _

_ Dużo mówi się o konieczności dostosowania oprogramowania do nowych przepisów. Nie należy zapominać także o istotnych konsekwencjach biznesowych. W wielu branżach polityka cenowa opierająca się o ceny nieznacznie niższe od pełnej wartości może zostać zaburzona. Przykładowo, towar, który kosztował 9,99 zł przy 22% stawce VAT, po podwyżce stawki do 23% dla utrzymania takiej samej marży powinien kosztować ok. 10,12. Przedsiębiorca musi podjąć decyzję, czy zdecydować się na podniesienie ceny, czy też utrzymać psychologicznie bardziej korzystną cenę, zmniejszając marżę. Tego typu decyzje zawsze są trudne. Przedstawiciele niektórych branż już zapowiedzieli, że zmianę stawek VAT wezmą na siebie, utrzymując dotychczasowy poziom cen. _

_ Przedsiębiorcy musza pamiętać, że z początkiem 2011 roku zaczyna obowiązywać dostosowanie przepisów o VAT do nomenklatury oraz symboli statystycznych Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług z 2008 r., co umożliwia podatnikom prowadzenie jednolitej ewidencji do potrzeb VAT i dokumentacji statystycznej. Długofalowo jest to uproszczenie, ale krótkoterminowo mogą pojawić się problemy z dostosowaniem odpowiedniej stawki do towaru. Największe kłopoty w tym zakresie mogą pojawić się w przypadku produktów spożywczych – przykładowo chleb, który obecnie ma stawkę 7 proc., od 2011r. może mieć stawkę: _

• _ 5 proc., jeśli termin jego przydatności do spożycia będzie krótszy niż 14 dni lub _
  • _ 23 proc, jak termin będzie dłuższy niż 14 dni. _

_ Przedsiębiorcy powinni zweryfikować, jakie symbole PKWiU i stawki podatkowe będą obowiązywać dla poszczególnych pozycji asortymentowych i wszelkie zmiany uwzględnić w systemach informatycznych. _

_ Przedsiębiorcy działający na aktualnym oprogramowaniu mogą spać spokojnie _

_ Zmiana stawek podatku VAT jest pierwszą tego typu zmianą od 17 lat, czyli od 1993 roku, kiedy wprowadzono podatek od towarów i usług. Dla przedsiębiorców każda aktualizacja przepisów dotyczących działalności gospodarczej wiąże się z konsekwencjami. W przeszłości już kilkakrotnie zmiany przepisów wymuszały dostosowanie po stronie oprogramowania biznesowego. _

_ Warto wspomnieć choćby wprowadzenie podatku VAT w 1993 roku, zmiany w zakresie składek ZUS w 1999 roku, zapobieganie skutkom tzw. „pluskwy milenijnej _ w 2000 roku, czy też zmiany związane z obsługą transakcji unijnych po akcesji Polski w 2005 roku. Dla przedsiębiorców, którzy zdecydowali się na korzystanie z oprogramowania o ugruntowanej pozycji na rynku, dostosowanego do polskich przepisów i systematycznie aktualizowanego, każda tego typu zmianę była mniej stresująca ze względu na wsparcie dostawcy.