*Konsekwencje podatkowe wadliwej w rozumieniu KSH czynności prawnej wciąż wzbudzają w praktyce rozliczne wątpliwości. Pomimo bowiem szeregu interpretacji oraz orzeczeń sądowych, wciąż spotykamy bezkrytyczne próby wyciągania przez inspektorów fiskusa, podatkowych konsekwencji z czynności cywilnoprawnych obarczonych wadami. *
Warto więc przede wszystkim podkreślić fakt, że pomimo iż prawo podatkowe niejednokrotnie _ posługuje się instrumentami cywilnoprawnymi _, to musimy zdawać sobie sprawę z faktu istnienia tzw. autonomiczności prawa podatkowego, która wyklucza automatyzm w stosowaniu takich instrumentów, w przypadkach, gdy przepis prawno-podatkowy nie przewiduje tego wprost.
Jest faktem, że ustawodawca odwołuje się do wadliwości cywilnoprawnej podejmowanych czynności, wyciągając z niej określone negatywne skutki, szczególnie w obszarze uprawnień podatkowych. Przykładem powyższego może być zarówno przepis art. 2 ust. 1 pkt. 3 CIT zgodnie z którym przepisów ustawy nie stosuje się do przychodów wynikających z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy, jak i art. 16 ust. 1 pkt. 66 CIT zgodnie z którym nie uznaje się za koszt uzyskania przychodów poniesionych wydatków oraz wartości przekazanych rzeczy, praw lub wykonanych usług, wynikających z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy.
Także w ustawie o VAT, w art. 88 ust 3a pkt 4c odmawia się prawa odliczenia podatku naliczonego, jeżeli faktura potwierdza czynność, do której mają zastosowanie przepisy w zakresie art. 58 i 83 kc.
Jednakże za absolutnie niedopuszczalne należy uznać te praktyki organów skarbowych, zgodnie z którymi wadliwość czynności cywilnoprawnej z zasady skutkuje konsekwencjami podatkowymi dla podatnika.
Należy bowiem pamiętać, że KSH przewiduje różnego rodzaju konsekwencje wadliwych czynności prawnych. Zgodnie z art. 17 § 1 KSH _ jeżeli do dokonania czynności prawnej przez spółkę ustawa wymaga uchwały wspólników albo walnego zgromadzenia bądź rady nadzorczej, czynność prawna dokonana bez wymaganej uchwały jest nieważna _ (nieważność bezwzględna).
Jednakże nie mamy w tym wypadku do czynienia nieważnością definitywną, albowiem może ona podlegać konwalidacji. Zgodnie bowiem z art. 17 § 2 _ zgoda może być wyrażona przed złożeniem oświadczenia przez spółkę albo po jego złożeniu, nie później jednak niż w terminie dwóch miesięcy od dnia złożenia oświadczenia przez spółkę. Potwierdzenie wyrażone po złożeniu oświadczenia ma moc wsteczną od chwili dokonania czynności prawnej _.
Jeszcze inaczej rozstrzyga kwestię wadliwości czynności prawnej art. 230 KSH, zgodnie z którym _ Rozporządzenie prawem lub zaciągnięcie zobowiązania do świadczenia o wartości dwukrotnie przewyższającej wysokość kapitału zakładowego wymaga uchwały wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Przepisu art. 17 § 1 nie stosuje się. _
Jak wynika z powyższego, przepisy KSH nawet, jeżeli w związku z wadliwością określonych czynności prawnych, przewidują niezwykle surową konsekwencję tj. bezwzględną nieważność takiej czynności, to jednocześnie łagodzą ten skutek możliwością konwalidacji. Tym samym pomimo początkowej nieważności, dana czynność będzie ważna, jeżeli właściwy organ, we właściwym czasie wyrazi nań zgodę.
Dlatego mówiąc o podatkowych konsekwencjach wadliwej w rozumieniu KSH czynności prawnej należy zawsze mieć na uwadze przepisy prawa podatkowego. Jeżeli ustawodawca stanowi, że kosztami uzyskania przychodu są wszelkie koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub .(....), z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1., to o ile poniesione koszty nie wynikają z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy, a są poniesione w celu osiągnięcia przychodu lub (...), to nie można uznać, iż nie są one kosztem podatkowym tylko dlatego, że są związane z wadliwą czynnością prawną.
Sama wadliwość czynności prawnej w rozumieniu KSH nie przesądza o jej podatkowych konsekwencjach.
Autor jest radcą prawnym z firmy InCorpore Banach Iniewski Stradomski