Jeśli osoba zostanie skazana prawomocnie za przestępstwo, zostaje wpisana do Krajowego Rejestru Karnego. Wpis taki powoduje, że konkretna osoba może być uznana za ukaraną. Ma to znaczenie np. przy zatrudnieniu, gdzie wymagane jest przedstawienie zaświadczenia o niekaralności.
Na czym polega zatarcie skazania?
W przypadku zatarcia skazania z baz usuwane są wszelkie dane na ten temat, a sprawca przestępstwa traktowany jest jako osoba niekarana. Jest to tzw. fikcja prawna, ponieważ osoba, która kiedyś została skazana, po pewnym czasie uchodzi za osobę niekaraną.
To, że skazanie ulega zatarciu, oznacza też, że jeśli osoba ta popełni nowe przestępstwo lub wykroczenie, to wcześniejszy występek nie może być uznany za okoliczność obciążającą, która wpływa na zaostrzenie kary. Wpis usunięty może być z urzędu. Skazany nie musi składać w tej sprawie żadnego wniosku.
Zatarcie skazania następuje:
- po 6 miesiącach od czasu, gdy zakończy się okres próby przy warunkowym zawieszeniu kary;
- w sytuacji, gdy zmieniono prawo i czyn, za który skazano osobę, nie jest już zabroniony;
- gdy minie przewidziany przez ustawę okres od wykonania lub darowania kary;
- w przypadku odstąpienia od wymierzenia kary – do zatarcia dochodzi w ciągu roku od prawomocnego orzeczenia;
- w przypadku kary w zawieszeniu – do zatarcia dochodzi po 6 miesiącach od zakończenia okresu próby.
Okres, po którym następuje zatarcie skazania, zależy od kary, którą wyznaczył skazanemu sąd. W przypadku kar do lat 15, a także 25 lat, zatarcie następuje po 10 latach od wykonania kary. Jeśli kara nie była wyższa niż 3 lata, a po jej odbyciu skazany przestrzegał prawa, to może złożyć wniosek o zatarcie skazania po okresie 5 lat.
Jeśli wobec ukaranego orzeczono inny środek karny, to zatarcie skazania nie może nastąpić, zanim zostanie wykonany. Jeśli kara dotyczy dwóch lub więcej przestępstw, a nie da się złożyć wniosku o łączny wyrok, to możliwe jest wyłącznie zatarcie wszystkich skazań.
Jeśli chodzi o wykroczenia, to prawo przewiduje za nie niższe kary. W związku z tym zatarcie takiego skazania możliwe jest po 2 latach od wykonania kary.
Kiedy nie będzie możliwe zatarcie skazania?
Zatarcie skazania nie będzie możliwe, jeśli osoba została skazana na karę więzienia bez zawieszenia za przestępstwo seksualne. Jeśli dodatkowo pokrzywdzonym była osoba małoletnia poniżej 15 lat, do zatarcia skazania nie dojdzie nigdy.
Zatarcie skazania wprowadza się do porządku prawnego, by przestrzegać humanitaryzmu. Według zasad kryminologii nie powinno się "bez końca" karać sprawcy. Wszystko dlatego, że z upływem czasu pamięć o przestępstwie zaczyna się zacierać. Gdy sprawca odbędzie karę, ma szansę żyć bez piętna przestępcy, bo to trwałe utrudnia zejście z przestępczej ścieżki.
Po zatarciu skazania uważa się, że osoba nie popełniła żadnego przestępstwa. We wszystkich formularzach urzędowych podaje się wtedy informację, że taka osoba nie ma statusu osoby karanej. Jeśli więc np. prowadzone jest postępowanie rekrutacyjne, w którym trzeba przedstawić zaświadczenie o niekaralności, to taki dokument będzie wystawiony z adnotacją, że osoba taka nie była skazana.