Polskie prawo przewiduje, że każdy, kto dowie się o przestępstwie, ma obowiązek powiadomić o tym fakcie policję, prokuratora albo inny organ, który jest upoważniony do ścigania przestępstw albo prowadzenia postępowania przygotowawczego o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu.
Obowiązek zgłoszenia przestępstwa
Jeśli istnieje podejrzenie popełnienia przestępstwa, to zgodnie z kodeksem postępowania karnego i kodeksem karnym każdy ma obowiązek zawiadomić o tym odpowiedni organ. Będą to policja lub prokuratura. Takiego obowiązku nie ma w sytuacji, gdy przestępstwo ścigane jest na wniosek, a także w związku z oskarżeniem prywatnym. To, że każdy ma obowiązek zawiadomić o popełnieniu przestępstwa, powoduje, że jeśli tego nie zrobimy, czyli nie poinformujemy organów o przestępstwie, to narażamy się na konsekwencje karne.
Kodeks karny wymienia kilka przestępstw, które zawsze mamy obowiązek zgłosić odpowiednim organom.
Są to np.:
- ludobójstwo i zbrodnia przeciwko ludzkości;
- zabójstwo i tortury podczas działań zbrojnych;
- przestępstwo zamachu stanu;
- szpiegostwo;
- zamach na życie Prezydenta RP;
- zabójstwo;
- bezprawne pozbawienie wolności;
- wzięcie zakładnika;
- przestępstwa o charakterze terrorystycznym (zob. art. 115 § 20 k.k.).
Jeśli wiedząc o takim przestępstwie, nie zawiadomimy policji lub prokuratury, grozi nam kara pozbawienia wolności do lat 3.
Jak złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa?
Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa może być złożone zarówno ustnie, jak i w formie pisemnej. W tym pierwszym wariancie, jeśli zawiadomienie zgłaszane jest ustnie, to za każdym razem będzie przygotowany protokół z przyjęcia takiego zawiadomienia. Osoba zgłaszająca przestępstwo będzie wtedy potraktowana jako świadek.
Pisemne zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa
Jeśli chcemy zawiadomić o popełnieniu przestępstwa na piśmie, to zwykle należy przekazać informację o miejscu i dacie, w których sporządzono zawiadomienia, a także podać swoje dane.
Warto wiedzieć, że dane osoby, która przekazuje zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa, można zastrzec, żeby te dane (zarówno imię i nazwisko, jak i miejsce zamieszkania) pozostały wyłącznie do wiadomości prokuratora lub sądu. Może się tak zdarzyć, jeśli osoba zgłaszająca ma obawę, że może zostać użyta przemoc lub groźba wobec niej lub najbliższej osoby. W zawiadomieniu należy też określić dane jednostki policji albo prokuratury, do której zgłaszamy takie przestępstwo. Jeśli znamy dane sprawcy, to należy je zamieścić w zawiadomieniu. Jednym z ważniejszych elementów zawiadomienia jest uzasadnienie.
Uzasadnienie zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa
Sporządzając uzasadnienie, trzeba zwięźle opisać stan faktyczny, a także dokładnie wskazać zachowanie sprawcy, które może nosić znamiona przestępstwa. Jeśli posiadamy dowody na to, trzeba je dodać do zawiadomienia.
Warto pamiętać, że jeśli składamy zawiadomienie, to nie musimy mieć wiedzy o tym, czy dany czyn jest faktycznie wykroczeniem, czy przestępstwem. Samo zgłoszenie podejrzenia przestępstwa nie będzie przekroczeniem prawa. Chyba że zostało ono dokonane w złym zamiarze i ze świadomością, że jest to nieprawdziwe. W takim wypadku grozi nam grzywna, kara ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do 2 lat.