Zażalenie w postępowaniu cywilnym to zwykły środek odwoławczy, który ma prowadzić do zmiany lub uchylenia postanowienia sądu. Cechą zażalenie jest to, że jest to tzw. środek względnie dewolutywny, co oznacza, że będzie je rozpatrywać sąd wyższej instancji niż ten, który wydał orzeczenie. Są jednak wyjątki od tej zasady.
Kiedy przysługuje zażalenie?
Zażalenie przysługuje wyłącznie w przypadkach, które przewiduje Kodeks postępowania cywilnego.
Zażalenie do sądu przysługuje na postanowienia sądu pierwszej instancji, gdy m.in.:
- sąd zwróci pozew, odmówi odrzucenia pozwu albo przekaże sprawę sądowi równorzędnemu lub niższemu;
- sąd odmówi zwolnienia z kosztów sądowych lub cofnie takie zwolnienie albo odmówi ustanowienia adwokata lub radcy prawnego;
- sąd wstrzymał wykonanie prawomocnego orzeczenia aż do czasu rozstrzygnięcia skargi;
- sąd skazał świadka, biegłego, albo osobę trzecią na grzywnę;
- sąd zarządził przymusowe sprowadzenie i aresztowanie świadka;
- sąd odmówił zwolnienia świadka;
- sąd zawiesił postępowanie;
- sąd odmówił uzasadnienia orzeczenia;
- przedmiotem sprawy jest sprostowanie lub wykładnia orzeczenia albo ich odmowa.
Zażalenie można złożyć do innego sądu równorzędnego, jeśli przedmiotem sprawy jest m.in.:
- sprawa związana z oddaleniem wniosku o wyłączenie sędziego;
- zwrot kosztów procesu;
- zwrot kosztów pomocy prawnej, która była udzielona z urzędu.
Zażalenie można też złożyć do Sądu Najwyższego, gdy sąd drugiej instancji odrzucił skargę kasacyjną. Możliwość złożenia zażalenia do Sądu Najwyższego przysługuje również w sytuacji, gdy sąd drugiej instancji uchyla wyrok sądu pierwszej instancji i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania.
W sytuacji, gdy mamy do czynienia ze sprawą, w której przysługuje skarga kasacyjna, można złożyć zażalenie również na postanowienie sądu drugiej instancji, które kończy postępowanie w sprawie.
Jeśli zażalenie jest składane do Sądu Najwyższego, to co do zasady, musi ono być przygotowane przez adwokata albo radcę prawnego. W postępowaniu przed Sądem Najwyższym istnieje bowiem obowiązek zastępowania stron przez adwokatów lub radców prawnych. Jeśli sprawa dotyczy własności przemysłowej, to strony zastępuje rzecznik patentowy.
Jeśli mamy do czynienia z postępowaniem nieprocesowym, zabezpieczającym albo egzekucyjnym to wymagany jest szczególny przepis, który uprawnia do złożenia zażalenia.
Jak zażalenie powinno być sporządzone?
Zażalenie musie powodować zadośćuczynienie wymaganiom, które trzeba spełnić w przypadku pism procesowych. Dodatkowo muszą zawierać:
- wskazanie, jakie postanowienie zostało zaskarżone;
- czy wniosek dotyczy zmiany, czy uchylenia;
- krótkie, zwięzłe uzasadnienie zażalenia.
Do kogo i kiedy należy wnosić zażalenie?
Na wniesienie zażalenie mamy tydzień. Termin liczy się od dnia doręczenia postanowienia. Jeżeli strona nie dotrzyma terminu, może żądać jego przywrócenia. Prawo takie istnieje tylko, gdy zachodzą ku temu przesłanki.
Zażalenie nie musi powodować skutku, że zaskarżone postanowienie będzie wstrzymane. Wykonanie może być jednak wstrzymane do czasu, gdy to zażalenie będzie rozstrzygnięte.