Udział w spółce z o.o. jest częścią kapitału zakładowego i stanowi zarazem zbywalne prawo majątkowe. Może być przedmiotem, zarówno zastawu zwykłego oraz zastawu rejestrowego.
Celem takiej formy zabezpieczenia jest umożliwienie wierzycielowi zaspokojenia z udziału, bez względu na to kto będzie udziałowcem z danego udziału oraz z pierwszeństwem przed jego wierzycielami osobistymi.
Czy możliwe jest zastawienie części udziału w spółce z o.o.?
Zastawem może być obciążona ułamkowa część udziału ale jest niedopuszczalne aby część udziału była przedmiotem zastawu.
Kto jest stroną umowy zastawu udziału?
Stronami umowy zastawu na udziale są występujący w roli zastawcy udziałowiec oraz będący zastawnikiem wierzyciel pragnący uzyskać zabezpieczenie. Zastawca może być zarazem dłużnikiem osobistym wierzyciela, występować w charakterze poręczyciela lub osoby trzeciej.
*Jakie są możliwe formy ustanowienia zastawu udziału? *
W kontekście regulacji z art. 180 k.s.h. udziały w spółce z o.o. mogą być obciążone zastawem każdego rodzaju. W zależności od wyboru formy zastawu, czyli zwykłego bądź rejestrowego, odmienna będzie procedura ich ustanawiania.
Zastaw zwykły na udziale wymaga zachowania formy pisemnej z podpisami poświadczonymi notarialnie, natomiast ustanowienie zastawu rejestrowego na udziale wymaga umowy (zawartej pomiędzy osobą uprawnioną do rozporządzania udziałem a wierzycielem) oraz wpisu do rejestru zastawów.
Zastaw rejestrowy powstaje dopiero z chwilą wpisu do rejestru zastawów, wpis ten ma charakter konstytutywny. W ten sposób uznaje się, że zostaje spełniona funkcja ochronna wierzycieli spółki, bowiem zastaw rejestrowy nie powstaje już z chwilą zawarcia umowy zastawniczej, ale dopiero w momencie wpisu zastawu do prowadzonego przez sąd rejestru.
Warunkiem ważności umowy o ustanowienie zastawu rejestrowego jest natomiast jej zawarcie w formie pisemnej. W przypadku zastawu zwykłego na strony umowy, został nałożony obowiązek powiadomienia spółki o tym fakcie wraz z jej udokumentowaniem - przedłożeniem umowy zastawu. Niedopełnienie tego obowiązku rodzi skutek bezskuteczności zastawu wobec spółki. Po ustanowieniu zastawu zwykłego koniecznym jest dokonanie wzmianki w księdze udziałów i na liście wspólników.
Czy spółka musi wyrazić zgodę na ustanowienie zastawu rejestrowego na udziale, jeżeli tak to w jakiej formie?
Umowa spółki może uzależniać ustanowienie zastawu rejestrowego na udziale od udzielenia przez spółkę zgody albo w inny sposób ograniczyć ustanowienie zastawu. Zgoda spółki na ustanowienie zastawu rejestrowego powinna być wyrażona w zwykłej formie pisemnej (bez podpisów notarialnie poświadczonych), właściwej dla umowy o ustanowienie zastawu rejestrowego na udziałach spółki z o.o. Wydaje się, że taka forma jest wystarczająca i bezpieczna bowiem dla powstania zastawu rejestrowego konieczna jest urzędowa rejestracja w rejestrze zastawów.
Jakie są konsekwencje ustanowienia zastawu na udziale?
Konsekwencją ustanowienia zastawu na udziale jest umożliwienie zastawnikowi - wierzycielowi zaspokojenia się z przedmiotu zastawu z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi zastawcy.
Umowa spółki może również uprawniać zastawnika do wykonywania prawa głosu z zastawionego udziału. Zastawnik może być jednak pozbawiony takiego uprawnienia w treści samej umowy zastawu, wówczas prawo głosu z zastawionych udziałów będzie nadal przysługiwało zastawcy.
Skuteczność wykonywania prawa głosu przez zastawnika wobec spółki powstaje z chwilą jej zawiadomienia i podobnie jak umowa zastawu podlega ujawnieniu w księdze udziałów. Zarząd spółki od tego momentu powinien powiadamiać zastawnika o terminach zgromadzeń wspólników.
Jeśli natomiast umowa spółki milczy w zakresie wykonywania prawa głosu, przyjmuje się że podmiotem upoważnionym do wykonywania prawa głosu z zastawionego udziału jest zastawca obciążający swój udział w spółce.
Czy zastawnik ma prawo do dywidendy?
Skoro do instytucji zastawu na prawach mają zastosowanie odpowiednio przepisy dotyczące zastawu na rzeczach ruchomych, toteż zastawnikowi będzie przysługiwało prawo do pobierania dywidendy. Oczywiście tylko wówczas gdy umowa spółki lub umowa zastawu nie będzie stanowiła inaczej.
Kiedy zastaw wygasa?
Rozwiązanie umowy o ustanowienie zastawu na udziale następuje przez zgodne oświadczenie woli stron tej umowy. Zastaw może również wygasnąć na skutek ziszczenia się warunku rozwiązującego lub nadejścia terminu końcowego określonego w umowie zastawniczej.
Podstawa prawna:
- art. 63§2 Ustawy z dnia 23.04.1964r. Kodeks cywilny ( Dz. U. Nr 16 poz. 93 z zm.);
- art. 180, 182 Ustawy z dnia 15.09.2000r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037 ze zm.);
- art. 3, 7 Ustawy z dnia 6.12.1996r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów (Dz. U. Nr 67, poz. 569).
Autorka jest aplikantką radcowską w Kancelarii BSO Prawo & Podatki we Wrocławiu