Przewóz czy spedycja - jak odróżnić?

Firmy przewozowe i spedycyjne prowadzą podobną na pierwszy rzut oka działalność. Z perspektywy przepisów, przewóz i spedycja są różnymi usługami, poddanymi odmiennym reżimom prawnym. Dlatego ważne jest, aby zarówno sami przedsiębiorcy trudniący się powyżej opisaną działalnością, ale także ich kontrahenci znali różnice pomiędzy przewozem, a spedycją.

Bardzo często firmy spedycyjne świadczą usługi typowego przewozu towarów, nie będąc tego świadomym. Niezwykle rzadko zdarza się sytuacja odwrotna, by to przewoźnik zajmował się w praktyce spedycją. Rozróżnienie ma zasadniczy wpływ na obowiązki spedytorów i przewoźników oraz ich zakres odpowiedzialności.

Odnośnie usług przewozu towarów polskie uregulowania znajdują się przede wszystkim w ustawie Prawo przewozowe z dnia 15.11.1984 r. Również Kodeks cywilny reguluje umowę przewozu (umowa nazwana), jednak w sposób bardziej ograniczony. Przy przewozach międzynarodowych zasadnicze zastosowanie ma z kolei Konwencja o umowie międzynarodowego przewozu towarów (CMR). Zważyć należy, iż Konwencja ta ma pierwszeństwo w stosowaniu przed ww. przepisami krajowymi. Dopiero w razie braku uregulowania określonych sytuacji w Konwencji, można sięgnąć do przepisów krajowych. Zatem usługi przewozowe zostały dość szczegółowo uregulowane przez przepisy krajowe i międzynarodowe.

Inaczej kształtuje się sytuacja przy spedycji. Umowa spedycji to także umowa nazwana, uregulowana w Kodeksie cywilnym, do której zastosowanie, w sprawach nieuregulowanych, znajdują przepisy o zleceniu. Innych regulacji polskie prawo nie przewiduje. Do spedycji nie ma zastosowania również ww. Konwencja. W praktyce regulacje te często okazują się niewystarczające. Dlatego spedytorzy nierzadko, i słusznie, korzystają z Ogólnych Polskich Warunków Spedycyjnych (2010), które w sposób bardziej dokładny regulują obowiązki i prawa spedytora.

Na fakt, czy w konkretnym przypadku została zawarta umowa spedycji czy przewozu, nie ma wpływu sama nazwa umowy. Istotne jest natomiast określenie przedmiotu umowy i obowiązków stron. Co do zasady, przez umowę przewozu przewoźnik zobowiązuje się w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do przewiezienia za wynagrodzeniem osób lub rzeczy. Z kolei spedycja to zobowiązanie się, za wynagrodzeniem, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do wysyłania lub odbioru przesyłki albo do dokonania innych usług związanych z jej przewozem. Już z samych wyżej przytoczonych definicji widać, że zasadą jest, iż spedytor przyjmuje zlecenie od klienta i zarządza/organizuje wykonanie przewozu. Zakres jego obowiązków może obejmować np. zlecenie składu i przechowania, załadunek, odprawę celną, odbiór, rozładunek i inne usługi. Dla odróżnienia zatem spedycji od przewozu istotny będzie przede wszystkim zakres zlecenia od klienta (sam przewóz przesyłki czy zorganizowanie całości wysłania i odbioru przesyłki). W praktyce
spedytor często przyjmuje w umowie tylko lakonicznie określone wykonanie przewozu towaru. Wtedy, niezależnie czy przewóz zostanie wykonany przez niego osobiście, czy zlecony innemu przedsiębiorcy, spedytor taki jest traktowany przez przepisy jako przewoźnik.

Powyższa różnica w przedmiocie zlecenia przekłada się jednocześnie na odmienne przesłanki i zakres odpowiedzialności przewoźnika i spedytora. Odpowiedzialność przewoźnika dotyczy m.in. samej przesyłki (np. odpowiedzialność za uszkodzenie, zaginięcie, stan przesyłki) i jej punktualnej dostawy. Odmiennie – spedytor, gdy wykaże, że dołożył należytej staranności przy wyborze przewoźnika i ewentualnych dalszych spedytorów, którzy wykonywali zlecenie, praktycznie nie ponosi żadnej odpowiedzialności. Staranność w wyborze polega w szczególności na powierzeniu wykonania usługi przewoźnikom czy dalszym spedytorom, którzy są profesjonalni, ubezpieczeni i zasługują na zaufanie. Zatem odpowiedzialność przewoźnika jest szersza i bardziej złożona. Z kolei, gdy spedytor sam wykonał przewóz, ponosi odpowiedzialność jak przewoźnik.

Różnią się również uprawnienia spedytora i przewoźnika. Dla przykładu, zarówno przewoźnikowi, jak i spedytorowi przysługuje prawo zastawu na przesyłce dla zabezpieczenia swoich roszczeń np. o przewoźne. Znacznie upraszczając kwestię, przewoźnik może wykonać prawo zastawu na przesyłce zabezpieczając roszczenia wynikające z konkretnej umowy przewozu. Z kolei spedytor może wykonywać prawo zastawu na przesyłce dla zabezpieczenia roszczeń wynikłych ze zleceń spedycyjnych, czyli nie tylko z jednej umowy, ale i z umów poprzednich. Powyższe w sposób praktyczny przekłada się na zakres roszczeń możliwych do zabezpieczenia przez zastaw (szczególnie gdy spedytora z klientem rzeczywiście łączy umowa przewozu, a nie spedycji).

Zaznaczyć należy, iż opisane powyżej zagadnienie stanowi jedynie wprowadzenie do szerokiej tematyki przewozu i spedycji. Jednak już z samego wprowadzenia widać, iż dla uniknięcia późniejszych sporów (a co za tym idzie wydatków finansowych), należy w umowie dokładnie opisywać przedmiot zlecenia. Spedytor powinien w szczególności dopilnować, by przedmiotem jego zobowiązania była szczegółowo określona organizacja lub zarządzanie przewozem przesyłki, a nie sam przewóz.

KANCELARIA ADWOKACKA ADWOKAT MAGDALENA AMEREK-KRAJEWSKA