Istniejąca sytuacja ekonomiczna na rynku stwarza wiele okazji do fuzji, przejęć, tworzenia struktur holdingowych, konsorcjów itp. Zanim jednak zostanie zawarta stosowna umowa, należy dokonać szeregu czynności składających się ogółem na audyt prawny, czyli tak zwany due diligence prawny. Wiele transakcji nie dochodzi do skutku z powodu ujawnienia wad prawnych właśnie w wyniku przeprowadzonego due diligence.
Sprawdź, z kim negocjujesz
W pierwszej kolejności należy się upewnić, czy osoba reprezentująca sprzedającego jest uprawniona do zawarcia umowy. Można to ustalić w Krajowym Rejestrze Sądowym. Można również sprawdzić w dokumentach rejestrowych spółki, czy wobec tej osoby nie toczą się żadne postępowania, czy nie została ona odwołana z pełnionej funkcji członka zarządu lub prokurenta, a także czy nie jest prowadzony spór pomiędzy dotychczasowymi udziałowcami. Wykonanie tych elementarnych czynności pozwoli upewnić się, czy osoby, z którymi negocjujemy i zamierzamy zawrzeć umowę są do tego uprawnione i właściwie umocowane.
Przeanalizuj dokumenty założycielskie
Analizie należy poddać, w zależności od formy prawnej spółki, umowę, akt założycielski, statut lub inny dokument założycielski. Zdarza się, że zapisy w tych dokumentach wykluczają możliwość dokonania transakcji sprzedaży lub uzależniają ją od spełnienia pewnych warunków np. zgody pozostałych wspólników.
Możliwe jest też, że niektórzy udziałowcy czy akcjonariusze są uprzywilejowani w stosunku do pozostałych w zakresie prawa głosu, prawa do dywidendy czy udziału w majątku spółki. Ważne są również regulaminy (w tym zarządu, rady nadzorczej, wynagradzania pracowników).
Ustal, co kupujesz
Przed zakupem akcji, udziałów czy przedsiębiorstwa warto sprawdzić, jakimi rzeczami i prawami dysponuje przedsiębiorstwo. Mogą to być m.in. koncesje, prawo najmu, użytkowania wieczystego. Należy zatem sprawdzić, czy koncesja lub inne prawo jest jeszcze obowiązujące. W przypadku koncesji ważne jest sprawdzenie, czy obejmuje ona zakres planowanej działalności.
[ ( http://static1.money.pl/i/h/142/t85646.jpg ) ] (http://msp.money.pl/wiadomosci/zarzadzanie/artykul/jak;zabezpieczyc;dane;w;firmowych;komputerach,16,0,757008.html) Jak zabezpieczyć dane w firmowych komputerach
Przy najmie ważne jest, czy nadal on trwa i jak długo. Przy przeniesieniu prawa użytkowania wieczystego należy sprawdzić, jakie jest przeznaczenie nieruchomości oraz czy właściciel gruntu nie wypowiedział dotychczasowej opłaty. Podane przykłady mają na celu skierowanie uwagi przy zakupie nie tylko na ogólną sytuację spółki, lecz także na jej aktualny stan posiadania, zarówno faktyczny jak i prawny.
Zabezpiecz się w umowie
Nawet przy najbardziej wnikliwym audycie prawnym nie ma możliwości sprawdzenia wszystkiego. Dlatego w umowie sprzedaży akcji lub udziałów należy zamieścić zapisy mające na celu zwiększenie bezpieczeństwa transakcji.
Pierwszy z nich to oświadczenie udziałowców/ akcjonariuszy, że zbywane udziały, akcje, przedsiębiorstwo, stanowi ich wyłączną własność i nie są one obciążone prawami osób trzecich, ani nie są przedmiotem zastawu, najmu, leasingu, dzierżawy i żadnych innych obciążeń na rzecz osób trzecich.
Osoby te ponadto oświadczają, że mają prawo swobodnego dysponowania i rozporządzania akcjami, udziałami czy przedsiębiorstwem, nie są one przedmiotem sporu ani nie toczy się i nie powinno się toczyć żadne postępowanie sądowe, egzekucyjne lub administracyjne odnoszące się do nich.
Wskazują też, że nie są one obciążone jakimikolwiek prawami na rzecz Skarbu Państwa lub gminy ani nie są przedmiotem zastawu skarbowego, rejestrowego ani ustawowego prawa zastawu z tytułu niezapłaconych składek na ubezpieczenie społeczne, a według wiedzy udziałowców/ akcjonariuszy nie będą również obciążone ani zajęte w przyszłości za zobowiązania istniejące na dzień podpisania umowy.
Drugie oświadczenie (udziałowców, akcjonariuszy lub innego podmiotu np. zarządu) dotyczy tego, że załączony do umowy bilans i rachunek zysków i strat oraz wszystkie inne dokumenty są zgodne ze stanem faktycznym i prawnym. Osoby te oświadczają, że przed zawarciem umowy nie została zawarta żadna inna umowa, porozumienie itp. lub zaciągnięte żadne nowe zobowiązanie o wartości przekraczającej łącznie określoną kwotę, w szczególności umowa o pracę lub inna umowa cywilnoprawna oraz ugoda lub nie doszło do uznania roszczenia lub zrzeczenia się praw.
Dla zabezpieczenia interesów nabywcy kluczowe jest powiązanie powyższych oświadczeń z zapisem wskazującym, jakie uprawnienia ma kupujący, gdyby któreś z powyższych oświadczeń okazało się nieprawdziwe z przyczyn leżących po stronie sprzedającego. Stosowny zapis przewiduje, że kupujący ma wówczas prawo do odstąpienia od umowy w trybie natychmiastowym i żądania od odpowiedzialnych solidarnie sprzedających oraz spółki zwrotu uiszczonej ceny zakupu wraz z wartością poczynionych do tego momentu inwestycji, dofinansowań lub innych nakładów.
Ochrona interesów sprzedającego
Przytoczone powyżej zabezpieczenia dotyczą strony kupującej. Jednak nie tylko ona powinna zadbać o swoje interesy. Sprzedający narażony jest m.in. na ryzyko związane z ujawnieniem wszystkich tajemnic swojego przedsiębiorstwa mimo braku pewności, czy do transakcji rzeczywiście dojdzie. Warto zawrzeć umowę o zachowaniu poufności przed przystąpieniem do negocjacji i przed udostępnieniem spółki.
Jeśli zapłata za akcje, udziały czy przedsiębiorstwo ma nastąpić po ich sprzedaży, istnieje niebezpieczeństwo nieotrzymania umówionej ceny. Dlatego istotne jest ustanowienie stosownego zabezpieczenia przed niewywiązaniem się ze zobowiązań przez kupującego. Takim zabezpieczeniem może być np.: weksel, zastosowanie rachunku powierniczego, poręczenie, blokada środków na rachunku bankowym, zastaw, gwarancja bankowa, ubezpieczeniowa, hipoteka itp.
Każda decyzja związana z kupnem przedsiębiorstwa powinna być poprzedzona gruntowną analizą, w tym i prawną, a uzyskana wiedza powinna znaleźć odzwierciedlenie w stosowanych zapisach w umowie. W ten sposób można zmniejszyć ryzyko transakcji.
Czytaj w Money.pl
Autor: Bartosz Graś jest adwokatem z Rosicki Purski Warulik Ecdf Kancelaria Prawna