Eksperci przewidują, że w najbliższych latach najpopularniejsze staną się formy zatrudnienia, które obecnie nie są nawet jeszcze wszystkim znane. Dlatego też postaramy się je Wam przybliżyc oraz wyjaśnić na czym polegają.
Kontraktowanie pracy
Umowy o pracę mogą zostać zastąpione kontraktami:
- na pracę chałupniczą,
- w niepełnym wymiarze czasu,
- na wykonanie konkretnego zadania itp.,
- w określonych porach roku czy dniach tygodnia, w nietypowych porach dnia.
Kontrakty mogą być zawierane przez firmy z pracownikami lub/i innymi firmami. Kontraktowanie pracy charakteryzuje się sprecyzowaniem zadania, które może być wykonywane w domu (w warunkach pracy chałupniczej), bez określenia dziennego limitu godzin, miejsca wykonywania zadania i dyspozycyjności osoby zatrudnionej. Jest to system obniżający koszty pracy przez ograniczenie czasu nieprzepracowanego, umożliwiający zmniejszenie aparatu kontrolnego oraz pozwalający na uniknięcie wydatków na przygotowanie stanowiska pracy oraz systemów bezpieczeństwa i higieny pracy. Kontrakty podpisywane są często na prace nietypowe, występujące okazjonalnie lub wymagające wiedzy specjalistycznej. Wygasają w momencie wykonania zadania lub realizacji założonego celu. Nie pociągają za sobą dalszych zobowiązań ze strony partnerów kontraktu (tak osoby zlecającej jak i realizującej zlecenie). Kontraktowanie pracy może być formą współpracy między zakładem głównym a wyodrębnionymi (np. w procesach prywatyzacyjnych) zakładami
podporządkowanymi.
Umowy o pracę na czas określony
Umowa taka występujące w trzech rodzajach:
- na okres próbny,
- na czas wykonania określonej pracy (task-based work)..
- na czas nauki zawodu
Umowy takie nabierają coraz większego znaczenia w świecie. Ustawowe ograniczenia ich powtarzalności lub okresu, na które mogą być zawierane wskazują, iż są one dogodną i chętnie stosowaną przez pracodawców formą zatrudnienia pracowników. W Polsce umowa na okres próbny nie może przekroczyć trzech miesięcy, a umowa na czas określony może być zawarta tylko dwukrotnie w powtarzających się po sobie bezpośrednio okresach. Umowy na czas nauki zawodu są często powiązane z obowiązkiem szkolnym. Połączenie teorii z praktyką obejmujące instruktaż na stanowisku pracy przeżywa na całym świecie ogromny rozwój. Osoby po ukończeniu nauki są traktowane jako wykwalifikowani robotnicy i chętnie przyjmowane do pracy.
Zatrudnienie w częściowym wymiarze czasu pracy
Praca w niepełnym wymiarze (part-time) jest formą zatrudnienia oferowaną w przypadku braku zapotrzebowania na daną pracę w pełnym wymiarze. Pracownicy zatrudnieni w takim systemie mają takie same prawa jak inni pracownicy zatrudnieni w pełnym wymiarze godzin. Umowa o pracę w niepełnym wymiarze godzin może być zawarta na czas określony (także próbny) albo na czas nieokreślony. Z tej formy zatrudnienia na ogół najczęściej są skłonne korzystać osoby pragnące uzupełnić budżet domowy.
Samozatrudnienie
To alternatywa forma dla pracowników, którzy zakładają własną działalność gospodarczą i rezygnują z zatrudnienia najemnego (umowa o pracę). Pewne prace proste lub wysoko specjalistyczne, które nie wymagają nadzoru mogą być wykonywane przez osoby pracujące na rachunek własny. Jest to często spotykana forma uelastycznienia rynku pracy w Unii Europejskiej. Samozatrudnienie polega na wydzielaniu części prac wykonywanych w przedsiębiorstwach do realizacji przez pracowników (często wykonujących wcześniej te same zajęcia w warunkach pracy najemnej) pracujących na własny rachunek (np. sprzątanie, proste remonty i tym podobne prace nie wymagające wysokich kwalifikacji, ale również prace projektowe czy doradcze wymagające wysokich kwalifikacji). Pracownicy ci kontynuują więc wykonywanie tych samych czynności na rzecz tego samego pracodawcy. Samozatrudnienie jest zatem formą wykonywania pracy zleconej często na rzecz dotychczasowego pracodawcy, który w wyniku przekształceń lub zmian organizacyjnych doprowadził do
pełnego lub częściowego usamodzielnienia się pracowników (bądź jednostek podległych). Osoby te kontynuują prace zlecone przez firmę w warunkach ekonomicznej zależności, jednak przy braku ochrony gwarantowanej przez systemy pracy i stosunków przemysłowych.
Wypożyczanie pracowników
Wypożyczenia pracowników mają charakter trójstronny. Zawierana jest umowa , tzw. subkontrakt między aktualnym pracodawcą, pracownikiem i zakładem wypożyczającym. Umowa taka może przewidywać wykonanie konkretnego zadania, ekspertyzy czy usługi. Pracownicy są najczęściej zatrudniani na krótkie okresy w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu pracy, a po wykonaniu zadania wracają do macierzystego zakładu pracy. W wielu krajach, w tym Polsce powstały już specjalne agencje zbierające informacje o zapotrzebowaniu na tego typu prace i prowadzące banki informacji o rynku pracy. Ta forma pracy wiąże się z zatrudnieniem okresowym; po upływie okresu "wypożyczenia" pracownik wraca do stanu oczekiwania.
Dzielenie pracy
Dzielenie pracy jest formą zatrudnienia dwóch lub większej liczby pracowników na stanowisku pracy przewidzianym przez pracodawcę dla jednego pracobiorcy. Forma dzielenia stanowiska nabiera znaczenia w okresach kryzysów koniunkturalnych i ma na celu uniknięcie masowych zwolnień. Pracownicy dzielą również wynagrodzenie oraz inne świadczenia związane z pracą proporcjonalnie do wykonywanych zadań lub według specjalnych ustaleń. Odmianą dzielenia pracy jest redukcja godzin pracy pracowników w celu umknięcia zwolnień z pracy. Jest to forma dostosowywania się do realiów rynku pracy w warunkach wysokiego bezrobocia i trudności gospodarczych pracodawców. Znaczenie dzielenia pracy i redukcji czasu pracy nieustannie wzrasta. Są one akceptowane tak przez systemy prawne państw jak i przez pracowników, dla których stanowią szansę utrzymania miejsca pracy.
Praca na wezwanie
To forma pracy, w której pracodawca może wezwać do świadczenia pracy pracownika w każdym momencie. Praca tego rodzaju może być oparta na kontrakcie określającym warunki zatrudnienia lub umowie określającej minimum i maksimum należności i zobowiązań tak ze strony pracownika, jak ze strony pracodawcy. Pracownik pozostaje do dyspozycji pracodawcy (np. pełni dyżur w domu) a podejmuje ją w przypadku wezwania. Praca na wezwanie regulowana jest w układach zbiorowych pracy, brak jest jednak na ogół wytycznych ustawowych.
Praca w domu
Jest to forma pracy, której miejscem realizacji nie jest zakład pracy, lecz miejsce wyznaczone przez pracownika. Pracownik wykonuje powierzone zadania, jest z nich rozliczany przez pracodawcę, lecz pozostaje poza jego kontrolą.
Telepraca
Telepraca jest najnowszą formą wykonywania pracy na odległość za pośrednictwem komputera i łączy telefonicznych. Innymi słowy jest to praca wykonywana przy pomocy nowoczesnych technik informatycznych i telekomunikacyjnych, w dowolnej odległości od miejsca, gdzie jest tradycyjnie rozliczana. Oparta jest na systemach tak pełnego jak i częściowego wymiaru czasu pracy. Umowa z osobą wykonującą swe zadania w ramach telepracy może być również realizowana w formie umowy agencyjnej, koncesji, kontraktu lub działalności gospodarczej. Mogą być nią objęte różne dziedziny działalności. Praca w domu i telepraca już w poprzednim stuleciu doczekały się regulacji ustawowych. Mają one międzynarodowy zasięg i duże znaczenie przy promowaniu równych szans na rynku pracy kobiet i mężczyzn.
Te formy pracy mają duże znaczenie w regionach słabo rozwiniętych, gdzie można je podjąć pod warunkiem oczywiście dostępu do nowoczesnych technik komunikacyjnych (zwłaszcza INTERNET-u).
_ Wśród rodzajów telepracy wyodrębnia się _:
- telepracę domową (pracownik lub zleceniobiorca pracuje w miejscu zamieszkania zamiast dojeżdżać do siedziby firmy),
- telepracę nomadyczną (mobilną), którą wykonuje personel zarządzający, specjaliści lub serwisanci dzięki technikom informatycznym większość czasu spędzają u klienta,
- telecentra (zapewniają dostęp do wirtualnego biura osobom, które nie chcą pracować w domu, ale nie mogą tracić czasu na dojazdy do siedziby firmy i pragną uniknąć związanych z tym wydatków i niewygód; zespołowość pracy uzyskuje się za pomocą sieci elektronicznych),
- telechatki (specjalny rodzaj telecentrów zlokalizowanych na terenach wiejskich),
- telewioski (rozwinięta koncepcja telechatki),
- telepracę "zamorską" (praca wyprowadzona poprzez łącza poza teren własnego miasta, regionu lub nawet kraju).