• podstawy polityki konsumenckiej
• realizacja ochrony konsumenta
  
• instytucjonalne aspekty ochrony konsumentów
  
• ochrona Konsumentów - stanowisko negocjacyjne Polski
• warto przeczytać

1. podstawy polityki konsumenckiej

Polityka konsumencka Unii Europejskiej zmierza do zapewnienia bezpieczeństwa zdrowotnego i ekonomicznego konsumentów oraz wyrównania standardów ich ochrony w ramach Jednolitego Rynku. Realizacja europejskiej polityki konsumenckiej rozpoczęła się w 1975 roku od sformułowania podstawowych praw konsumenta Council Resolution on a Preliminary Programme of the European Economic Community for a Consumer Protection and Information Policy OJEC L 92(75), do których należy:

• prawo do bezpieczeństwa i ochrony zdrowia - oznacza, że towary i usługi oferowane konsumentom nie mogą stwarzać zagrożenia dla ich zdrowia i życia. W praktyce oznacza to wymóg określenia cech bezpieczeństwa produktów, a także stworzenia mechanizmów zapobiegających przedostawaniu się do obrotu wyrobów niebezpiecznych. Oznacza to również stosowanie procedur szybkiego ostrzegania i wycofywania wyrobów "niebezpiecznych" z rynku w przypadku zaistnienia zagrożenia.
• prawo do ochrony interesów ekonomicznych - oznacza konieczność ochrony konsumentów przed działaniami przedsiębiorców (zwłaszcza o dominującej pozycji na rynku lub monopolistów), którzy mogą naruszyć ich interesy ekonomiczne przez narzucenie niekorzystnych warunków umów, nieuczciwą konkurencję, stosowanie nadmiernie wygórowanych cen i innych nierzetelnych praktyk handlowych.
• prawo do edukacji i informacji - konsumenci powinni mieć zapewnioną możliwość świadomego podejmowania decyzji i dokonywania wyborów dóbr i usług. Podstawą dokonywania przez konsumentów racjonalnych wyborów musi być rzetelna informacja o cechach oferowanych towarów i usług, warunkach bezpiecznego ich użytkowania, a także procedurach reklamacyjnych w przypadku ujawnienia ich niewłaściwej jakości.
• prawo do efektywnego sytemu dochodzenia roszczeń - procedury dochodzenia roszczeń przez konsumentów wobec przedsiębiorców naruszających ich interesy powinny być szybie, tanie i łatwo dostępne. Konsumenci muszą mieć zapewnioną pomoc w egzekwowaniu swoich praw.
• prawo do zrzeszania się i reprezentacji - konsumenci powinni mieć zapewnione warunki do zrzeszania się i prezentowania swojego stanowiska we wszystkich sprawach, które ich dotyczą.

Milowym krokiem w rozwoju europejskiej polityki konsumenckiej był Traktat o Unii Europejskiej (1992). Zgodnie z art. 3 Traktatu o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej jednym z naczelnych celów działania Wspólnot jest wzmocnienie ochrony konsumentów, ponadto art. 153 Traktatu określa warunki, poprzez spełnienie których Wspólnota powinna uczestniczyć w osiąganiu wysokiego poziomu ochrony konsumentów.

Instrumentem umożliwiającym realizację polityki ochrony konsumenta przez Unię Europejską są programy działania i akty prawne. Prawnym wyrazem polityki konsumenckiej UE są dyrektywy konsumenckie przyjmowane przez prawodawstwo poszczególnych krajów członkowskich. Dyrektywy te wyznaczają standardy, którymi kierują się państwa członkowskie w opracowywaniu i realizacji ich własnych polityk konsumenckich.

W omawianiu problematyki ochrony konsumenta ważne jest aby zdać sobie sprawę iż ogromne zróżnicowanie interesów konsumentów powoduje w praktyce konieczność odnoszenia się do niemal wszystkich gałęzi polityki państwa (gospodarczej, społecznej, ochrony zdrowia, środowiska itd.) Interesy konsumentów, aczkolwiek ważne często "schodzą na drugi plan" wobec interesów ekonomicznych podmiotów gospodarczych działających na rynku i priorytetów szybko rozwijającej się gospodarki rynkowej. Dopiero w 1993 w Traktacie z Mastricht została po raz pierwszy zdefiniowana polityka ochrony konsumenta jako samodzielna dziedzina polityki unijnej, natomiast rozmiary skażenia bydła w 1996 r. w Wielkiej Brytanii ukazały wyraźnie luki w europejskim systemie ochrony konsumenta i konieczność bardziej surowej polityki.

powrót na początek strony

Realizacja ochrony praw konsumenta stanowi długi i mozolny proces. Zmiany są jednak systematycznie wprowadzane a problem nabiera coraz większej wagi. Podstawowe znaczenie w systemie ochrony konsumenta w krajach UE mają dyrektywy dotyczące bezpieczeństwa i odpowiedzialności za produkt. "W zjednoczonej Europie konsument ma prawo oczekiwać, że zakupiony produkt jest bezpieczny w użytkowaniu i nie zagraża jego życiu lub zdrowiu. Co więcej, ma prawo żądać ochrony na tym samym poziomie niezależnie od tego, w jakim kraju nabył lub użytkuje towar". W związku z powyższym stworzony został system mający na celu skłonienie producentów do zwrócenia szczególnej uwagi na sprawy bezpieczeństwa produktów wprowadzanych na Jednolity Rynek UE. Na system ten składają się:

• Dyrektywy szczególne określające wymagania przy projektowaniu, wytwarzaniu i wprowadzaniu do obrotu produktu, a także zakres wymaganych oznaczeń i informacji dla użytkownika, rodzaje wymaganych badań technicznych, zasady dokumentowania wyników badań , zakres nadzoru urzędowego i monitoringu bezpieczeństwa np. dyrektywa o produktach, które, wyglądając na inne niż są w istocie, stwarzają zagrożenie dla zdrowia i bezpieczeństwa konsumentów (Council Directive of 25 June 1987 on the approximation o of the laws of the Member States concerning products which, appearing to be other than they are, endanger the health or safety of consumers (87/357/EEC) patrz również: dyrektywy nowego podejścia i oznaczenie CE
  
  
• dyrektywa o ogólnym bezpieczeństwie produktu (Council Directive 92/59/EEC of 29 June 1992 on general product safety), w których przyjęto następujące cele:
  
  
  • zapobieganie zagrożeniom przez określenie ogólnych wymogów bezpieczeństwa i wdrożenie zasad ich przestrzegania oraz stworzenie zbioru jednolitych wymagań dla wszystkich państw, producentów i dostawców
  • korekcję zagrożeń istniejących na rynku przez ustalenie procedur postępowania w sytuacjach powstania zagrożenia spowodowanego przez niebezpieczne produkty. <>(wg dyrektywy 92/59): to wyrób, który w warunkach normalnych lub możliwych do przewidzenia warunkach użytkowania nie powoduje żadnego ryzyka lub tylko ryzyko minimalne możliwe do zaakceptowania.
    
    
• dyrektywa od odpowiedzialności za produkt wadliwy (Council Directive 85/374/EEC of 25 July 1985 on the approximation of the laws, regulations and administrative provisions of the Member States concerning liability for defective products)w której przyjęto następujące zasady:
  
  
  • producent jest bezwarunkowo odpowiedzialny za szkodę spowodowaną przez wadliwy produkt
  • nie ma potrzeby udowadniania winy producenta
  • producent odpowiada za szkodę również wówczas, gdy wynika ona z działania lub zaniechania osób trzecich
  • wszystkie osoby odpowiedzialne za szkodę odpowiadają za nią solidarnie
    Produkt wadliwy: to produkt, który nie zapewnia oczekiwanego bezpieczeństwa z uwzględnieniem sposobu jego prezentacji normalnego użytkowania oraz czasu wprowadzenia do obrotu.
    
    
• inne dyrektywy konsumenckie:
  
  
  • Dyrektywa w sprawie zaleceń w zakresie ochrony interesów konsumentów Directive 98/27/EC of the European Parliament and of the Council of 19 May 1998 on injunctions for the protection of consumers' interests
  • Dyrektywa w sprawie mylącej reklamy (z późn. zmianami) Council Directive 84/450/EEC of 10 September 1984 relating to the approximation of the laws, regulations and administrative provisions of the Member States concerning misleading advertising
  • Dyrektywa w sprawie kredytów konsumenckich (z późn. zmianami) Directive 87/102/EEC of 22 December 1986 for the approximation of the laws regulations and administrative provisions oft the Member States concerning consumer credit.
  • Dyrektywa w sprawie umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa Council Directive of 20 December 1985 to protect the Consumer in respect of contracts negotiated away from business premises.
  • Dyrektywa o nieuczciwych klauzulach w umowach z konsumentami Council Directive 93/13/EEC of 5 April 1993 on Unfair Terms in Consumer Contracts
  • Dyrektywy w sprawie umów sprzedaży zawieranych na odległość Directive 97/7/EC of the European Parliament and of the council of 20 May 1997 on the Protection of Consumers in respect of Distance.
  • Dyrektywa w sprawie właściwego oznaczenia ceny na produktach oferowanych konsumentom Directive 98/6/EC of the European Parliament and the Council of 16 February 1998 on consumer protection in the indication of the prices of products offered to consumers
    

powrót na początek strony

W 1997 roku pod naciskiem Parlamentu Europejskiego, dawna Dyrekcja Generalna XXIV odpowiedzialna za sprawy ochrony środowiska i politykę konsumencką, została zreorganizowana i przekształcona w Dyrekcję Generalną "do spraw ochrony zdrowia i konsumentów" (Directorate - General "Health and Consumer Protection"). Dyrekcja jest centralnym organem odpowiadającym za politykę konsumencką w UE.

Wyrazem realizacji prawa konsumentów do zrzeszania się i reprezentacji jest w UE działalność organizacji konsumenckich, które szczególnie w ostatnich latach bardzo aktywnie wpływają na politykę Unii w tym zakresie. Do najważniejszych należą: Europejskie Biuro Stowarzyszeń Konsumenckich (BEUC), Europejska Wspólnota Towarzystw Konsumenckich (Euro-coop), Związek Organizacji Rodzinnych Wspólnoty Europejskiej (Coface) oraz Europejski Instytut Regionalnych Organizacji Konsumenckich (IEIC).

W Polsce problematyka związana z ochroną praw konsumentów jest realizowana cząstkowo przez wiele ministerstw i urzędów centralnych. Do niedawna brak było organu koordynującego całokształt polityki konsumenckiej, co powodowało rozproszenie działań i obniżało ich skuteczność. Sytuacja uległa częściowej zmianie wraz z przekształceniem Urzędu Antymonopolowego w Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz podporządkowaniem prezesowi tej instytucji Państwowej Inspekcji Handlowej. W praktyce oznacza to, że prawa konsumentów do reprezentacji nie są ani formalnie zabezpieczone ani w praktyce w pełni realizowane.

powrót na początek strony

Bieżący rok będzie przełomowy jeżeli chodzi o dostosowanie polskiego prawa do acquis communautaire UE, uchwalono już bowiem ustawę o bezpieczeństwie produktu, planowana jest również nowelizacja ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Ponadto trwają prace nad ustawą o kredytach konsumenckich.
Polska podziela założenia i cele polityki Unii Europejskiej w zakresie ochrony zdrowia i interesów ekonomicznych konsumentów, nie domagając się okresów przejściowych. Wdrożenie przepisów do prawa polskiego dotyczących bezpieczeństwa zdrowotnego i ekonomicznego konsumentów powinno nastąpić do końca 2000 roku, natomiast zmiany w bankowych systemach informatycznych - do końca 2002 roku. Należy wspomnieć, że Unia Europejska nakłada na państwa kandydujące obowiązek dostosowania 12 dyrektyw konsumenckich do ustawodawstwa narodowego - Biała Księga (1995).

Przyjęcie przez Polskę prawa konsumenckiego spowoduje m.in.

• ograniczenie zagrożeń wynikających z wprowadzania do obrotu niebezpiecznych produktów
• zmniejszenie wypadków konsumenckich i związanych z tym społecznych i indywidualnych kosztów leczenia
• wzrost międzynarodowej konkurencyjności produktów krajowych w wyniku podniesienia ich standardów jakościowych i norm bezpieczeństwa
• racjonalizacje konsumpcji i upowszechnienie wzorców racjonalnego żywienia
• poprawę sytuacji polskich rodzin poprzez skuteczniejszą ochronę ich interesów ekonomicznych.

powrót na początek strony

Plan działań Komisji Europejskiej w zakresie Polityki konsumenckiej w okresie 1999-2001 Consumer Policy Action Plan 1999 - 2001

• Council Resolution of 28 June 1999 on Community consumer policy 1999 to 2001
• Opinion of the Economic & Social Committee on the "Consumer policy action plan 1999 - 2001"

  W celu uzyskania dalszych informacji prosimy kontaktować się z Modestą Wiśniewską, specjalistą konsultantem w Euro Info Centre w Lublinie.

  powrót na początek strony

  Centrum Euro Info
  00-400 Warszawa, ul. Nowy Świat 6/12;
  tel: (22) 625 13 19 ; fax: (22) 625 12 90
  e-mail: euroinfo@cofund.org.pl
  

źródło: