Coraz większa ilość polskich przedsiębiorców styka się z regulacjami prawa europejskiego. Dla wielu firm znajomość tych przepisów jest tak samo niezbędna jak znajomość polskich ustaw czy rozporządzeń. Dotyczy to nie tylko firm eksportujących swoje towary na rynek Unii. W wielu przypadkach krajowe akty prawne inspirowane są ustawodawstwem europejskim, którego znajomość pozwala na szybsze dostosowanie przedsiębiorstwa do nowych regulacji. Umiejętność znalezienia odpowiednich dokumentów jest istotna zarówno dla prawników jak i dla inżynierów czy technologów żywności. Niniejszy artykuł, mamy nadzieję, będzie stanowił przydatny przewodnik przy samodzielnym poszukiwaniu dyrektyw czy rozporządzeń europejskich. Zaczynamy od prezentacji dokumentów wydawanych w ramach Wspólnot Europejskich

1. Rodzaje dokumentów wydawanych w ramach Wspólnot Europejskich

W ramach Wspólnot Europejskich publikowanych są różnorodne dokumenty. Część z nich jest prawnie wiążąca, część natomiast ma charakter wyłącznie informacyjny. Bardzo ważne jest, aby właściwie ocenić znaczenie poszukiwanego przez nas aktu. Jego treść nie zawsze jest dostateczną wskazówką. Niezbędna jest znajomość, choćby w podstawowym zakresie, typów dokumentów wydawanych w ramach Wspólnot.

Do dokumentów prawnie wiążących należy zaliczyć akty prawa pierwotnego i wtórnego.

a) akty prawa pierwotnego

Aktami europejskiego prawa pierwotnego są przede wszystkim traktaty założycielskie (ang. treaties, fr. traités, niem. Verträge) wraz z towarzyszącymi im protokołami i aneksami tj.: Traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (TEWWiS), Traktat o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej (TWE) oraz Traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (TEWEA). Przedmiotową kategorię uzupełniają ponadto wszelkie kolejne traktaty nowelizujące traktaty założycielskie m.in. Jednolity Akt Europejski, Traktat o Unii Europejskiej (Traktat z Maastricht), Traktat Amsterdamski czy Nicejski. Do źródeł prawa pierwotnego zalicza się również traktaty o przystąpieniu nowych członków (traktaty akcesyjne).

Należy pamiętać jednak, że do źródeł europejskiego prawa pierwotnego nie zalicza się umów międzynarodowych podpisywanych przez Wspólnoty (w tym umowy stowarzyszeniowej), ani umów zawieranych przez wszystkich lub niektórych członków tej organizacji (np. umowa z Schengen). Wymienione akty prawa międzynarodowego, jako wywierające wpływ na porządek prawny Wspólnot, zalicza się jednak do acquis communautaire.

Nie są źródłami prawa deklaracje przyjmowane podczas szczytów szefów państw i rządów państw członkowskich Wspólnot w ramach Rady Wspólnot Europejskich (charakter deklaracji ma na przykład Karta praw podstawowych przyjęta na szczycie w Nicei). Podczas omawianych spotkań podejmowane są również decyzje dotyczące wykładni traktatów założycielskich, których charakter prawny jest sporny.

b) akty prawa wtórnego (akty pochodne)

Grupa pochodnych źródeł prawa wspólnotowego obejmuje szereg aktów prawnych do których należy zaliczyć:

Dyrektywy (ang. directive, fr. directive, niem. Richtlinie) - akty prawne nie mające odpowiednika w prawie polskim, skierowane do państw członkowskich, które muszą osiągnąć, za pomocą dostępnych sobie środków, cel określony w dyrektywie. Dyrektywy wyznaczają swoim adresatom określony czas na implementację czyli włączenie treści dyrektywy do krajowego porządku prawnego (zwykle 2 lata).

Co do zasady, wyłącznymi adresatami dyrektyw są państwa członkowskie. Wykluczona jest możliwość powoływania się na postanowienia tych aktów przed sądami krajowymi. Organy państw członkowskich, podobnie jak organy polskie, nie mogą wymagać od swoich obywateli postępowania zgodnego z dyrektywą. Dopiero przepisy krajowe wydane na podstawie dyrektyw stanowią źródło praw i obowiązków dla osób fizycznych i prawnych (np. spółek).

Warto pamiętać jednak, że szereg dyrektyw może mieć charakter quasi-wiążący dla przedsiębiorców. Dzieje się tak dlatego, że dokumenty te niekiedy umożliwiają pewne działania pod warunkiem dopełnienia określonych procedur zawartych w dyrektywie. Przykładowo: przedsiębiorstwo, które pragnie umieścić na swoim produkcie oznaczenie CE, musi wytwarzać go zgodnie z zasadami opisanymi w dyrektywie, nawet jeżeli przepisy wewnętrzne danego kraju nie stawiają przed producentem takich wymagań.

Dyrektywom często towarzyszą załączniki (ang. annex, fr. annexe, niem. anhang). Dokumenty te mają istotne znaczenie dla przedsiębiorców, gdyż to w nich właśnie zawarte są szczegóły techniczne, tabele, zestawienia itp.

W każdej dyrektywie (podobnie jak w rozporządzeniach i decyzjach) znajduje się preambuła. W tej części dokumentu organ wydający przywołuje dokumenty robocze, jakie stały się podstawą do uchwalenia dyrektywy, podaje podstawę prawną jej przyjęcia oraz szczegółowo omawia przyczyny uregulowania danego zagadnienia. Uzasadnienie przyjęcia danego aktu normatywnego ma ułatwić podmiotom, do których jest adresowany zrozumienie jego treści (wykładnię). Znajomość preambuły pozwala również na zapoznanie się ze stanem prawnym panującym w danej dziedzinie przed przyjęciem zawierającego preambułę dokumentu.

Rozporządzenia (regulation, reglement, Verordnung) - akty prawne o ogólnym i abstrakcyjnym charakterze odpowiadające polskim ustawom. Odmiennie niż dyrektywy, rozporządzenia podlegają bezpośredniemu stosowaniu w państwach członkowskich. Oznacza to, że kształtują prawa i obowiązki osób fizycznych i prawnych (w tym przedsiębiorców) i mogą być powoływane w kontaktach pomiędzy nimi oraz administracją państwową, a także w sądach.

Wyróżnia się dwa rodzaje rozporządzeń - rozporządzenia podstawowe oraz rozporządzenia wykonawcze, których zakres przedmiotowy jest ograniczony, a ich postanowienia nie mogą pozostawać w sprzeczności z postanowieniami rozporządzeń podstawowych. Rozporządzenia wydawane są przez Parlament Europejski wraz z Radą Unii Europejskiej, albo przez Komisję Europejską. W formie rozporządzenia regulowany jest np. wspólnotowy kodeks celny. Również rozporządzeniom mogą towarzyszyć załączniki.

Decyzje (ang. decision, fr. décision, niem. entscheidung) są aktami prawnymi o charakterze indywidualnym, skierowanym do konkretnie oznaczonych adresatów (odpowiadają znanym w Polsce decyzjom administracyjnym). Adresatem europejskiej decyzji może być zarówno państwo (państwa) członkowskie, jak i osoba fizyczna lub prawna. Decyzje wydawane są przez Komisję i Radę. W wyjątkowych przypadkach organem współwydającym decyzję może być Parlament Europejski.

Przykładem decyzji skierowanej do firm może być decyzja nakładająca na przedsiębiorstwo karę (grzywnę) z tytułu naruszenia przez nie art. 82 Traktatu o Wspólnocie Europejskiej (nadużycie pozycji dominującej).

Poza aktami prawnymi w ramach Wspólnot Europejskich powstaje szereg dokumentów nie mających charakteru wiążącego. Ich znajomość może okazać się przydatna dla polskich przedsiębiorców. Dokumenty te zawierają informacje pozwalające na właściwe zinterpretowanie (wykładnię) przepisów zawartych w dyrektywach lub rozporządzeniach a także na poznanie przyszłych regulacji prawnych lub poglądów organów wspólnotowych (instytucji) na dany temat. Niejednokrotnie znajomość opinii czy zaleceń wydawanych przez Komisję Europejską pozwala na właściwe zrozumienie polskich przepisów wzorowanych na regulacjach europejskich.

Do najważniejszych dokumentów o charakterze niewiążącym wydawanych w ramach Wspólnot Europejskich należą:

Opinie (ang. opinion, fr. avis, niem. Stellungnahme), które służą wyrażeniu stanowiska poszczególnych instytucji Wspólnot Europejskich w odniesieniu do jakiejś kwestii lub dokumentu. Jakkolwiek opinie mogą być skierowane zarówno do państw członkowskich jak i do osób fizycznych czy prawnych, najczęściej spotykane są w działalności wewnętrznej organów Wspólnotowych. Dokumenty te stanowią istotny element procesu decyzyjnego prowadzącego do przyjęcia aktu prawnego o charakterze wiążącym (dyrektywy lub rozporządzenia). Szczególną rolę w pracach organów pełnią opinie Parlamentu, Komitetu Ekonomiczno-Społecznego oraz Komitetu Regionów. Poza tymi organami opinie mogą wydawać również: Komisja Europejska i Rada Unii Europejskiej.

Zalecenia (ang. recommendation, fr. recommendation, niem. Empfehlungen) są dokumentami skierowanymi do państw członkowskich. Zalecenia, wydawane przez Radę Unii Europejskiej lub Komisję, mają na celu ujednolicenie prawodawstwa obowiązującego w poszczególnych krajach Wspólnoty. Od dyrektyw zalecenia różnią się brakiem mocy prawnej (nie są wiążące).

Zielone Księgi (ang. Green Paper fr. Livre vert, niem. Grünbücher) są wydawanymi przez Komisję, najczęściej w formie komunikatu, dokumentami, których głównym celem jest rozpoczęcie dyskusji oraz procesu konsultacji na dany temat. Zielone księgi zwykle nie zawierają projektów konkretnych rozwiązań legislacyjnych. Konsultacje rozpoczęte wydaniem Zielonej Księgi mogą zostać zakończone wydaniem Białej Księgi.

Białe Księgi (ang. White Paper fr. Livre Blanc niem. Weißbücher ) są również wydawane przez Komisję. W przeciwieństwie do Zielonych Ksiąg, Białe Księgi zawierają propozycje konkretnych działań w danej dziedzinie. Jeżeli Biała Księga zostanie przyjęta przez Radę, staje się programem działań Wspólnot w danym obszarze kompetencji.

Programy (ang. programme, fr. programme, niem. Programm) są dokumentami przyjmowanymi przez Radę. Stanowią spis działań jakie organy europejskie podejmą w określonej dziedzinie i czasie (zazwyczaj 5 lub 10 lat). Kolejne programy są numerowane i publikowane są w formie komunikatu Komisji. Przykładowo piąty program Wspólnot w zakresie ochrony środowiska był przyjęty na lata 1992-1999, szósty obejmuje działania na lata 2001-2010.

Uchwały (ang. resolution, résolution, niem. Beschluß) mogą być przyjmowane przez Radę i Parlament Europejski. Uchwały Rady, zawierające podstawowe uzgodnienia w danej dziedzinie, przyjęte przez ministrów państw członkowskich, często są odpowiedzią na komunikaty Komisji Europejskiej. Jakkolwiek uchwały Rady nie są prawnie wiążące, mogą wpływać na działania podejmowane przez rządy krajów członkowskich.

Uchwały Parlamentu Europejskiego są skierowane do Rady lub Komisji Europejskiej. Ich celem jest zwrócenie uwagi tych organów na zagadnienia istotne z punktu widzenia parlamentu. Dokumenty te nie mają mocy wiążącej.

Raporty (ang. report, fr. rapport, niem. Gesamtbericht) publikowane są przez Komisję w celu zaprezentowania stanu faktycznego, działań i osiągnięć Wspólnot Europejskich w danej dziedzinie. Najważniejsze znaczenie ma ogólny raport o działalności Unii Europejskiej (General Report on the Activities of the European Union) publikowany dorocznie zgodnie wymogami Traktatu o Wspólnocie Europejskiej. Raporty Komisji Europejskiej najczęściej kierowane są do Rady Europejskiej lub Parlamentu. Również Komitet Ekonomiczno-Społeczny i Komitet Regionów publikują swoje raporty.

2. Języki urzędowe Wspólnot Europejskich

Jedną z podstawowych barier, z jaką stykają się polscy czytelnicy dokumentów europejskich, jest bariera językowa. Dokumenty o charakterze prawnie wiążącym (a także niektóre inne dokumenty) są publikowane w Dzienniku Urzędowym Wspólnot w 11 językach tzw. oficjalnych. Są to: hiszpański (kastylijski), duński, niemiecki, grecki, angielski, francuski, włoski, holenderski, portugalski, fiński i szwedzki. Pozostałe dokumenty o charakterze roboczym mogą mieć jedynie dwie lub trzy wersje językowe: angielską, francuską i ewentualnie niemiecką. Europejskie traktaty założycielskie, z wyjątkiem TWWiS mają 12 autentycznych wersji językowych (poza językami oficjalnymi jest to irlandzki).

Numeracja dokumentów wydawanych w ramach Wspólnot Europejskich

Poza znajomością któregoś z oficjalnych języków, do szybkiego odnajdywania dokumentów europejskich niezbędna jest wiedza na temat zasad ich numeracji. Wszystkie dokumenty, których publikacja w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich jest obowiązkowa (dotyczy to przede wszystkim rozporządzeń), posiadają numer tzw. urzędowy. Numer ten składa się z dwóch członów poprzedzonych skrótem nazwy organu wydającego akt prawny. Przykładowo rozporządzenie Komisji nr 50 z 2000 roku będzie oznaczone w sposób następujący: Commission Regulation (EC) No 50/2000. Pierwszy człon numeru oznacza kolejny numer porządkowy, drugi zaś- rok wydania danego aktu.

Dokumenty, których publikacja w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich nie jest obowiązkowa (dotyczy to m.in. dyrektyw i części decyzji), nie mają numeru urzędowego, numer ten jest zastąpiony trójczłonowym numerem porządkowym. Przykładowo: dyrektywa numer 29 z 2000 roku będzie oznaczona w sposób następujący Council Directive 2000/29/EC. Pierwszy człon numeru oznacza rok wydania aktu, drugi właściwy numer porządkowy, trzeci skrót wspólnoty w ramach której powstał dany dokument.

Po numerze dokumentu zwykle podawana jest data jego wydania. Warto pamiętać, że data ta nie jest tożsama z datą publikacji aktu prawnego. Szczegółowo kwestia ta zostanie omówiona w dalszej części artykułu.

Dokumenty wewnętrzne Wspólnot Europejskich, które nie podlegają publikacji są również numerowane. Wszelkie decyzje, komunikaty, raporty, propozycje dyrektyw i rozporządzeń oraz opinie pochodzące z Komisji oznacza się poprzez podanie skróconej nazwy tego organu, roku wydania i kolejnego numeru porządkowego. Przykładowo: projekt decyzji Rady w sprawie przyznania Irlandii prawa do zróżnicowania wysokości akcyzy na olej silnikowy o niskiej zawartości siarki (Proposal for a Council decision authorising Ireland to apply a different rate of excise duty to low-sulphur diesel in accordance with the procedure provided for in Article 8(4) of Directive 92/81/EEC) będzie oznaczony COM(2001)563. Dokumenty pochodzące od innych organów Wspólnot oznaczane są według odmiennych zasad. I tak opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno Społecznego w sprawie propozycji dyrektywy wprowadzającej zmiany do dyrektywy maszynowej (Opinion on the Proposal for a Directive of the European Parliament and of the Council on machinery and amending Directive 95/16/EC) będzie oznaczona CES 1112/2001.

4. Dziennik Urzędowy Wspólnot Europejskich

Podstawowym źródłem poznania regulacji europejskich jest Dziennik Urzędowy Wspólnot Europejskich zwany w skrócie Dziennikiem Urzędowym (ang. Official Journal, fr. Journal Officiel, niem. Amtsblatt), który ukazuje się codziennie w jedenastu wersjach językowych (we wszystkich językach urzędowych Wspólnot) i jest podzielony na trzy serie. W serii L (legislation) publikowane są obowiązujące akty prawne, w serii C (communications) ukazują się te dokumenty, które Komisja Europejska uważa za istotne z punktu widzenia działalności Wspólnot. Nie ma stałej listy dokumentów które ukazują się w serii C dziennika. Tradycyjnie publikowane są w niej propozycje Komisji dotyczące wydania dyrektyw i rozporządzeń (proposals), opinie Parlamentu, Komitetu Ekonomiczno Społecznego oraz Komitetu Regionów streszczenia debat parlamentarnych, informacje o rozprawach przed Trybunałem Sprawiedliwości. W serii S (supplement) publikowane są ogłoszenia o większych przetargach organizowanych przez Wspólnoty i państwa członkowskie.

Najważniejsze znaczenie ma seria L Dziennika Urzędowego. Publikowane w niej dokumenty są podzielone na dwie kategorie "wymagające publikacji" i "niewymagające publikacji". Do aktów "wymagających publikacji" zalicza się rozporządzenia i dyrektywy, do "niewymagających publikacji" decyzje i umowy międzynarodowe zawarte przez Wspólnotę.

W Polsce dystrybucją dziennika Urzędowego Wspólnot Europejskich zajmuje się wydawnictwo Ars Polona (Krakowskie Przedmieście 7, skr. pocztowa 1001, 00-950 Warszawa, tel. 22 826 12 01, fax. 22 826 62 40, e-mail: books119@arspolona.com.pl). Cena rocznej prenumeraty dziennika wynosi równowartość 840 euro.

Warto zdać sobie sprawę z objętości publikowanych dzienników urzędowych. Roczna papierowa edycja tego wydawnictwa zajmuje półkę o długości ok. 3,5 m. Aby ułatwić orientację w tym morzu papierów razem z Dziennikiem wydawany jest, dwa razy do roku, skorowidz (Directory of Community Legislation in Force and other Acts of te Community Institutions). Coraz większe znaczenie ma również wersja Dziennika Urzędowego wydawana na CD-romach. Dzienniki L i C publikowane są w miesięcznych, dwumiesięcznych, półrocznych i rocznych zestawieniach (cena miesięcznej edycji wynosi 144 euro). Do korzystania z CD-romów potrzebna jest przeglądarka internetowa Netscape. Seria S dziennika urzędowego, zawierająca ogłoszenia związane z zamówieniami publicznymi, publikowana jest wyłącznie w wersji CD (cena dziennej edycji wynosi 492 euro, edycji wydawanej dwa razy w tygodniu 204 euro).

Dzienniki Urzędowe Wspólnot Europejskich z ostatnich trzech miesięcy publikowane są również on-line na serwerze wspólnot europejskich (www.europa.eu.int). Sposób wyszukiwania tej wersji dziennika zostanie omówiony w dalszej części niniejszego artykułu.

Biuro Publikacji Wspólnot Europejskich (Office for Official Publications of the Eurpean Communities) wydaje również w wersji papierowej wszystkie dokumenty istotne z punktu widzenia działalności instytucji europejskich. Wydawnictwo to, z charakterystycznym różowym paskiem na okładce jest oczywiście jeszcze obszerniejsze niż dziennik urzędowy. Podobne publikacje (o węższym zakresie) wydawane są przez komitety: Ekonomiczno-Społeczny i Regionów.

5. Orzeczenia sądów europejskich

Spore znaczenie dla niektórych przedsiębiorstw mogą mieć wyroki Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (ETS) oraz Sądu Pierwszej Instancji (SPI). Publikowane są one we wszystkich jedenastu językach urzędowych w urzędowym zbiorze orzeczeń trybunału (wersja angielska zatytułowana jest Reports of Cases Before the Court of Justice and the Court of First Instance). Orzeczenia w zbiorze ułożone są według dat. Aby ułatwić wyszukiwanie według innych kryteriów (np. nazw stron) konieczne jest posłużenie się indeksem umieszczonym na końcu każdego zbioru orzeczeń. Dystrybucją zbioru orzeczeń w Polsce zajmuje się również wydawnictwo Ars Polona, którego adres został podany wyżej.

Do prawidłowego odnalezienia orzeczenia niezbędna jest znajomość zasad numeracji spraw. Procesy przed Trybunałem numerowane są na bieżąco w kolejności wpisu do rejestru. Pierwszy człon numeru stanowi skrót nazwy sądu (C dla Trybunału Sprawiedliwości od francuskiego Court de Justice, T dla Sądu Pierwszej Instancji od francuskiego Tribunal de Premiere Instance). Przykładowo sprawa pomiędzy firmą Euro-Lex European Law Expertise GmbH przeciwko Office for Harmonisation in the Internal Market jest oznaczona T-79/99. Drugi człon numeru oznacza rok wpisania do rejestru (a nie wydania wyroku !).

Orzeczenia obu wymienionych wyżej sądów europejskich są dostępne na stronie internetowej Wspólnot Europejskich w bazie Curia.

6. Wyszukiwanie dokumentów wydawanych w ramach Wspólnot Europejskich

Z punktu widzenia polskiego przedsiębiorcy (znającego języki) najpraktyczniejszym źródłem pozyskiwania dokumentów wydawanych w ramach Wspólnot Europejskich jest internet. Szczególnie godny polecenia jest serwer Europa (www.europa.eu.int), na którym znajduje się kilka milionów (!) stron z informacjami europejskimi. Ponieważ nie jest możliwe szczegółowe omówienie ich zawartości, w niniejszym artykule zostaną zaprezentowane jedynie najważniejsze sposoby wyszukiwania dokumentów, które mogą okazać się istotne dla polskich przedsiębiorców.

Ważną cechą serwera europa jest możliwość zmiany języka w którym się pracuje. Wybór jednego z jedenastu języków oficjalnych Wspólnot dokonany na pierwszej stronie może zostać dowolnie zmieniony. W niniejszym artykule polecenia umożliwiające dojście do poszczególnych baz danych i dokumentów zostaną przedstawione w języku angielskim.

Na serwerze Europa dostępnych jest pięć podstawowych baz danych prawnych. Są to EUR-Lex, Celex, OEIL, Prelex i Curia. Baza danych Celex ma podstawowe znaczenie. Zawiera akty prawne (traktaty, dyrektywy, rozporządzenia), publikowane w dzienniku urzędowym serii C projekty tych aktów, pytania parlamentarne (interpelacje) oraz niektóre orzeczenia Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Baza danych Celex jest płatna. Koszt rocznej subskrypcji umożliwiający nieograniczony dostęp do bazy wynosi 1140 euro. Można również płacić za poszczególne dokumenty bez wykupywania rocznej subskrypcji. Wszelkie dodatkowe informacje na ten temat można uzyskać pod telefonem 00 352 29 29 420 01 (fax 00 352 29 29 42 700, e-mail: helpdesk-online-opoce@cec.eu.int). Adres internetowy bazy CELEX to: http://www.europa.eu.int/celex.

W bazie CELEX wszystkie dokumenty zostają opatrzone odpowiednim numerem. Numeracja ta jest wykorzystywana w innych bazach dokumentów europejskich, również w bezpłatnej bazie EUR-Lex czy bazie tłumaczeń Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej. Jej znajomość pozwala na szybkie wyszukiwanie odpowiedniego dokumentu. Numer Celex składa się z dziesięciu znaków. Pierwszy znak oznacza rodzaj aktu prawnego (3 dla aktów prawnie wiążących 5 dla dokumentów przygotowawczych, 6 dla orzeczeń), po nim następują roku wydania, litera przyporządkowana typowi aktu prawnego (np. L dla dyrektyw, R dla rozporządzeń, D dla decyzji), oraz 4-cyfrowy numer dokumentu, przeważnie odpowiadający numerowi porządkowemu danego aktu. Przykładowo dyrektywa numer 378 z 1988 roku, dotycząca bezpieczeństwa zabawek (Council Directive 88/378/EEC of 3 May 1988 on the approximation of the laws of the Member States concerning the safety of toys) będzie oznaczona numerem Celex 31988L0378.

Baza Celex umożliwia poszukiwanie dokumentów z użyciem wielu kryteriów, m.in. poszczególnych słów, tytułów, dat wydania dokumentu itp. Nieco mniej zaawansowane instrumenty wyszukiwania udostępnia bezpłatna baza EUR-Lex również umieszczona na serwerze Europa.

Adres internetowy bazy EUR-Lex to: http://www.europa.eu.int/eur-lex. Do bazy tej można się również "dostać" z głównej strony serwera Europa (po połączeniu z adresem www.europa.eu.int i wyborze odpowiedniego języka, wybieramy z menu polecenie "official documents" a następnie "EUR-Lex, European Union law"). W bazie danych Eur-Lex dostępne są Dzienniki Urzędowe Wspólnot europejskich z ostatnich 45 dni, akty o charakterze prawnie wiążącym (dyrektywy, rozporządzenia, traktaty, decyzje) najnowsze orzeczenia Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości oraz niektóre dokumenty o pozaprawnym charakterze. W porównaniu z bazą Celex baza EUR-lex ma gorsze instrumenty wyszukiwania oraz uboższą zawartość. W bazie tej dokumenty zapisane są głównie w formacie HTML, bez tabel, wykresów, wzorów matematycznych i rysunków. Brak tych elementów powoduje, że wiele aktów dostępnych w EUR-Lexie (np. dyrektyw) jest bezwartościowa dla przedsiębiorców, technologów żywności czy inżynierów. Dokumenty w pełnej wersji (w formacie Tiff) można uzyskać korzystając z płatnej bazy Celex do której linki znajdują się obok ikony dokumentów w formacie HTML. Dobrym źródłem uzyskania pełnych wersji poszukiwanych dokumentów jest również baza skonsolidowanych aktów prawnych, o której będzie mowa w dalszej części artykułu.

Z punktu widzenia przedsiębiorców najistotniejszą częścią bazy EUR-Lex jest zbiór aktów prawnych (dyrektywy, rozporządzenia, decyzje). Znajdują się one w dziale "legislation in force". Po wybraniu odpowiedniej opcji można skorzystać z kilku metod wyszukiwania: z użyciem numeru dokumentu, numeru Dziennika Urzędowego, oraz słowa w tytule. Inne metody wyszukiwania dostępne są tylko dla abonentów bazy Celex.

Po odnalezieniu odpowiedniego dokumentu wyświetla się jego tytuł, dostępne formaty (bezpłatny jest format HTML i niekiedy PDF), oraz dodatkowa informacja. Po wybraniu ikony "more info" możemy sprawdzić, jakie dokumenty wprowadziły do poszukiwanego przez nas aktu prawnego poprawki. Sprawdzenie tego jest szczególnie ważne w przypadku dokumentów europejskich, które często podlegają uzupełnieniom i zmianom. Przykładowo cytowana już dyrektywa nr 378 z 1998 roku dotycząca bezpieczeństwa zabawek zmieniana była dwa razy. Dokument ten był również uzupełniony sprostowaniem (corrigendum). Linki do wszystkich uzupełnień i poprawek znajdują się właśnie w dziale "more info". Ponadto na stronie tej kryją się również linki do przygotowywanych nowelizacji sprawdzanego aktu oraz do baz PreLex i OEIL, które zostaną omówione później.

W przypadku dyrektyw czy rozporządzeń, które były zmieniane wielokrotnie skorzystanie z podstawowej bazy EUR-Lex może okazać się kłopotliwe i czasochłonne. Brak tabel czy rysunków może spowodować również że znalezione dokumenty są nieprzydatne. W takim przypadku pomocne może okazać się sprawdzenie bazy tekstów skonsolidowanych (jednolitych), zawierających wszystkie poprawki i uzupełnienia. Baza ta dostępna jest na głównej stronie EUR-Lex pod poleceniem "Consolidated legislation".

Ujednolicone teksty aktów prawnych (dyrektyw, rozporządzeń i decyzji) mogą okazać się szczególnie przydatne dla przedsiębiorców. Jakkolwiek ich baza nie jest kompletna, zawiera prawie wszystkie ważniejsze dokumenty poszukiwane przez polskie firmy (np. dyrektywy nowego podejścia, dyrektywy związane z prawem żywnościowym, należące do prawa konsumenckiego, dyrektywy z zakresu prawa spółek i dyrektywy dotyczące usług finansowych itp.). Wyszukiwanie w bazie tekstów skonsolidowanych odbywa się za pomocą chronologicznego i tematycznego indeksu, a wszystkie dokumenty, zapisane w formacie PDF, zawierają tabele wzory i rysunki.

Kolejną bazą dokumentów, znajdującą się na serwerze Europa jest PreLex. Jest to baza zawierająca wszystkie projekty (proposals) aktów, przygotowywane przez Komisję Europejską (zarówno aktów prawnych, umów zawieranych przez Wspólnotę oraz komunikatów) od chwili ich przygotowania, aż do przyjęcia lub odrzucenia. Wyszukiwanie w tej bazie obywa się za pomocą numeru dokumentu (chodzi tu o omawiany numer rozpoczynający się od skrótu nazwy organu np. COM dla Komisji) lub numeru procedury (zaczynającego się również od skrótu, np. COD dla procedury współdecydowania, SYN dla procedury współpracy CSN dla procedury konsultacji). Po wstukaniu numeru uzyskujemy pełną informację o procesie przyjmowania danego aktu i linki do dokumentów, które są związane z poszukiwanym dokumentem.

Podobną zawartość ma baza danych OEIL (Legislative Observatory) przygotowana na zlecenie Parlamentu Europejskiego. Jej adres internetowy to: http://www.europarl.eu.int/dors/oeil. Baza OEIL zawiera informacje dotyczące procesu decyzyjnego związanego z przyjmowaniem aktów prawnych Wspólnot. W przeciwieństwie do innych baz znajdujących się na serwerze "Europa" w OEIL znajdują się nie tylko informacje o poszczególnych etapach procedury ustawodawczej które już miały miejsce, ale również o tych które mają odbyć się w przyszłości. Podstawowym kryterium wyszukiwania w bazie jest numer dokumentu lub numer procedury. Można również wyszukiwać za pomocą słowa w tytule.

Ostatnią ze znajdujących się na serwerze "Europa" baz danych orzeczeń sądów europejskich znajdująca się na serwerze Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości CURIA (adres: http://curia.eu.int/en/recdoc/indexaz/index.htm., wejście z głównej strony ETS http://www.curia.eu.int/ po wybraniu polecenia case-law) Baza ta ma bardzo ubogie kryteria wyszukiwania. Jedyną właściwie możliwością jest szukanie w spisie spraw ponumerowanych zgodnie z zasadami, które były podane wyżej.

Posługiwanie się omówionymi wyżej bazami danych wymaga posiadania przynajmniej podstawowej wiedzy o konkretnym dokumencie (np. jego numeru, typu, daty wydania, numeru Dziennika Urzędowego, w którym został opublikowany etc.). Dla osób, które chcą zapoznać się z całokształtem regulacji odnoszących się do danej dziedziny działalności lub szybko poznać zawartość danego aktu prawnego bazy PreLex, Eur-Lex, Celex i OEIL są nieprzydatne. Dużo lepszym źródłem ogólnej informacji są te strony serwera Europa które omawiają poszczególne dziedziny działalności organów wspólnotowych. Dostęp do nich znajduje się pod adresem www.europa.eu.int (po wybraniu odpowiedniego języka należy wejść w "activities" i odpowiedni, interesujący nas dział). Strony te mają podobną budowę: w pierwszej części znajdują się linki do ustawodawstwa i dokumentów związanych z daną dziedziną, w drugiej linki do odpowiednich instytucji (odpowiedzialnej dyrekcji generalnej, organizacji pomocniczych etc). Szczególnie interesująca jest część trzecia prezentowanych stron. Znajdują się na nich streszczenia poszczególnych dokumentów, przede wszystkim aktów prawnych, związanych z daną dziedziną. Omówienia te kryją się pod poleceniem "fact sheets". Przykładowo osoba zainteresowana dyrektywami regulującymi kwestie związane z odpadami powinna z polecenia "activities" wybrać polecenie "environment" następnie w "sources of information" polecenie "fact sheets" i "waste management". Po przejściu tej nieco skomplikowanej ścieżki znajdzie streszczenia kilkudziesięciu dyrektyw związanych z gospodarką odpadami. Przeczytanie tych dokumentów w pełnej wersji zajęłoby około tygodnia !

7. Polskie tłumaczenia dokumentów europejskich

Problemy pojawiają się, gdy osoby zainteresowane treścią dyrektyw czy rozporządzeń europejskich nie znają żadnego języka urzędowego Wspólnot. Dla nich dostęp do dokumentów europejskich jest mocno ograniczony. Pełne tłumaczenia dokumentów wspólnotowych dokonywane są, przynajmniej na razie, wyłącznie dla potrzeb administracji państwowej. Osoba, która poszukuje polskiej wersji danego dokumentu powinna przede wszystkim zajrzeć na stronę internetową Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej. Na stronie tej znajduje się baza "tłumaczenia" (adres: http://www.ukie.gov.pl/tran, dostęp również ze strony głównej: po wybraniu polecenia "Urząd" należy wejść w "Tłumaczenia" a następnie "Baza tłumaczeń"). Zawiera ona wykaz przetłumaczonych na język polski aktów prawa wspólnotowego oraz teksty zweryfikowanych aktów Unii Europejskiej.
Wyszukiwanie tekstów jest możliwe według tytułu polskiego, klasyfikacji stosowanej w Spisie Obowiązującego Prawa Wspólnotowego, a także według rodzajów dokumentów (np. dyrektywa, rozporządzenie), omawianego wyżej numeru Celex i roku publikacji.

Aby uzyskać teksty tłumaczeń, które nie zostały jeszcze zweryfikowane, i nie znajdują się na stronie (z taką sytuacją mamy najczęściej do czynienia) należy zwrócić się bezpośrednio do Departamentu Tłumaczeń UKIE (tel. (22) 4555258 email: dt@mail.ukie.gov.pl.).

Na stronie departamentu tłumaczeń UKIE znajduje się również baza danych terminologicznych zawierająca ok. dwóch tysięcy terminów (w większości w języku angielskim, francuskim, niemieckim i polskim) pochodzących z aktów prawnych Wspólnot Europejskich oraz innych dokumentów wydawanych przez te organy. Baza zawiera terminy języka ogólnego charakterystycznego dla tekstów unijnych, jak również terminologię prawną. Niestety, baza danych terminologicznych nie wyjaśnia co oznaczają przetłumaczone terminy.

Poza stroną UKIE, polskie tłumaczenia unijnych aktów prawnych są praktycznie niedostępne. Pewną pomoc w tym zakresie mogą świadczyć biura Euro Info, których adresy znajdują się na stronie internetowej www.euroinfo.org.pl. W niektórych publikacjach o charakterze fachowym również znajdują się polskie wersje dokumentów wspólnotowych. Niestety przy korzystaniu z nich należy zachować daleko idącą ostrożność. Bardzo często zdarzają się bowiem tłumaczenia błędne lub nieaktualne.

źródło: