W którym okresie Podatnik ma prawo uznania za koszt uzyskania przychodu wydatków udokumentowanych fakturami dotyczącymi roku poprzedniego, otrzymanymi w nowym roku, po zamknięciu ksiąg, tj. po dniu 10 stycznia?
sygnatura: BD-P/423-15/06/Z
autor: Izba Skarbowa w Poznaniu
data: 2006-09-28
| słowa kluczowe: | koszty uzyskania przychodów, księgi rachunkowe, księgowanie kosztów, moment zarachowania kosztów, potrącalność kosztów |
W złożonym wniosku z dnia 7 kwietnia 2006 r. Podatnik, powołując się na art. 14a § 1 Ordynacji podatkowej, zwrócił się z prośbą o udzielenie odpowiedzi na pytanie, w którym okresie ma prawo uznania za koszt uzyskania przychodu wydatków udokumentowanych fakturami dotyczącymi roku poprzedniego, otrzymanymi w nowym roku, po zamknięciu ksiąg, tj. po dniu 10 stycznia?
Z przedstawionego w piśmie stanu faktycznego wynika, że Spółka stosując się do przepisów określonych w art. 12 ust. 2 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, zamyka księgi rachunkowe z dniem 10 stycznia za rok poprzedni, czyli z dniem 10 stycznia 2006 r. zamknęła księgi za rok 2005. Po zamknięciu ksiąg, Spółka otrzymuje od kontrahentów (dostawców usług) faktury dotyczące usług wykonanych w poprzednim roku i dotyczące przychodów uzyskanych w roku poprzednim. Po ujęciu tych faktur w księgach bieżącego (nowego) roku, Spółka reguluje zobowiązania z tego tytułu wobec kontrahentów. Ze względu na wcześniejsze zamknięcie ksiąg, Spółka nie ma możliwości ujęcia tych faktur w księgach i sprawozdaniu finansowym roku poprzedniego.
W terminie określonym w art. 27 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych Spółka sporządza zeznanie podatkowe.
Zdaniem Spółki, stosownie do treści przepisu art. 15 ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, jeżeli zarachowanie kosztów nie było możliwe, to w tym przypadku są one potrącalne w roku, w którym zostały poniesione. Ponieważ Spółka zamyka księgi rachunkowe z dniem 10 stycznia, to nie ma możliwości zarachowania w księgach roku poprzedniego faktur dotyczących roku poprzedniego, otrzymanych po tej dacie. Po dniu 10 stycznia, zarachowanie tych kosztów nie jest już możliwe. W związku z tym Spółka uważa, że powinna uznać otrzymane faktury za koszt uzyskania przychodu w bieżącym (nowym) roku, tj. w okresie w którym te faktury zostały ujęte w księgach i zapłacone.
Naczelnik Pierwszego Wielkopolskiego Urzędu Skarbowego w Poznaniu w postanowieniu z dnia 5 lipca 2006 r. Nr ZD/406-80/CIT/06 stwierdził, że stanowisko Podatnika jest prawidłowe. Organ pierwszej instancji wskazał, iż zgodnie z regulacją art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jednolity Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 ze zm.), kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych wart. 16 ust. 1. Podatnik ma prawo do odliczenia dla celów podatkowych wszelkich wydatków, pod warunkiem, iż nie zostały one wymienione w art. 16 ust. 1 ustawy podatkowej oraz, że wykaże związek z prowadzoną działalnością, a ich poczynienie ma lub może mieć wpływ na możliwość powstania przychodu.
Organ pierwszej instancji wskazał jednak, iż moment potrącenia wydatków uznanych za koszty podatkowe określony jest w art. 15 ust. 4 wskazanej ustawy. Dodał też, że w stosunku do niektórych przypadków, terminy uznawania ich za koszty podatkowe zostały w szczególny sposób unormowane w art. 16 ustawy podatkowej. Zgodnie z regulacją art. 15 ust. 4 tejże ustawy, koszty uzyskania przychodów są potrącalne tylko w tym roku podatkowym, którego dotyczą, tj. są potracalne także koszty uzyskania poniesione w latach poprzedzających rok podatkowy, lecz dotyczące przychodów roku podatkowego oraz określone co do rodzaju i kwoty koszty uzyskania, które zostały zarachowane, chociaż ich jeszcze nie poniesiono, jeżeli odnoszą się do przychodów danego roku podatkowego, chyba że ich zarachowanie nie było możliwe; w? tym przypadku są one potrącalne w roku, w którym zostały poniesione. Podatnik może ponosić koszty, które bezpośrednio wiążą się z konkretnymi przychodami osiągniętymi w roku podatkowym lub też może ponosić koszty mające pośredni wpływ na osiągane przez Podatnika przychody. Wydatki powiązane bezpośrednio z osiągniętym przychodem należy uwzględniać w kosztach uzyskania przychodów w roku (okresie) osiągnięcia przychodu - chyba, że nie można ich zarachować w tym roku. Natomiast wydatki wpływające na przychody Spółki w sposób pośredni należy uznawać za koszty podatkowe w okresie ich poniesienia - czyli zapłaty.
W zaskarżonym postanowieniu stwierdzono, iż wydatki winny być zaliczane do kosztów uzyskania przychodów w następujących okresach rozliczeniowych:
Jednocześnie wskazano, iż ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych nie określa terminów do dokonywania odpowiednich czynności związanych z prowadzeniem ksiąg rachunkowych. Przepis art. 9 ustawy wskazuje jedynie, że podatnicy są obowiązani do prowadzenia ewidencji rachunkowej, zgodnie z odrębnymi przepisami, w sposób zapewniający określenie wysokości dochodu (starty), podstawy opodatkowania, i wysokości należnego podatku za rok podatkowy, a także do uwzględnienia w ewidencji środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych informacji niezbędnych do obliczenia wysokości odpisów amortyzacyjnych zgodnie z przepisami art. 16a - 16m.
Organ podatkowy pierwszej instancji wskazał również na treść przepisu art. 12 ust. 5 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jednolity: Dz. U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 ze zm.), zgodnie z którym, zamknięcie ksiąg rachunkowych polega na nieodwracalnym wyłączeniu możliwości dokonywania zapisów księgowych w zbiorach tworzących zamknięte księgi rachunkowe, z uwzględnieniem art. 13 ust. 2 i ust. 3. Natomiast przepis art. 12 ust. 4 określa, iż ostateczne zamknięcie i otwarcie ksiąg rachunkowych jednostki kontynuującej działalność powinno nastąpić najpóźniej w ciągu 15 dni od dnia zatwierdzenia sprawozdania finansowego za rok obrotowy.
W postanowieniu zwrócono uwagę na fakt, iż pomimo wynikającego z przepisów o rachunkowości obowiązku zamknięcia ksiąg rachunkowych w określonym powyżej terminie, nie można zastrzec, że jest to jednocześnie termin do którego możliwe jest zarachowanie wydatku, który bezpośrednio związany jest z przychodem, w koszty Spółki.
Organ podatkowy pierwszej instancji stwierdził też, iż nie jest możliwe dokładne wskazanie terminu do którego można zarachować koszty w odniesieniu do konkretnego roku podatkowego, gdyż termin ten zależy od indywidualnej sytuacji Podatnika dokonującego ksiąg rachunkowych.
Organ pierwszej instancji w zaskarżonym postanowieniu wskazał, iż Podatnik nie ma możliwości zarachowania kosztów, wynikających z faktur wystawionych po dniu 10 stycznia do roku 2005, mimo iż są one bezpośrednio związane z przychodami tego roku. Spółka wydatkami takimi powinna obciążyć koszty uzyskania przychodu w okresie ich poniesienia. Organ pierwszej instancji potwierdził stanowisko Spółki, iż powinna Ona uznać otrzymane faktury za koszt uzyskania przychodu w bieżącym (nowym) roku, tj. w okresie w którym faktury te zostały ujęte w księgach i zapłacone.
Na powyższe postanowienie Podatnik wniósł w dniu 14 lipca 2006 r. zażalenie, zarzucając błędną wykładnię przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, a w szczególności błędną wykładnię art. 15 ust. 4 ustawy poprzez nieprawidłową interpretację pojęcia "koszt poniesiony".
Spółka wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez zmianę jego uzasadnienia i uznanie stanowiska Spółki w tym zakresie za prawidłowe, tj. o wskazanie, iż pojęcie "koszt poniesiony" nie obejmuje jedynie sytuacji, w której dany koszt został zapłacony, lecz również - w pierwszej kolejności:
co oznacza możliwość zastosowania w odniesieniu do rozliczania kosztów pośrednich również zasady memoriałowej, a nie wyłącznie zasady kasowej.
Spółka podkreśla, iż w przepisach prawa podatkowego (w rozumieniu art. 3 pkt 2 Ordynacji podatkowej) ustawodawca nie zdefiniował pojęcia kosztów poniesionych, pomimo faktu, iż w przepisach tych wielokrotnie posługuje się tym pojęciem. Konsekwencją tego stanu rzeczy, w opinii Spółki, jest konieczność odwołania się w tym zakresie do praktyki, poglądów doktryny oraz ukształtowanej linii orzeczniczej sądów administracyjnych.
Spółka wskazuje, iż w doktrynie ukształtował się pogląd, iż "koszt poniesiony" to nie tylko koszt faktycznie zrealizowany w znaczeniu kasowym (rozchód pieniężny), ale również każdy faktycznie dokonany odpis niebędący wydatkiem, powodujący zmianę w strukturze aktywów lub pasywów osoby prawnej, w tym również zmianę stanu środków pieniężnych na rachunkach bankowych.
Stanowisko takie, w opinii Spółki, potwierdziło również Ministerstwo Finansów w odpowiedzi udzielonej na interpelację poselską złożoną w dniu 10 września 2003 r. w sprawie zasad potrącania kosztów uzyskania przychodów, stwierdzając, iż cyt.: ,,( ... ) należy wyjaśnić, że ewidencja pozostałych kosztów (poza zakupem materiałów podstawowych i towarów handlowych) w księdze przychodów i rozchodów następuje w dniu, w którym podatnik wszedł w posiadanie dowodu stwierdzającego zdarzenie gospodarcze, będącego podstawą zapisu w podatkowej księdze przychodów i rozchodów np. faktura za paliwo, energię elektryczną itp. Bez znaczenia pozostaje fakt, w jakiej formie następuje zapłata zobowiązań wynikających z tego dowodu księgowego (raty, kompensata, odroczony termin płatności)".
Zdaniem Spółki, sposób sformułowania przez ustawodawcę treści przepisu art. 15 ust. 4 nie wskazuje, aby moment poniesienia kosztu należało rozumieć każdorazowo zgodnie z zasadą kasową. W opinii Spółki, przyjęcie takiego stanowiska prowadziłoby do uznania, iż w zakresie podatku od osób prawnych podstawową zasadą jest zasada kasowa. W takim zaś przypadku, niektóre działania ustawodawcy byłyby zupełnie nieracjonalne, np. zbędna byłaby jedna z ostatnich nowelizacji ustawy podatkowej, na mocy której zmianie poddany został przepis art. 16 ust. 1 pkt 57, zgodnie z którym nie uznaje się za koszty "niewypłaconych, niedokonanych lub niepostawionych do dyspozycji wypłat, świadczeń oraz innych należności ( ... )". Wprowadzenie powyższego przepisu nie byłoby konieczne, gdyby z ustawy podatkowej wynikała jako zasada ogólna konieczność stosowania (w odniesieniu do kosztów pośrednich) każdorazowo zasady kasowej.
Spółka wskazuje także na wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Łodzi, sygn. akt I SA/Łd 573/96, w którym NSA stwierdził, iż cyt.: ,,( ... ) decyzje organów podatkowych wyłączające z kosztów uzyskania przychodów roku 1994 wydatki na prenumeratę pism oraz ubezpieczenie mienia, dotyczące okresu roku następnego nie naruszają przepisu art. 15 ust. 4 ani innych przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych( ... )". Zdaniem Spółki powyższy wyrok potwierdza, że prenumerata jako koszt pośredni powinna być przyporządkowana do okresu, którego dotyczy.
Spółka wskazuje także na postanowienie Naczelnika Zachodniopomorskiego Urzędu Skarbowego w Szczecinie, sygn. PO-3/423/628/TB/04, w którym stwierdził on, iż momentu poniesienia kosztu nie należy wiązać z jego zapłatą. W praktyce za moment poniesienia kosztu należy uznać (jest on przyjmowany przy prowadzeniu ewidencji rachunkowej) moment powstania obowiązku świadczenia pieniężnego lub innego w związku z uzyskaniem świadczenia będącego przedmiotem zawartej umowy cywilnoprawnej lub innej albo określony obowiązującymi przepisami prawnymi.
Spółka zwraca też uwagę na fragment artykułu prasowego, opublikowanego na łamach "Gazety Prawnej" (Sławomir Jakubowski, Gazeta Prawna 21-22 maja 2001 r.), w którym to stwierdzono, iż cyt.: ,,( ... ) Moment zarachowania wydatku w ciężar kosztów uzyskania przychodów nie zawsze jest uzależniony od dokonania faktycznej zapłaty ( ... ). Poniesienie kosztu oznacza, że podatnik dysponuje dowodem stwierdzającym zaistnienie w określonym czasie pewnego zdarzenia gospodarczego (nabycia usług telekomunikacyjnych, zakupu towarów), w których uczestniczył, a wynikające z tego dowodu zobowiązanie zostało przez niego uregulowane bądź nastąpi to w przyszłości. Zapłata lub jej brak nie decydują tutaj o uznaniu danego wydatku za "koszt poniesiony".
Ponadto, w opinii Spółki, potwierdzeniem tego, że poniesienia kosztu nie należy utożsamiać z momentem jego zapłaty jest zapis art. 15 ust. 1 ustawy podatkowej, odnoszący się do kosztów w walutach obcych. Zgodnie z zapisem tegoż przepisu, z momentem zapłaty kosztów jest związana jedynie ich korekta zwana różnicami kursowymi spowodowana różnymi kursami walut w momencie poniesienia kosztu i jego zapłaty.
W opinii Spółki, na potwierdzenie, iż intencją ustawodawcy przy formułowaniu treści art. 15 ust. 4 w odniesieniu do kosztów pośrednich nie było ograniczenie treści kryjącej się pod pojęciem "kosztu poniesionego" do obowiązku stosowania w tym przypadku wyłącznie zasady kasowej, należy przywołać projekt zmian do ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.
Po dokonaniu wnikliwej analizy przedstawionych przez Podatnika okoliczności faktycznych sprawy, a także treści zaskarżonego postanowienia oraz obowiązujących unormowań prawnych stwierdzam:
Zgodnie z treścią przepisu art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, kosztami uzyskania przychodów są wszelkie koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych wart. 16 ust. 1. Koszty poniesione w walutach obcych przelicza się na złote według kursów średnich ogłaszanych przez Narodowy Bank Polski z dnia poniesienia kosztu. Jeżeli koszty wyrażone są w walutach obcych, a między dniem ich zarachowania i dniem zapłaty występują różne kursy walut, koszty te odpowiednio podwyższa się lub obniża o różnice wynikające z zastosowania kursu sprzedaży walut z dnia zapłaty, ustalonego przez bank, z którego usług korzystał ponoszący koszt, oraz z zastosowania kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy bank Polski z dnia zarachowania tych kosztów.
Samo jednak ustalenie, czy dany wydatek stanowi koszt uzyskania przychodu, jest jednak niewystarczające, ponieważ - aby dany koszt prawidłowo zaliczyć do kosztów podatkowych - równie istotny jest moment jego potrącenia.
Podstawową zasadę momentu zaliczenia danego wydatku do kosztów uzyskania przychodu wyrażono w art. 15 ust. 4 ustawy podatkowej. Zgodnie z tą zasadą koszty uzyskania przychodów są potrącalne tylko w tym roku podatkowym, którego dotyczą, tj. są potrącalne także koszty uzyskania poniesione w latach poprzedzających rok podatkowy, lecz dotyczące przychodów danego roku podatkowego, oraz określone co do rodzaju i kwoty koszty uzyskania, które zostały zarachowane, chociaż ich jeszcze nie poniesiono, jeżeli odnoszą do przychodów danego roku podatkowego, chyba że ich zarachowanie nie było możliwe; w tym przypadku są one potrącalne w roku, w którym zostały poniesione.
Podatnik może bowiem ponosić koszty, które bezpośrednio wiążą się z konkretnymi przychodami osiągniętymi w roku podatkowym lub też może ponosić koszty mające pośredni wpływ na osiągane przez Podatnika przychody w ogóle. Wydatki powiązane bezpośrednio z osiągniętym przychodem należy uwzględniać w kosztach uzyskania przychodów w roku (okresie) osiągnięcia przychodu - chyba, że nie można ich zarachować w tym roku. Natomiast wydatki wpływające na przychody Spółki w sposób pośredni należy uznawać za koszty podatkowe w okresie ich poniesienia. Zgodzić się należy zatem ze stanowiskiem zawartym w zaskarżonym postanowieniu, iż Spółka nie mając możliwości zarachowania kosztów, wynikających z faktur wystawionych po dniu 10 stycznia 2006 r. do roku 2005 - mimo, iż są one bezpośrednio związane z przychodami tego roku - wydatkami takimi powinna obciążyć koszty uzyskania przychodu w okresie ich poniesienia. Powinna zatem uznać otrzymane faktury za koszt uzyskania przychodu w bieżącym (nowym) roku, tj. w okresie w którym faktury te zostały ujęte w księgach.
W opinii tutejszego organu, użyty przez ustawodawcę w przepisie art. 15 ust. 4 ustawy podatkowej - zwrot "koszt poniesiony" dotyczy momentu dokonania zapłaty. Świadczy o tym ta część przedmiotowej regulacji, która stanowi o kosztach związanych z przychodem i możliwych do zarachowania - znanych co do rodzaju i kwoty - chociaż koszty te nie zostały jeszcze poniesione. Gdyby zatem przyjąć za prawidłowe twierdzenie Spółki, okazałoby się, że zarachowanie kosztu nastąpiłoby w tym samym dniu co jego poniesienie. W konsekwencji, regulacja o zarachowaniu kosztu uzyskania przychodu przed dniem jego poniesienia byłaby w każdym przypadku bezcelowa i nigdy nie znalazłaby zastosowania. Zakładając zaś racjonalność ustawodawcy, należy wykluczyć możliwość, iż w tekście ustawy zawarłby normę prawną, która nigdy nie znalazłaby zastosowania.
Podobny pogląd wyraził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 14 kwietnia 2004 r., sygn. akt FSK 113/04, stwierdzając cyt.: " wykładnia językowa użytego sformułowania "koszty poniesione" wskazuje na czas dokonany, co oznacza, iż chodzi tu o taki stan, w którym nastąpiło obciążenie kosztem nie tylko w sensie ewidencyjnym, ale w znaczeniu realnym, a więc w faktycznym poniesieniu wydatku". W wyroku z dnia 22 października 2004 r., sygn. akt FSK 624/04, Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, iż cyt.: "Koszt poniesiony to koszt faktycznie zrealizowany - wydatek w znaczeniu kasowym".
Nie można również uznać, iż pojęcie "koszt poniesiony", zawarte we wskazanym wyżej przepisie, winno być inaczej rozumiane, gdy dotyczy kosztów związanych bezpośrednio z przychodami i inaczej gdy dotyczy kosztów funkcjonowania podatników, a do takich właśnie wniosków należałoby dojść, uznając zażalenie Spółki za zasadne. Spółka bowiem zarzuciła organowi pierwszej instancji błędną wykładnię analizowanego pojęcia wyłącznie w odniesieniu do kosztów pośrednich działalności.
Wskazać należy ponadto, iż treść przepisu art. 15 ust. 1 ustawy podatkowej stanowi jedynie swoistą definicję kosztu uzyskania przychodu, nie stanowi zaś precyzyjnego wskazania okresu do jakiego koszt ten ma zostać zakwalifikowany. Zatem, przepis ten nie może stanowić potwierdzenia, iż poniesienia kosztu nie należy utożsamiać z momentem jego zapłaty. Kwalifikację taką zawierają regulacje art. 15 ust. 4 oraz w stosunku do określonych kosztów art. 16 ustawy podatkowej. Przykładem takiego rozwiązania może być art. 16 ust. 1 pkt 57 ww. ustawy, stanowiący, iż nie uznaje się za koszty uzyskania przychodów niewypłaconych, niedokonanych lub nie postawionych do dyspozycji wypłat, świadczeń oraz innych należności z tytułów określonych wart. 12 ust. 1 i 6, art. 13 pkt 2 i 4-9 oraz art. 18 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jednolity Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.), a także zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego wypłacanych przez zakład pracy.
W zażaleniu Spółka podniosła, iż przepis art. 15 ust. 1 z momentem zapłaty kosztów wiąże jedynie ich korektę zwaną różnicami kursowymi. Spółka stwierdziła cyt.: ,,( ... ) korekta zwana różnicami kursowymi spowodowana różnymi kursami walut w momencie poniesienia kosztu i jego zapłaty. Ustawa wyraźnie więc rozróżnia moment zapłaty od momentu poniesienia kosztu ( ... )".
Odnosząc się do powyższego, organ drugiej instancji wskazuje, iż Spółka zmieniła brzmienie przepisu art. 15 ust. 1, bowiem w regulacji odnoszącej się do powstania podatkowych różnic kursowych mowa jest o kursie waluty z dnia zarachowania kosztu i z dnia zapłaty. Nie ma natomiast mowy o kursie waluty z dnia poniesienia kosztu i z dnia zapłaty.
Reasumując, w opinii organu drugiej instancji, przez poniesienie kosztu należy rozumieć faktyczną zapłatę, czyli wydatek w znaczeniu kasowym.