obniżenie kapitału zakładowego w drodze dobrowolnego umorzenia udziałów lub zmniejszenia ich wartości nominalnej
sygnatura: IBPB-2-1/4514-292/16/AD
autor: Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach
data: 2016-07-28
słowa kluczowe: | czynności cywilnoprawne, obniżenie kapitału zakładowego, podatek od czynności cywilnoprawnych, udział, umorzenie udziałów |
INTERPRETACJA INDYWIDUALNA
Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2015 r., poz. 613, ze zm.) oraz § 7 pkt 2 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2015 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz.U., poz. 643) - Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach, działający w imieniu Ministra Finansów, stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z 6 maja 2016 r. (data wpływu do Biura - 11 maja 2016 r.), uzupełnionym 30 czerwca i 5 lipca 2016 r., o wydanie interpretacji indywidualnej przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od czynności cywilnoprawnych w zakresie skutków podatkowych umorzenia udziałów za wynagrodzeniem lub zmniejszenia ich wartości nominalnej - jest prawidłowe.
UZASADNIENIE
W dniu 11 maja 2016 r. wpłynął do Biura ww. wniosek o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej m.in. podatku od czynności cywilnoprawnych m.in. w zakresie skutków podatkowych umorzenia udziałów za wynagrodzeniem lub zmniejszenia ich wartości nominalnej.
Z uwagi na fakt, że wniosek nie spełniał wymogów formalnych, w piśmie z 22 czerwca 2016 r. wezwano do jego uzupełnienia.
Wniosek uzupełniono 30 czerwca (wniesienie dodatkowej opłaty) i 5 lipca 2016 r (uzupełnienie reszty braków formalnych).
W przedmiotowym wniosku zostało przedstawione następujące zdarzenie przyszłe:
Wnioskodawca jest gminą, która jest jedynym wspólnikiem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (spółka komunalna) o kapitale zakładowym w wysokości 4.185.097,00 zł.
Wnioskodawca posiada w spółce komunalnej 547 udziałów o wartości 7.651 zł każdy.
Na koniec 2014 r. spółka komunalna posiadała środki na kapitale zapasowym w wysokości 1.487.474,82 zł. Na kapitał zakładowy spółki komunalnej składają się przede wszystkim wkłady niepieniężne (aporty) w postaci nieruchomości oraz zorganizowanej części przedsiębiorstwa zajmującego się wytwarzaniem, przesyłem oraz dystrybucją ciepła.
Gmina jako jedyny wspólnik objęła w kapitale zakładowym spółki komunalnej wszystkie udziały i pokryła je wkładem niepieniężnym stanowiącym jej mienie na podstawie decyzji Wojewody z dnia 13 maja 1992 r. i decyzji Zarządu Gminy z dnia 15 lipca 1992 r. w postaci własności nieruchomości będącej PGR X o powierzchni 0,1188 ha, powstałej z podziału PRG Y na podstawie planu sytuacyjnego z dnia 12 listopada 1991 r. i decyzji Burmistrza Gminy z dnia 28 września 1992 r. zatwierdzającej ten podział wraz ze znajdującym się na niej budynkiem magazynowym o łącznej wartości 12.000,00 zł.
Wkład niepieniężny został zwiększony uchwałą Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólnika o wkład niepieniężny o wartości 595.090,52 zł, a następnie zwiększony o kolejny wkład niepieniężny o wartości 107.909,60 zł. Zwiększenie nastąpiło aportem o wartości 39.000,00 zł; zgodnie z uchwałą Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólnika wniesiono do spółki aport o wartości 7.000,00 zł. Uchwałą Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólnika z dnia 4 grudnia 2006 r. podwyższono kapitał zakładowy do kwoty 765.100,00 zł poprzez wniesienie:
Uchwałą Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników z dnia 31 grudnia 2013 r. podwyższono kapitał zakładowy z wysokości 765.100,00 zł o kwotę 1.889.797,00 zł do wysokości 2.654.897,00 zł poprzez pokrycie tych udziałów wkładem niepieniężnym (aport) w postaci przedsiębiorstwa (prawa do przedsiębiorstwa) w rozumieniu art. 551 Kodeksu cywilnego, a zatem zorganizowanego zespołu składników niematerialnych i materialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej zakładu budżetowego Gminy, na który składają się w szczególności:
-o łącznej wartości aktywów netto wycenionej przez wspólników na 1.896.282,44 zł.
Nadwyżkę wartości aportu ponad wysokość objętych udziałów, tj. 6.485,44 zł, przeznacza się na kapitał zapasowy Spółki.
Uchwałą Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników z dnia 18 listopada 2014 r. podwyższono kapitał zakładowy z wysokości 2.654.897,00 zł o kwotę 1.530.200,00 zł do wysokości 4.185.097,00 zł poprzez pokrycie tych udziałów wkładem niepieniężnym (aport) w postaci:
-o łącznej wartości 1.537.821,00 zł.
Przedmiotowe nieruchomości zostały przejęte na własność Gminy w latach 90-tych XX wieku na podstawie decyzji komunalizacyjnych, zaś w okresie kiedy była ona właścicielem przedmiotowych nieruchomości, nie poniosła wydatków na ich ulepszenie, które stanowiłyby 30% ich wartości początkowej. Spółka komunalna również nie ponosiła wydatków na ulepszenie wskazanych nieruchomości, które stanowiłyby 30% ich wartości początkowej.
Ze względu na wyczerpanie się formuły, dla której spółka komunalna została wyposażona w przedsiębiorstwo i nieruchomości oraz związany z tym plan restrukturyzacji spółki komunalnej, Wnioskodawca chciałby obniżyć kapitał zakładowy spółki komunalnej w drodze dobrowolnego umorzenia własnych udziałów za wynagrodzeniem w postaci niepieniężnych składników majątku spółki komunalnej, wniesionych uprzednio do spółki w formie aportu lub ewentualnie obniżyć kapitał zakładowy w drodze zmniejszenia wartości nominalnej udziałów za wynagrodzeniem także w postaci niepieniężnych składników majątku spółki komunalnej. Wnioskodawca rozważa także możliwość wypłaty dywidendy z zysku z lat ubiegłych w formie rzeczowej (niepieniężnej).
W związku z powyższym zadano m.in. następujące pytanie:
Czy w związku z dobrowolnym umorzeniem części udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, w której Wnioskodawca jest jedynym wspólnikiem, za wynagrodzeniem w postaci niepieniężnych składników majątku spółki komunalnej (nieruchomości, przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części), ewentualnie obniżeniem kapitału zakładowego w drodze zmniejszenia wartości nominalnej udziałów za wynagrodzeniem także w postaci niepieniężnych składników majątku spółki komunalnej (nieruchomości, przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części), po stronie Wnioskodawcy lub spółki komunalnej powstanie obowiązek podatkowy w podatku od czynności cywilnoprawnych...
Wnioskodawca wskazał, że katalog czynności cywilnoprawnych podlegających opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych został określony w art. 1 ust. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. Jest to katalog zamknięty wobec czego podatkiem od czynności cywilnoprawnych nie można obciążyć czynności niewskazanych expressis verbis w ww. przepisie. Ustawa o podatku od czynności cywilnoprawnych nie zawiera własnych definicji przy kwalifikacji określonej czynności należy więc oprzeć się na odpowiednich przepisach regulujących konkretną czynność cywilnoprawną.
Wnioskodawca zauważył, że instytucja umorzenia udziału w spółce w drodze nabycia przez nią udziału jest ściśle związana ze stosunkiem uczestnictwa w spółce i musi wynikać z umowy spółki. Jest to norma o charakterze szczególnym w stosunku do przepisów Kodeksu cywilnego.
Zdaniem Wnioskodawcy nabycie przez spółkę komunalną udziałów własnych od Wnioskodawcy za wynagrodzeniem w celu ich umorzenia, jako szczególny rodzaj umowy, niewymienionej w art. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, nie podlega opodatkowaniu tym podatkiem.
Wnioskodawca wskazał także, że instytucja obniżenia kapitału zakładowego w drodze zmniejszenia wartości nominalnej udziałów za wynagrodzeniem wiąże się ze zmianą umowy spółki kapitałowej. Zmniejszenie wartości nominalnej udziałów za wynagrodzeniem, podobnie jak umorzenie udziału w spółce w drodze nabycia przez nią udziału, jest ściśle związane ze stosunkiem uczestnictwa w spółce i nie sposób odnieść ją do jakiekolwiek czynności opisanej w katalogu z art. 1 ust. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, które powodowałoby powstanie obowiązku podatkowego w podatku od czynności cywilnoprawnych w stosunku do wspólnika otrzymującego wynagrodzenie z tytułu zmniejszenia wartości nominalnej udziałów.
Zdaniem wnioskodawcy, pomimo tego, że obniżenie kapitału zakładowego powoduje konieczność zmiany umowy spółki, a więc mieściłoby się w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych na podstawie art. 1 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. k) ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, to ustawodawca za zmianę umowy spółki kapitałowej podlegającą opodatkowaniu uznaje wyłącznie podwyższenie kapitału zakładowego z wkładów lub ze środków spółki oraz dopłaty. W takim wypadku nie ulega wątpliwości, że obniżenie kapitału zakładowego w spółce komunalnej nie będzie stanowiło zmiany umowy spółki opodatkowanej podatkiem od czynności cywilnoprawnych.
W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego uznaje się za prawidłowe.
Na wstępie zaznacza się, iż przedmiotem niniejszej interpretacji jest wyłącznie ocena stanowiska Wnioskodawcy w zakresie podatku od czynności cywilnoprawnych w części dotyczącej skutków podatkowych dla Wnioskodawcy w związku z umorzeniem udziałów za wynagrodzeniem lub zmniejszeniem ich wartości nominalnej.
W pozostałym zakresie wniosku zostały/zostaną wydane odrębne rozstrzygnięcia.
Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz.U. z 2016 r., poz. 223) ustawy podatkowi temu podlegają następujące czynności cywilnoprawne:
Podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlegają też zmiany ww. umów, jeżeli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych oraz orzeczenia sądów, w tym również polubownych, oraz ugody, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne (art. 1 ust. 1 pkt 2 i 3 cyt. ustawy).
Zawarty w zacytowanym przepisie katalog czynności podlegających opodatkowaniu jest katalogiem zamkniętym, co oznacza, że tylko czynności enumeratywnie w nim wskazane mogą powodować powstanie obowiązku podatkowego w podatku od czynności cywilnoprawnych. Pamiętać przy tym należy, że o kwalifikacji określonej czynności prawnej, a w konsekwencji o jej podleganiu opodatkowaniu tym podatkiem decyduje jej treść (elementy przedmiotowo istotne), a nie nazwa. Tym samym, jeżeli strony zawierają umowę i układają stosunki w jej ramach w określony sposób to dla oceny, czy powstanie obowiązek podatkowy w podatku od czynności cywilnoprawnych, w związku z dokonaniem wskazanej w ustawie czynności, miarodajne będą rzeczywiste prawa i obowiązki stron tej umowy pozwalające na ich kwalifikację pod względem prawnym.
Szczegółowe określenie zakresu przedmiotowego ma określone konsekwencje. Ustawodawca, wprowadzając zamknięty katalog czynności podlegających opodatkowaniu, wyłączył z opodatkowania inne podobne, które nie zostały wyraźnie wskazane w przepisie. Oznacza to, że czynności niewymienione w ustawowym katalogu nie podlegają opodatkowaniu, nawet gdy wywołują skutki w sferze gospodarczej takie same, bądź podobne do tych, które zostały w nim wyliczone.
Z przedstawionego we wniosku zdarzenia przyszłego wynika, że Wnioskodawca jest gminą, która jest jedynym wspólnikiem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (spółka komunalna).
Ze względu na wyczerpanie się formuły, dla której spółka komunalna została wyposażona w przedsiębiorstwo i nieruchomości oraz związany z tym plan restrukturyzacji spółki komunalnej, Wnioskodawca chciałby obniżyć kapitał zakładowy spółki komunalnej w drodze dobrowolnego umorzenia własnych udziałów za wynagrodzeniem w postaci niepieniężnych składników majątku spółki komunalnej, wniesionych uprzednio do spółki w formie aportu lub ewentualnie obniżyć kapitał zakładowy w drodze zmniejszenia wartości nominalnej udziałów za wynagrodzeniem także w postaci niepieniężnych składników majątku spółki komunalnej.
Odnosząc się do tak przedstawionego zagadnienia wyjaśnić należy, że instytucja umorzenia udziałów oraz czynność obniżenia kapitału zakładowego w spółce uregulowane zostały w ustawie z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. z 2013 r., poz. 1030, ze zm.).
Zgodnie z art. 199 § 1 Kodeksu spółek handlowych udział może być umorzony jedynie po wpisie spółki do rejestru i tylko w przypadku, gdy umowa spółki tak stanowi. Udział może być umorzony za zgodą wspólnika w drodze nabycia udziału przez spółkę (umorzenie dobrowolne) albo bez zgody wspólnika (umorzenie przymusowe). Przesłanki i tryb przymusowego umorzenia określa umowa spółki.
Stosownie do treści art. 199 § 2 ww. Kodeksu umorzenie udziału wymaga uchwały zgromadzenia wspólników, która powinna określać w szczególności podstawę prawną umorzenia i wysokość wynagrodzenia przysługującego wspólnikowi za umorzony udział. Wynagrodzenie to, w przypadku umorzenia przymusowego, nie może być niższe od wartości przypadających na udział aktywów netto, wykazanych w sprawozdaniu finansowym za ostatni rok obrotowy, pomniejszonych o kwotę przeznaczoną do podziału między wspólników. W przypadku umorzenia przymusowego uchwała powinna zawierać również uzasadnienie.
W rozdziale 4 ,,Zmiany umowy spółki" Działu I Tytułu III Kodeksu spółek handlowych ustawodawca zawarł przepisy dotyczące obniżenia kapitału zakładowego spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.
W myśl art. 255 § 1 i 2 ustawy, zmiana umowy spółki wymaga uchwały wspólników i wpisu do rejestru, natomiast obniżenie kapitału zakładowego w trybie art. 199 § 5 wymaga uchwały zarządu i wpisu do rejestru.
Stosownie do treści art. 263 § 1 ww. ustawy, uchwała o obniżeniu kapitału zakładowego powinna określać wysokość, o jaką kapitał zakładowy ma być obniżony, oraz sposób obniżenia.
Zgodnie z art. 265 Kodeksu spółek handlowych, obniżenie kapitału zakładowego zarząd zgłasza do sądu rejestrowego.
Jak wyżej wskazano, zakresem przedmiotowym ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych objęte są zmiany umów wymienionych w art. 1 ust. 1 pkt 1 tej ustawy. Należy jednak mieć na uwadze fakt, że zmiana danej umowy podlega opodatkowaniu tym podatkiem tylko wówczas, gdy powoduje podwyższenie podstawy opodatkowania. Oznacza to, że nie każda zmiana umowy będzie na gruncie ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych pociągać za sobą obowiązek uiszczenia tego podatku. W przypadku umowy spółki kapitałowej jej zmiana będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych jedynie w przypadku:
a.podwyższenia kapitału zakładowego z wkładów lub ze środków spółki oraz dopłaty (art. 1 ust. 3 pkt 2 ustawy);
b.przekształcenia lub łączenia spółek, jeżeli ich wynikiem jest zwiększenie majątku spółki osobowej lub podwyższenie kapitału zakładowego spółki kapitałowej (art. 1 ust. 3 pkt 3 ustawy);
c.przeniesienia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z terytorium państwa niebędącego państwem członkowskim:
-także wtedy, gdy czynność ta nie powoduje podwyższenia kapitału zakładowego (art. 1 ust. 3 pkt 4 ustawy).
Mając zatem na uwadze przytoczone przepisy prawa oraz przedstawiony opis zdarzenia przyszłego należy stwierdzić, że obniżenie kapitału zakładowego zarówno w drodze dobrowolnego umorzenia własnych udziałów jak i zmniejszenia wartości nominalnej udziałów stanowi zmianę umowy spółki, jednak zmiana ta nie jest zmianą podlegająca opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych na podstawie art. 1 ustawy.
Należy zwrócić uwagę, że stosownie do treści art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a) ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, podatkowi podlegają również umowy sprzedaży.
Z kolei w myśl art. 535 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 2016 r., poz. 380, ze zm.) przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę. Przy czym #8722; stosownie do art. 555 ww. Kodeksu #8722; przepisy o sprzedaży rzeczy stosuje się odpowiednio do sprzedaży energii, praw oraz wody. Oznacza to, że przepisy sprzedaży rzeczy stosuje się odpowiednio m.in. do sprzedaży praw majątkowych.
Z powyższych przepisów Kodeksu cywilnego wynika, iż cena, obok oznaczenia przedmiotu sprzedaży, stanowi element przedmiotowo istotny umowy sprzedaży. Zapłata ceny jest podstawowym obowiązkiem kupującego. Cena jest ekwiwalentem rzeczy lub praw, nabytych w drodze umowy sprzedaży. Zawiera ona w sobie trzy elementy: wartość rzeczy, zysk sprzedawcy oraz koszty po jego stronie.
W przypadku określonego w art. 199 Kodeksu spółek handlowych nabycia od wspólnika udziałów przez spółkę w celu ich umorzenia występuje wynagrodzenie. Termin ,,wynagrodzenie" nie jest tożsamy z ceną. Użycie w art. 199 § 2 Kodeksu spółek handlowych terminu ,,wynagrodzenie" świadczy, iż na gruncie tego przepisu nie chodzi o sprzedaż w rozumieniu art. 535 Kodeksu cywilnego. Czynności tej zatem nie można zakwalifikować jako umowy sprzedaży.
Instytucja umorzenia udziału w spółce w drodze nabycia przez spółkę udziału jest ściśle związana ze stosunkiem uczestnictwa w spółce i musi wynikać z umowy spółki. Jest to norma o charakterze szczególnym w stosunku do przepisów Kodeksu cywilnego.
Z uwagi na powyższe należy stwierdzić, iż pojęcie ,,ceny" zawarte w art. 535 Kodeksu cywilnego i pojęcie ,,wynagrodzenia" określone w art. 199 § 2 Kodeksu spółek handlowych nie są pojęciami tożsamymi, dlatego mimo iż instytucja umorzenia udziałów za wynagrodzeniem, regulowana przepisami art. 199 Kodeksu spółek handlowych, jest zbliżona swą konstrukcją do umowy sprzedaży nie jest umową sprzedaży - nie jest taką umową, o której mowa w art. 535 Kodeksu cywilnego.
Tym samym zarówno obniżenie kapitału zakładowego spółki komunalnej w drodze dobrowolnego umorzenia udziałów, jak i zmniejszenia ich wartości nominalnej należy traktować jako czynności, które nie zostały wymienione w ustawowym katalogu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Czynności tych nie można zakwalifikować ani jako zmian umowy spółki, ani też umowy sprzedaży, wymienionych w tym katalogu.
Tym samym - z powyższych przyczyn - czynności te nie będą podlegały opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Zatem z ich tytułu po stronie Wnioskodawcy nie wystąpi obowiązek podatkowy.
Wobec powyższego stanowisko Wnioskodawcy należało uznać za prawidłowe.
Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.
Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach, ul. Prymasa S. Wyszyńskiego 2, 44-100 Gliwice, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz.U. z 2016 r., poz. 718, ze zm.).
Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).
Skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a ww. ustawy).
Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Katowicach Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej, ul. Traugutta 2a, 43-300 Bielsko-Biała.