Czy komornik jest obowiązany jest do obliczania i poboru podatku od towarów i usług, czy też obowiązek ten spoczywa na Sądzie, który w niektórych przypadkach pełni rolę organu egzekucyjnego?

sygnatura: PP-I/44071-16/06/MJ

autor: Izba Skarbowa w Opolu

data: 2006-12-14

DECYZJA

Działając na podstawie art. 14 b § 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz.U. z 2005r. nr 8, poz. 60 ze zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Opolu po rozpatrzeniu zażalenia na postanowienie Naczelnika Urzędu Skarbowego w Nysie z dnia 4 października 2006r., nr PP/433-28/06/BO, którym udzielono interpretacji co do zakresu i sposobu stosowania przepisów prawa podatkowego, w sprawie podatku od towarów i usług, odmawia zmiany zaskarżonego postanowienia.

UZASADNIENIE

Pismem złożonym w dniu 17 lipca 2006r. Komornik Sądowy przy Sądzie zwrócił się do organu podatkowego pierwszej instancji z wnioskiem o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego. Podniósł w złożonym wniosku, iż stosownie do dyspozycji przepisu art. 18 ustawy z dnia 11 marca 2004r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54, poz. 535 ze zm.) organy egzekucyjne określone w ustawie z dnia 17 czerwca 1966r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U. z 2002r. nr 110, poz. 968 ze zm.) oraz komornicy sądowi wykonujący czynności egzekucyjne w rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania cywilnego pozostają płatnikami podatku od towarów i usług z tytułu dostawy dokonywanej w trybie egzekucji, towarów będących własnością dłużnika lub pozostających w jego posiadaniu z naruszeniem obowiązujących przepisów. W związku z powyższym Komornik zwrócił się z pytaniem, czy obowiązany jest do obliczania i poboru podatku od towarów i usług, czy też obowiązek ten spoczywa na Sądzie, który w niektórych przypadkach pełni rolę organu egzekucyjnego. W przypadku gdyby organ podatkowy pierwszej instancji uznał, że to komornik sądowy, jako organ egzekucyjny obowiązany jest do naliczania i poboru podatku od towarów i usług, wymieniona poprosiła o uściślenie odpowiedzi na złożony wniosek, poprzez zapytania :

• który z etapów z egzekucji z nieruchomości skutkuje powstaniem czynności opodatkowanej tym podatkiem;
• w jaki sposób kształtuje się odpowiedzialność komornika, jako organu egzekucyjnego, z tytułu nieodprowadzenia podatku lub jego nieterminowego odprowadzenia, jeżeli sąd występując w roli organu egzekucyjnego nie powiadomi komornika o terminie uprawomocnienia się postanowienia o przysądzeniu i nie przekaże w terminie środków na opłacenie podatku od towarów i usług;
• w sytuacji, gdy w toku prowadzonego postępowania egzekucyjnego ze względu na brak kontaktu z dłużnikiem lub nie udzielenie przez niego żądanych informacji nie można ustalić danych umożliwiających ustalenie, czy nieruchomość podlega podatkowi od towarów i usług, należy czy też nie należy naliczać tego podatku;
• w sytuacji, gdy komornik posiada kontakt z dłużnikiem, to czy dla ustalenia czy występuje obowiązek podatkowy w przedmiotowym podatku, wystarczy samo oświadczenie dłużnika, czy też komornik ma dokonać ustalenia powyższego z urzędu i wówczas jaki zakres czynności należy uznać za wystarczający do uznania czy dokonano wszystkich niezbędnych czynności, zwalniających z odpowiedzialności wobec organu podatkowego.

Z opinii wnioskodawcy wynika, że komornik sądowy nie jest organem zobowiązanym do rozliczania się w przedmiocie podatku od towarów i usług. Za zobowiązanego, należy natomiast uznać Sąd, który w niektórych przypadkach pełni rolę organu egzekucyjnego.

Naczelnik Urzędu Skarbowego w Nysie wydał w dniu 04.10.2006r. postanowienie o numerze PP/443-28/06/BO, w którym uznał stanowisko Komornika za nieprawidłowe.Organ podatkowy pierwszej instancji wyjaśnił, iż komornik sądowy jest płatnikiem podatku od dostawy dokonanej w trybie egzekucji, w przypadku gdy wykonuje czynności egzekucyjne. Warunek z art. 18 ustawy o podatku od towarów i usług do uznania komornika za płatnika podatku od dostawy dokonanej w wyniku prowadzenia określonego rodzaju egzekucji zostanie spełniony również, gdy w trakcie prowadzenia egzekucji będzie on dokonywał tylko niektórych czynności egzekucyjnych, tak jak ma to miejsce w przypadku egzekucji z nieruchomości.

Komornik, nie zgadzając się z powyższym rozstrzygnięciem, złożył zażalenie na postanowienie Naczelnika Urzędu Skarbowego w Nysie z dnia 04.10.2006r., nr PP/443-28/06/BO, wniósł o jego uchylenie i merytoryczne rozpoznanie sprawy.

W zażaleniu podniósł, że komornik sądowy nie jest organem uprawnionym, ani zobowiązanym do poboru i odprowadzania podatku od towarów i usług. Za zobowiązanego należy uznać natomiast sąd, jako organ egzekucyjny. Ponadto podniesiono, iż momentem powodującym powstanie obowiązku podatkowego w zakresie tego podatku, jest uprawomocnienie się postanowienia o przysądzeniu własności, które dopiero powoduje skutek w postaci przeniesienia własności nieruchomości. Komornik stwierdził, iż z uwagi na fakt , iż to sąd decyduje o przeniesieniu własności nieruchomości z dłużnika na nabywcę, nie jest uczestnikiem opodatkowanej czynności dostawy towaru jaką jest przejęcie prawa własności. Tym uczestnikiem jest sąd. Zdaniem Komornika wyrażonym w złożonym zażaleniu sprzedaży licytacyjnej nieruchomości dokonuje sąd a nie komornik. Komornik sądowy, jako organ egzekucyjny wykonujący czynności przygotowawcze w zakresie procedury egzekucyjnej z nieruchomości, zatem nie może zostać uznany za płatnika w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od towarów i usług w odniesieniu do zbywanej przez sąd nieruchomości. Prowadzone przez niego czynności przy licytacji ograniczają się jedynie do pobrania od osób przystępujących do licytacji rękojmi i przekazania tej kwoty na konto depozytowe sądu prowadzącego egzekucję z nieruchomości. Pozostałe należności od nabywcy a wynikające ze zbycia nieruchomości uiszczane są na konto sądu i to sąd pozostaje ich dysponentem. Według składającego zażalenie konstrukcja przepisów regulujących sprzedaż nieruchomości w drodze licytacji, nie wskazuje aby komornik w żadnym momencie dysponował należnością pozyskaną z tej sprzedaży. Wszystkie środki pieniężne uzyskane z tego tytułu wpływając na konto depozytowe sądu , pozostają w dyspozycji sądu, który realizuje plan podziału pozyskanej ze sprzedaży nieruchomości w trybie licytacji. Dlatego niemożliwym jest obciążanie komorników sądowych, pozostających jedynie organami wykonawczymi, odpowiedzialnością za wynik czynności egzekucyjnych zastrzeżonych wyłącznie dla organów nadzorujących, jakimi są w tym zakresie sądy. Końcowo komornik podniósł w zażaleniu, iż z przyczyn od siebie niezależnych nie jest wstanie pobrać, a następnie odprowadzić podatku od towarów i usług od sprzedanej przez sąd (czyli nie przez siebie) nieruchomości należącej do egzekwowanego dłużnika.

Rozpatrując sprawę na skutek zażalenia Dyrektor Izby Skarbowej w Opolu zważył, co następuje:

Zgodnie z treścią art. 18 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54, poz. 535 z późn. zm.) organy egzekucyjne określone w ustawie z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U. z 2002 r. nr 110, poz. 968 z późn. zm.) oraz komornicy sądowi wykonujący czynności egzekucyjne w rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania cywilnego są płatnikami podatku od dostawy dokonywanej w trybie egzekucji, towarów będących własnością dłużnika lub posiadanych przez niego z naruszeniem obowiązujących przepisów. Z literalnego brzmienia powyższego przepisu wynika, iż jedynym warunkiem koniecznym dla uznania, iż komornik sądowy jest płatnikiem podatku od towarów i usług od dostawy dokonanej w trybie egzekucji, jest wykonywanie przez niego czynności egzekucyjnych. Przez czynność egzekucyjną należy rozumieć każde formalne, oparte na przepisach procesowych, działanie uprawnionego organu egzekucyjnego wywołujące skutek prawny dla prowadzonej egzekucji. W myśl art. 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (Dz.U. z 1997 r. nr 133 , poz. 882) komornik sądowy wykonuje czynności egzekucyjne w sprawach cywilnych oraz inne czynności przekazane na podstawie odrębnych przepisów. Z treści art. 759 § 1 ustawy z dnia 17.11.2006 r. Kodeks postępowania cywilnego wynika, iż czynności egzekucyjne są wykonywane przez komorników , z wyjątkiem czynności zastrzeżonych dla sądów. Należy zauważyć, iż na określony rodzaj egzekucji (np. egzekucji z nieruchomości) składa się szereg czynności egzekucyjnych, z których tylko nieliczne wykonywane są przez sąd. Wykonywanie przez sąd niektórych czynności, takich jak przybicie, wezwanie do złożenia do depozytu sądowego oraz przysądzenie, które skutkują przeniesieniem własności nieruchomości na nabywcę, nie oznacza, że w przypadku egzekucji z nieruchomości komornik nie wykonuje żadnych czynności egzekucyjnych. W trakcie egzekucji z nieruchomości w trybie egzekucji publicznej komornik wykonuje szereg czynności egzekucyjnych takich jak: zajęcie nieruchomości poprzez wysłanie stosownych pism dłużnikowi i sądowi, realizuje opis i oszacowanie, obwieszcza o licytacji, przyjmuje rękojmię, przeprowadza licytację pod nadzorem sędziego, zamyka licytację. W związku z powyższym należy przyjąć, iż w świetle art. 18 ustawy o VAT komornik sądowy jest płatnikiem podatku od dostawy dokonanej w wyniku prowadzenia określonego rodzaju egzekucji, jeżeli podejmuje czynności egzekucyjne. W przepisie tym brak jednoznacznego wymogu, aby komornik jako przyszły płatnik dokonywał - w trakcie prowadzenia określonego rodzaju egzekucji - czynności, której bezpośrednim skutkiem jest przeniesienie prawa własności określonego towaru. Wprowadzenie obowiązku pobrania i odprowadzenia podatku VAT przez komornika w przypadku dostawy dokonanej w trybie egzekucji jest uzasadnione szczególnym charakterem tej dostawy. Skoro istnieją podstawy do przyjęcia, iż podatnik jest niesolidnym dłużnikiem, to można przypuszczać, iż nie dokona zapłaty należnego podatku. Ponadto należy zauważyć, iż podatnik ? dłużnik zazwyczaj nie otrzymuje kwot uzyskanych przez organ egzekucyjny ze sprzedaży towarów dokonywanych w ramach egzekucji. Zatem ustanowienie organu egzekucyjnego płatnikiem podatku VAT ma zapewnić, iż należny podatek od dostawy w trybie egzekucji, zostanie odprowadzony na konto właściwego urzędu skarbowego.

Ustalając moment powstania obowiązku podatkowego należy oprzeć się na przepisie zawartym w art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, w myśl którego przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienia prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, w tym również: przeniesienie z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie. Za czynność taką ? stanowiącą przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel ? uznać należy także przeniesienie, mocą postanowienia sądu o przysądzeniu, własności nieruchomości będącej przedmiotem egzekucji, na osobę nabywcy ustaloną w postanowieniu o przybiciu (będącym końcowym etapem sprzedaży licytacyjnej), co z kolei stanowi wydanie towaru w rozumieniu art. 19 ust. 1 ustawy o VAT. Zatem obowiązek podatkowy z tytułu sprzedaży nieruchomości, uzyskanej w wyniku egzekucji, powstaje z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o przysądzeniu własności, gdyż z tą chwilą nabywca może rozporządzać towarem jak właściciel.

Jak wskazano wyżej, zgodnie z art. 18 ustawy o VAT płatnikami podatku VAT w przypadku sprzedaży egzekucyjnej towarów (rzeczy ruchomych i nieruchomości) ustawodawca ustanowił komorników sądowych. Do ich obowiązków należy zatem obliczenie, pobranie i wpłacenie podatku we właściwym terminie organom podatkowym, również w przypadku egzekucji sądowej z nieruchomości.
Art. 30 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. ? Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) stanowi, że płatnik, który nie wykonał obowiązków określonych w art. 8, odpowiada za podatek niepobrany lub podatek pobrany, a nie wpłacony. Stosownie do art.30 §3 płatnik lub inkasent odpowiada za należności wymienione w § 1 lub 2 tegoż artykułu, całym swoim majątkiem. Zgodnie z art. 30 § 4 ww. ustawy, jeżeli w postępowaniu podatkowym organ podatkowy stwierdzi okoliczność, o której mowa w §1 lub 2, organ ten wydaje decyzję o odpowiedzialności podatkowej płatnika lub inkasenta, w której określi wysokość należności z tytułu niepobranego lub pobranego, a niewpłaconego podatku. Według art. 30 §5, przepisów § 1 ? 4 nie stosuje się, jeżeli odrębne przepisy stanowią inaczej albo jeżeli podatek nie został pobrany z winy podatnika.
Z praktycznego punktu widzenia przepis art. 30 § 5 ustawy Ordynacja podatkowa dotyczący niepobrania podatku z winy podatnika nie będzie miał zastosowania, gdyż dokonującym wpłaty należności, będzie uczestnik licytacji, a należność musi zostać uregulowana na rachunek depozytowy sądu. Komornik, aby odprowadzić kwotę podatku we właściwej wysokości musi zastosować prawidłową stawkę podatku. W przypadku zastosowania niewłaściwej stawki zostanie uszczuplona należność i komornik będzie odpowiadał z tego tytułu całym swoim majątkiem.

Odnośnie wątpliwości dotyczących obowiązku naliczania podatku VAT w przypadku braku kontaktu z dłużnikiem uniemożliwiającym ustalenie, czy nieruchomość podlega podatkowi VAT, organ odwoławczy zauważa, że zgodnie z art. 30 § 5 ustawy Ordynacja podatkowa, przepisów dotyczących odpowiedzialności płatnika nie stosuje się, jeżeli odrębne przepisy nie stanowią inaczej albo jeżeli podatek nie został pobrany z winy podatnika (...). Zgodnie z art. 2 ust. 5 ww. ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, organy administracji publicznej, urzędy skarbowe, organy rentowe, o których mowa w art. 476 § 4 Kodeksu postępowania cywilnego, banki, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe i podmioty prowadzące działalność maklerską na podstawie przepisów ustawy z dnia 29 lipca 2005r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz.U. Nr 183, poz.1538), zobowiązane są na pisemne żądanie komornika udzielić mu na piśmie informacji niezbędnych do prawidłowego prowadzenia postępowania egzekucyjnego. Przepisy art. 762 Kodeksu postępowania cywilnego stosuje się odpowiednio.
W związku z powyższym komornik sądowy powinien dokonać wszelkich czynności umożliwiających pozyskanie informacji (np. korespondencja z ww. organami) niezbędnych do ustalenia czy dana nieruchomość podlega zwolnieniu od podatku od towarów i usług, czy też przy egzekucji z tej nieruchomości należy naliczyć podatek VAT. Podobnie w przypadku kontaktu z dłużnikiem i uzyskania stosownego oświadczenia odnośnie tego, czy przy egzekucji z danej nieruchomości występuje obowiązek podatkowy, komornik sądowy decyduje, czy dane oświadczenie jest dla niego wiarygodne. Jeżeli uzna, że powyższe oświadczenie nie jest zgodne z prawdą, to według w/w art. 2 ust. 5 ustawy o komornikach sądowych, może zwrócić się do określonych w powyższym przepisie organów o potwierdzenie uzyskanych informacji.

Powyższej interpretacji udzielono w oparciu o stan faktyczny przedstawiony w zapytaniu oraz obowiązujące przepisy prawa podatkowego.

Decyzja jest ostateczna w administracyjnym toku instancji.

Na podstawie art. 53 § 1 i art. 54 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153. poz.. 1270 ze zm.) stronie przysługuje prawo skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu, którą wnosi się za pośrednictwem Dyrektora Izby Skarbowej w Opolu w terminie 30 dni od dnia doręczenie decyzji.