Czy wynagrodzenie syndyka otrzymywane za pełnienie funkcji w postępowaniu upadłościowym powierzonej na podstawie postanowienia sądu upadłościowego, podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług?
sygnatura: IS.II/1/4430/69/05
autor: Izba Skarbowa w Rzeszowie
data: 2005-10-28
| słowa kluczowe: | syndycy, wynagrodzenia |
Dyrektor Izby Skarbowej w Rzeszowie, działając na podstawie art. 14b § 5 ustawy z dnia 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa (j.t. Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60; ze zm.), po rozpatrzeniu zażalenia K S na postanowienie Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego w Rzeszowie z dnia 8.08.2005 r., znak I US-II-443/55/05 w sprawie udzielenia pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów prawa podatkowego, w którym uznał stanowisko przedstawione przez Stronę za nieprawidłowe
Pismem z dnia 6.06.2005 r., K S zwrócił się do Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego w Rzeszowie z zapytaniem w kwestii dotyczącej opodatkowania podatkiem od towarów i usług, formułując to pytanie następująco: "czy wynagrodzenie syndyka otrzymywane za pełnienie funkcji w postępowaniu upadłościowym powierzonej na podstawie postanowienia sądu upadłościowego, podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na podstawie przepisów ustawy z dnia 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 54, poz. 535; ze zm.), jeżeli tak, to jaki podmiot jest usługobiorcą ewentualnej usługi świadczonej przez syndyka i czy z tego tytułu powinna być wystawiona faktura VAT."
Po rozpatrzeniu przedmiotowej sprawy Naczelnik Pierwszego Urzędu Skarbowego w Rzeszowie postanowieniem z dnia 8.08.2005 r., znak I US-II-443/55/05, postanowił uznać stanowisko Podatnika przedstawione we wniosku za nieprawidłowe. W uzasadnieniu organ I instancji wyjaśnił, że czynności wykonywane przez syndyka należy opodatkować podatkiem od towarów i usług. Ponadto, mimo iż składając wniosek podatnik nie przedstawił w tym zakresie własnego stanowiska w sprawie, organ I instancji stwierdził, że faktury dokumentujące świadczone przez Podatnika usługi winny być wystawiane na rzecz zleceniodawcy - sądu.
Nie zgadzając się z tym rozstrzygnięciem K S, pismem z dnia 16.08.2005 r. wniósł zażalenie do Dyrektora tut. Izby. W zażaleniu tym zarzucił, iż postanowienie nie rozstrzyga obiektywnie podniesionego problemu opodatkowania podatkiem od towarów i usług wynagrodzenia syndyka masy upadłości oraz nie ustosunkowuje się do Jego wniosku. Strona podnosi również, że "czynności wykonywanych przez syndyka nie można uznać za działalność gospodarczą." W związku z tym wniesiono o uchylenie zaskarżonego postanowienia.Postanowieniem z dnia 1.09.2005 r., wyznaczono Stronie siedmiodniowy termin do wypowiedzenia się w sprawie zebranego materiału dowodowego.Pismem z dnia 9.09.2005 r. Strona w odpowiedzi na postanowienie Dyrektora tut. Izby podtrzymała zarzuty podniesione w zażaleniu z dnia 16.08.2005 r. i wskazała dodatkowe argumenty przemawiające Jej zdaniem za nietrafnością podjętego przez organ I instancji stanowiska. Dodatkowo pismem z dnia 4.10.2005 r., Podatnik poszerzył swoją dotychczasową argumentację w przedmiotowej sprawie o treść orzeczenia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu, w którym Sąd wypowiedział się m.in. w kwestii pojęcia rażącego naruszenia prawa.
Po zapoznaniu się ze stanem faktycznym i prawnym sprawy Dyrektor Izby Skarbowej w Rzeszowie zważył co następuje:
Kwestią sporną w przedmiotowej sprawie są następstwa w podatku od towarów i usług czynności wykonywanych przez syndyka. W tym miejscu zwrócić należy uwagę, iż zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 54, poz. 535; ze zm.) opodatkowaniu tym podatkiem podlega odpłatna dostawa towarów oraz odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Przez świadczenie usług rozumie się natomiast każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 ww. ustawy, w tym również świadczenie usług zgodnie z nakazem władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa - art. 8 ust. 1 pkt 3 ustawy. Oznacza to, że fakt wykonywania pewnych czynności z nakazu władzy, np. sądu nie stanowi kryterium do uznania, że świadczenie nie jest wykonywane niezależnie.
W świetle natomiast art. 15 ust. 1 i ust. 2 cyt. wyżej ustawy podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności, która to obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy. Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych. Z kolei zgodnie z art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 1 nie uznaje się czynności, z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli z tytułu wykonywania tych czynności osoby te są związane ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich. Do czynności wykonywanych przez syndyka zastosowanie znajduje przepis art. 13 pkt 6 ustawy z dnia 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (j.t. Dz. U. z 2000 r., Nr 14, poz.176; ze zm.) stanowiący, iż przychody, osób, którym sąd zlecił na podstawie właściwych przepisów wykonanie określonych czynności, uważa się za przychody z działalności wykonywanej osobiście. Niemniej jednak, samo to nie wystarczy, aby wykluczyć czynności wykonywane przez syndyka z opodatkowania podatkiem od towarów i usług. Przesłanką jest kumulatywne spełnienie warunków wynikających z art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy.W świetle tego zwrócić należy uwagę, iż syndyka wyznacza sąd jako organ władzy postanowieniem - na podstawie art. 51 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 28.02.2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze - Dz.U. Nr 60, poz. 535 ze zm., (art. 14 § 1 pkt 3 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24.10.1934 r. prawo upadłościowe - Dz. U. z 1991 r., Nr 118, poz. 512; ze zm.) . Sąd powierzając danej osobie wypełnienie określonych ustawowo zadań nie określa w ścisły sposób warunków wykonywania pracy np. co do miejsca i czasu jej wykonywania. Chociaż przy wykonywaniu swojej funkcji syndyk podlega ustawie i najważniejsze decyzje musi konsultować z sędzią komisarzem i radą wierzycieli, jednakże w podstawowym i zasadniczym zakresie wykonywania swoich obowiązków jest w pełni samodzielny. I tak zgodnie z art. 161 oraz 179 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze, syndyk może udzielać pełnomocnictw do dokonywania czynności prawnych, pełnomocnictw procesowych oraz za zezwoleniem sędziego komisarza może zatrudniać inne osoby lub zlecić wykonanie czynności innym osobom.
Sposób ustalenia wynagrodzenia za czynności syndyka określony został w art. 162 ustawy prawo upadłościowe i naprawcze (art. 122 rozporządzenia - prawo upadłościowe). O wynagrodzeniu i zwrocie poniesionych wydatków orzeka sąd na wniosek zainteresowanych. Wynagrodzenie pokrywane jest z masy upadłości. Zgodnie natomiast z art. 165 ust. 2 ustawy (art. 122 § 2, art. 123 § 2 rozporządzenia) ostateczna wysokość wynagrodzenia uzależniona jest od zakresu i uzyskanych efektów podejmowanych działań. Analizując natomiast kwestię odpowiedzialności syndyka za powierzone funkcje należy mieć na uwadze, że czynności syndyka dotyczące masy upadłości są dokonywane we własnym imieniu lecz na rachunek upadłego (art.160 ust.1). Konsekwencją tego jest to, że syndyk nie odpowiada za zobowiązania zaciągnięte w sprawach dotyczących masy upadłości (art. 160 ust. 2). Odpowiada za nie zawsze upadły - art. 372 ustawy. To również wskazuje, co zostało już zaznaczone wyżej, że działalność syndyka ma charakter samodzielny. Odrębną kwestią jest odpowiedzialność syndyka za szkodę wyrządzoną nienależytym wykonaniem swoich obowiązków. Z treści przepisu art. 160 ust. 3 ustawy prawo upadłościowe i naprawcze (art. 102 rozporządzenia) wynika, że za szkodę odpowiada syndyk.Wynika z tego, że sąd powołuje syndyka i orzeka o jego wynagrodzeniu. Nie pokrywa jednak kosztów wynagrodzenia i nie ponosi odpowiedzialności ani za podjęte przez niego czynności, ani za szkody wyrządzone przez nienależyte wykonywanie obowiązków przez syndyka.
Przedstawione regulacje prawne dają podstawę do twierdzenia, że sąd nie jest związany z syndykiem prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny, jaki istnieje pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane co do warunków wykonania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności, o którym mowa w art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o podatku od towarów i usług. Zatem czynności dokonywane przez syndyka uznać należy za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą w świetle art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 11.03.2004 r. W świetle tego, uprawnione jest więc wnioskowanie, że czynności syndyka wykonującego powierzone funkcje w postępowaniu upadłościowym na podstawie postanowienia sądu wypełniają dyspozycję art. 8 ust. 1 pkt 3 oraz art. 15 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, wobec czego podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Za prawidłowe zatem należy uznać stanowisko organu I instancji w tym zakresie. Stanowisko takie zajął również Minister Finansów w interpretacji do ustawy o VAT, w piśmie z dnia 30.12.2004 r., znak: PP10-812-1022/04/MR/3545 (Dz. Urz. Min. Fin. Nr 1, poz. 13). W tym zakresie stwierdził, że skoro między syndykiem a sądem upadłościowym, wyznaczającym syndyka, nie istnieje stosunek prawny pracownik-pracodawca to należy uznać że czynności wykonywane przez syndyka są działalnością wykonywaną samodzielnie i z tego tytułu syndyk jest podatnikiem podatku VAT.
W ocenie organu odwoławczego, nie można zgodzić się z zarzutem Odwołującego, iż "nie jest działalnością gospodarczą w świetle prawa podatkowego" i "nie rodzi żadnych obowiązków podatkowych" sprawowanie funkcji syndyka w postępowaniu upadłościowym. Wskazać należy, iż dla objęcia obowiązkiem podatkowym nie jest istotne to, czy dany podmiot wykonuje działalność gospodarczą w rozumieniu odrębnych przepisów o swobodzie prowadzenia działalności gospodarczej, czy też jej nie wykonuje. Istotne jest tylko wykonywanie czynności wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług oraz definicja działalności gospodarczej zawarta w przepisie art. 15 ust. 2 ustawy, w świetle których czynności wykonywane przez syndyka sądu podlegają opodatkowaniu.Tut. organ podziela stanowisko organu pierwszej instancji w kwestii obowiązku wystawienia faktury, lecz w ocenie organu odwoławczego, odbiorcą świadczonej usługi jest jednostka postawiona w stan upadłości a co za tym idzie faktura winna być wystawiona na tę jednostkę, a nie jak przyjął organ I instancji - dla sądu.
W związku z tym rozstrzygnięto jak w sentencji.