Podatnik zwrócił się z zapytaniem czy usługi pomocy prawnej z urzędu swiadczone przez adwokatów na zlecenie sądu podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Podatnik zapytuje czy w przypadku opodatkowania uslug śwaidczonych w w/w zakresie ma prawo do skorzystania ze zwolnienia podmiotowego przewidzianego art. 113 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i uslug.
Zdaniem Podatnika usługi adwokackie swiadczone na zlecenie sądu nie podlegaja opodatkowaniu podatkiem od towarów i uśług. W przypadku natomiast przyjęcia, iz czynnosci te podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT adwokat nie ma prawa do skorzystania ze zwolnienia podmiotowego na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy.
sygnatura: PI/005-54/05/Z/08
autor: Izba Skarbowa w Gdańsku
data: 2005-09-08
| słowa kluczowe: | adwokat, działalność gospodarcza, podatnik |
Decyzja
Dyrektor Izby Skarbowej w Gdańsku działając na podstawie:
po rozpatrzeniu zażalenia wniesionego pismem z dnia 4 lipca 2005r. na postanowienie Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego w Gdyni znak XII-1/443-131/TZ-115/05/KR-O z dnia 24 czerwca 2005r. zawierające pisemną interpretację co do zakresu i sposobu zastosowania prawa podatkowego w sprawie opodatkowania podatkiem VAT usług pomocy prawnej z urzędu świadczonych przez adwokatów na zlecenie sąduzmienia postanowienie będące przedmiotem zażaleniaw części dotyczącej zwolnienia od podatku VAT na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług czynności wykonywanych przez adwokatów.
UZASADNIENIE
Pismem z dnia 20 maja 2005r. Podatnik zwrócił się do Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego w Gdyni z wnioskiem o udzielenie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów prawa podatkowego w sprawie opodatkowania podatkiem VAT usług pomocy prawnej świadczonych przez adwokatów na zlecenie sądu.
W złożonym zapytaniu Podatnik wskazał następujący stan faktyczny:
Podatnik wykonuje zawód adwokata w ramach zespołu adwokackiego oraz na zlecenie sądu świadczy usługi pomocy prawnej z urzędu. Sąd pobiera zaliczki na podatek dochodowy od przychodów z tytułu świadczenia usług pomocy prawnej z urzędu jako od przychodów określonych w art. 13 ust. 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Jednocześnie Podatnik przedstawił własne stanowisko zgodnie z którym świadczenie usług przez adwokata na zlecenie sądu nie stanowi samodzielnie wykonywanej działalności gospodarczej. Wnioskujący wskazał, iż sąd może w każdej chwili zwolnić adwokata z obrony z urzędu, ponosi pełną odpowiedzialność za podejmowane przez niego czynności oraz ustala należne za usługi adwokackie wynagrodzenie Przychód z tytułu świadczenia usług pomocy prawnej z urzędu nie jest zatem obrotem podlegającym opodatkowaniu na podstawie art. 29 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług.
Naczelnik Pierwszego Urzędu Skarbowego w Gdyni postanowieniem znak XII-1/443-131/TZ-115/05/KR-O z dnia 24 czerwca 2005r. uznał, iż w odniesieniu do opisanego stanu faktycznego stanowisko zawarte w przedmiotowym wniosku, zgodnie z którym Wnioskujący uważa, iż świadczenie usług pomocy prawnej z urzędu nie jest opodatkowane podatkiem od towarów i usług, jest nieprawidłowe.
W uzasadnieniu Naczelnik Pierwszego Urzędu Skarbowego w Gdyni wskazał, iż w zaprezentowanym stanie faktycznym nie zostały spełnione wszystkie przesłanki art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o podatku od towarów i usług. Brak w przedmiotowej sprawie odpowiedzialności sądu za wykonywane w ramach obrony z urzędu usługi adwokackie, w związku z czym świadczone przez adwokata w tym zakresie usługi stanowią samodzielnie wykonywaną działalność gospodarczą. Jednocześnie Naczelnik Pierwszego Urzędu Skarbowego w Gdyni wskazał, iż zgodnie z art. 113 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług podatnicy, u których wartość sprzedaży opodatkowanej nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty wyrażonej w złotych odpowiadającej równowartości 10.000 euro podlegają zwolnieniu z opodatkowania podatkiem VAT.
Na powyższe postanowienie Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego w Gdyni Podatnik pismem z dnia 4 lipca 2005r. złożył zażalenie wnosząc o ponowne rozpatrzenie przedstawionego przez Podatnika stanu faktycznego.
W uzasadnieniu zażalenia Wnioskujący zwrócił uwagę, iż Naczelnik Pierwszego Urzędu Skarbowego w Gdyni w udzielonej interpretacji wskazał, iż zgodnie z art. 113 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, który ma zastosowanie w przedmiotowej sprawie, podatnicy, u których wartość sprzedaży opodatkowanej nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty wyrażonej w złotych odpowiadającej równowartości 10.000 euro podlegają zwolnieniu z opodatkowania podatkiem VAT. Podatnik wskazuje, iż w myśl art. 113 ust. 13 pkt 2 ustawy zwolnienia tego nie stosuje się do podatników świadczących usługi prawnicze.
Dyrektor Izby Skarbowej w Gdańsku, po weryfikacji przedmiotowego postanowienia, stwierdza co następuje.
Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 ze zm.) opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega odpłatna dostawa towarów oraz odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. W myśl art. 8 ust. 1 pkt 3 cyt. ustawy przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również świadczenie usług zgodnie z nakazem władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa. Należy zatem zauważyć, iż sam fakt wykonywania pewnych czynności z nakazu władzy, np. sądu nie jest kryterium uznania, że świadczenie nie jest wykonywane w sposób samodzielny.
Oceny zakresu stosowania przepisów ustawy o podatku od towarów i usług w odniesieniu do czynności wykonywanych przez adwokatów na zlecenie sądu należy dokonywać w świetle uregulowań zawartych w art. 15 cyt. ustawy pod kątem kryterium decydującym o uznaniu ich za podatników podatku od towarów i usług. Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Jednocześnie w myśl art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą nie uznaje się czynności z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. Z 200r. Nr 14, poz. 176, z późn. zm.), jeżeli z tytułu wykonania tych czynności osoby te są związane ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecenie czynności co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich. W świetle przywołanego przepisu ustawy czynności podatnika nie stanowią samodzielnie wykonywanej działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy, jeżeli zostaną spełnione następujące warunki:
W przedmiotowej sprawie bezsprzecznym jest fakt, iż przychody uzyskiwane przez adwokatów z tytułu wykonywania określonych czynności na zlecenie sądu, prokuratury, w tym świadczenia pomocy prawnej z urzędu są zakwalifikowane do przychodów z działalności wykonywanej osobiście w rozumieniu art. 13 pkt 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Nie jest spornym również to, iż sąd określa adwokatowi wysokość wynagrodzenia z urzędu i wyznacza terminy rozpraw, a adwokat działa w imieniu i na zlecenie sądu oraz w granicach ściśle określonych przepisami prawa.
Należy jednakże wskazać, iż w przedmiotowej sprawie nie jest spełniona trzecia przesłanka wymieniona w cyt. art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy dotycząca odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności za zleceniobiorcę. Zgodnie z art. 78 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) oskarżony, który nie ma obrońcy z wyboru może żądać, aby wyznaczono mu obrońcę z urzędu, jeżeli w sposób należyty wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny. Sąd zatem, na żądanie oskarżonego, który nie ma obrońcy z wyboru, wyznacza obrońcę z urzędu do osobistego udzielenia pomocy prawnej. Brak jest jednak w tym zakresie tak daleko idącej ingerencji sądu, by można było mówić o przejęciu przez sąd odpowiedzialności za czynności adwokata.
Status prawny, zakres kompetencji, a także odpowiedzialność adwokatów regulują przepisy ustawy z dnia 26 maja 1982r. Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2002r. Nr 123, poz. 1058 z późn. zm.). Adwokat świadczący pomoc prawną z urzędu nie przestaje być podmiotem podlegającym rygorom wykonywanego zawodu.
Zgodnie z art. 8a ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1058 ze zm.), adwokat podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy wykonywaniu czynności, o których mowa w art. 4 ust. 1. Przywołany natomiast przepis ustawy zawiera katalog czynności do wykonywania których powołany jest adwokat, do których należy świadczenie pomocy prawnej, a w szczególności udzielanie porad prawnych, sporządzanie opinii prawnych, opracowywanie projektów aktów prawnych oraz występowanie przed sądami i urzędami.
W myśl natomiast art. 80 ustawy Prawo o adwokaturze adwokaci i aplikanci adwokaccy podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej za postępowanie sprzeczne z prawem, zasadami etyki lub godności zawodu bądź za naruszenie swych obowiązków zawodowych, a adwokaci również za niespełnienie obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy wykonywaniu czynności.
Z przywołanych przepisów ustawy wynika, że czynności adwokackie nie są podzielone w zakresie odpowiedzialności na czynności wykonywane z urzędu (za które ponosi odpowiedzialność sąd) i na czynności nie wykonywane z urzędu (za które odpowiedzialność ponosi sam adwokat). Zgodnie z nimi, adwokat odpowiada sam za wykonywane przez siebie czynności, niezależnie od tego, kto go zobowiązał do działania, a na wypadek ewentualnych roszczeń odszkodowawczych w związku z pełnionymi przez siebie obowiązkami (niezależnie czy z urzędu czy nie) szkoda pokrywana jest z ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy świadczeniu pomocy prawnej, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych czy występowaniu przed sądami i urzędami.
Należy również podkreślić, iż obrońca z urzędu jest obowiązany świadczyć pomoc prawną w sposób rzetelny, a odpowiedzialność za nierzetelną obronę ponosi wobec reprezentowanego. W momencie ustanowienia bowiem pełnomocnika z urzędu, pomiędzy nim, a podmiotem na rzecz którego został wyznaczony, tworzy się stosunek prawny, w którym mocodawcą staje się reprezentowana osoba. Samodzielność adwokata polega na tym, że ma on prawo działać nawet niezależnie od osoby, którą broni z tym zastrzeżeniem, iż może podejmować czynności tylko na jego korzyść. Adwokat ponosi odpowiedzialność za wyrządzone szkody wskutek własnych zaniedbań i błędów konsekwencją których jest przegranie sprawy , której wynik byłby korzystny, gdyby pełnomocnik zachował należytą staranność przed mocodawcą. Z uwagi na szczególny charakter stosunków łączących adwokata ze swoim klientem, jego działania i zaniechania podlegają ocenie przy uwzględnieniu profesjonalnego charakteru ich działalności.
Nie ma natomiast w przedmiotowej sprawie tożsamości czynności (sądu i adwokata), których odbiorcą jest uczestnik postępowania sądowego, tj. korzystający z tej pomocy prawnej. Sądy powołane są do wyrokowania w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej, czuwają również nad zapewnieniem realizacji praw stron procesu, w tym prawa do obrony, zgodnie z zasadą iż każdy ma prawo do sprawiedliwego i bezstronnego procesu. Jednakże to obrońca z urzędu obowiązany jest do rzetelnej obrony zgodnie z zasadami etyki wykonywania swego zawodu. Adwokatura bowiem powołana jest do udzielania pomocy prawnej, współdziałania w ochronie praw i wolności obywatelskich oraz w kształtowaniu i stosowaniu prawa, a sądy powszechne sprawują wymiar sprawiedliwości. Organy te zatem są niezależne od siebie i nie ponoszą wzajemnej odpowiedzialności za wykonywanie swych ustawowych funkcji.
Mając na uwadze powyższe należy wskazać, iż w związku z brakiem spełnienia wszystkich warunków określonych w przepisie art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o podatku VAT usługi pomocy prawnej z urzędu świadczone na rzecz sądu podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
W tym zakresie Dyrektor tut. Izby potwierdza poprawność Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego w Gdyni zawartego w pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania prawa podatkowego znak XII-1/443-131/TZ-115/05/KR-O z dnia 24 czerwca 2005r., natomiast nie podziela stanowiska w części dotyczącej możliwości skorzystania przez adwokatów ze zwolnienia podmiotowego od podatku od towarów i usług.
Zgodnie bowiem z art. 113 ust. 1 ustawy zwalnia się od podatku podatników, u których wartość sprzedaży opodatkowanej nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty wyrażonej w złotych odpowiadającej równowartości 10.000 euro. Do wartości sprzedaży nie wlicza się kwoty podatku. Jednocześnie w myśl art. 113 ust. 13 pkt 2 ustawy zwolnień, o których mowa w ust. 1 i 9, nie stosuje się do podatników świadczących usługi prawnicze oraz usługi w zakresie doradztwa, a także usługi jubilerskie.
W świetle przywołanych przepisów ustawy Podatnik świadczący usługi adwokackie nie ma prawa do skorzystania ze zwolnienia podmiotowego regulowanego przepisem art. 113 ust. 1 ustawy. Niezależnie od wartości sprzedaży opodatkowanej, tj. wysokości przychodu uzyskiwanego z tytułu wykonywanych czynności, świadczone usługi prawnicze podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na zasadach ogólnych.
W świetle powyższego Naczelnik Pierwszego Urzędu Skarbowego w Gdyni dokonał nieprawidłowej oceny stanowiska Wnioskującego w części dotyczącej prawa adwokatów do skorzystania ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem VAT na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług. Stąd - zgodnie z przepisem art. 14 b § 5 pkt 1 Ordynacji podatkowej, Dyrektor Izby Skarbowej w Gdańsku uznając, iż zażalenie Podatnika w tej części zasługuje na uwzględnienie orzekł jak w sentencji decyzji.