Podatnik zapytuje o opodatkowanie usług pomocy prawnej z urzędu świadczonych na rzecz sądu przez adwokatów.
sygnatura: PI/005-266/05/P/08
autor: Izba Skarbowa w Gdańsku
data: 2005-07-14
| słowa kluczowe: | adwokat, podatnik, samodzielna działalność gospodarcza |
Decyzja
Dyrektor Izby Skarbowej w Gdańsku działając na podstawie:
w związku z rażącym naruszeniem prawa, zmienia z urzędu postanowienie Naczelnika Urzędu Skarbowego w Kartuzach znak PP/443-P11/05/JK z dnia 7 kwietnia 2005r. w ten sposób, iż uznaje stanowisko Podatnika przedstawione we wniosku z dnia 7 marca 2005r. o udzielenie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania prawa podatkowego w sprawie opodatkowania podatkiem VAT usług pomocy prawnej z urzędu świadczonych przez adwokatów na rzecz sądu za nieprawidłowe.
UZASADNIENIE
Pismem z dnia 7 marca 2005r. Podatnik zwrócił się do Naczelnika Urzędu Skarbowego w Kartuzach z wnioskiem o udzielenie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów prawa podatkowego w sprawie opodatkowania podatkiem VAT usług pomocy prawnej z urzędu świadczonych przez adwokatów na zlecenie sądu.
W złożonym zapytaniu Podatnik wskazał następujący stan faktyczny:
Podatnik prowadzi kancelarię adwokacką oraz na zlecenie sądu świadczy usługi pomocy prawnej z urzędu. Przychody otrzymywane przez Wnioskującego od osób fizycznych oraz firm opodatkowane są podatkiem od towarów i usług.
Jednocześnie Podatnik przedstawił własne stanowisko zgodnie z którym świadczenie usług pomocy prawnej przez adwokata na zlecenie sądu nie stanowi samodzielnie wykonywanej działalności gospodarczej ze względu na wyłączenie zawarte w art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy z dnia 11 marca 2004r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 ze zm.). Przychód z tytułu świadczenia usług pomocy prawnej z urzędu nie jest zatem obrotem podlegającym opodatkowaniu na podstawie art. 29 ust. 1 cyt. ustawy.
Naczelnik Urzędu Skarbowego w Kartuzach postanowieniem znak PP/443-P11/05/JK z dnia 7 kwietnia 2005r. uznał, iż w odniesieniu do opisanego stanu faktycznego stanowisko zawarte w przedmiotowym wniosku, zgodnie z którym Wnioskujący uważa, iż świadczenie usług pomocy prawnej z urzędu nie jest opodatkowane podatkiem od towarów i usług jest prawidłowe.
W uzasadnieniu Naczelnik Urzędu Skarbowego w Kartuzach wskazał, iż wobec wyłączenia zawartego w art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o VAT świadczenie przez adwokata na zlecenie sądu usług pomocy prawnej z urzędu nie jest działalnością gospodarczą w rozumieniu art. 15 ust. 2 cyt. ustawy, a tym samym nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
Dyrektor Izby Skarbowej w Gdańsku, biorąc pod uwagę przedstawiony w sprawie stan faktyczny oraz obowiązujące przepisy prawa stwierdza co następuje.
Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 ze zm.) opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega odpłatna dostawa towarów oraz odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. W myśl art. 8 ust. 1 pkt 3 cyt. ustawy przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również świadczenie usług zgodnie z nakazem władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa. Należy zatem zauważyć, iż sam fakt wykonywania pewnych czynności z nakazu władzy, np. sądu nie jest kryterium uznania, że świadczenie nie jest wykonywane w sposób samodzielny.
Oceny zakresu stosowania przepisów ustawy o podatku od towarów i usług w odniesieniu do czynności wykonywanych przez adwokatów na zlecenie sądu należy dokonywać w świetle uregulowań zawartych w art. 15 cyt. ustawy pod kątem kryterium decydującym o uznaniu ich za podatników podatku od towarów i usług. Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Jednocześnie w myśl art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą nie uznaje się czynności z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. Z 200r. Nr 14, poz. 176, z późn. zm.), jeżeli z tytułu wykonania tych czynności osoby te są związane ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich. W świetle przywołanego przepisu ustawy czynności podatnika nie stanowią samodzielnie wykonywanej działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy, jeżeli zostaną spełnione następujące warunki:
W przedmiotowej sprawie bezsprzecznym jest fakt, iż przychody uzyskiwane przez adwokatów z tytułu wykonywania określonych czynności na zlecenie sądu, prokuratury, w tym świadczenia pomocy prawnej z urzędu są zakwalifikowane do przychodów z działalności wykonywanej osobiście w rozumieniu art. 13 pkt 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Nie jest spornym również to, iż sąd określa adwokatowi wysokość wynagrodzenia z urzędu i wyznacza terminy rozpraw, a adwokat działa w imieniu i na zlecenie sądu oraz w granicach ściśle określonych przepisami prawa.
Należy jednakże wskazać, iż w przedmiotowej sprawie nie jest spełniona trzecia przesłanka wymieniona w cyt. art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy dotycząca odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności za zleceniobiorcę. Zgodnie z art. 78 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) oskarżony, który nie ma obrońcy z wyboru może żądać, aby wyznaczono mu obrońcę z urzędu, jeżeli w sposób należyty wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny. Sąd zatem, na żądanie oskarżonego, który nie ma obrońcy z wyboru, wyznacza obrońcę z urzędu do osobistego udzielenia pomocy prawnej. Brak jest jednak w tym zakresie tak daleko idącej ingerencji sądu, by można było mówić o przejęciu przez sąd odpowiedzialności za czynności adwokata.
Status prawny, zakres kompetencji, a także odpowiedzialność adwokatów regulują przepisy ustawy z dnia 26 maja 1982r. Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2002r. Nr 123, poz. 1058 z późn. zm.). Adwokat świadczący pomoc prawną z urzędu nie przestaje być podmiotem podlegającym rygorom wykonywanego zawodu.
Zgodnie z art. 8a ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1058 ze zm.), adwokat podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy wykonywaniu czynności, o których mowa w art. 4 ust. 1. Przywołany natomiast przepis ustawy zawiera katalog czynności do wykonywania których powołany jest adwokat, do których należy świadczenie pomocy prawnej, a w szczególności udzielanie porad prawnych, sporządzanie opinii prawnych, opracowywanie projektów aktów prawnych oraz występowanie przed sądami i urzędami.
W myśl natomiast art. 80 ustawy Prawo o adwokaturze adwokaci i aplikanci adwokaccy podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej za postępowanie sprzeczne z prawem, zasadami etyki lub godności zawodu bądź za naruszenie swych obowiązków zawodowych, a adwokaci również za niespełnienie obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy wykonywaniu czynności.
Z przywołanych przepisów ustawy wynika, że czynności adwokackie nie są podzielone w zakresie odpowiedzialności na czynności wykonywane z urzędu (za które ponosi odpowiedzialność sąd) i na czynności nie wykonywane z urzędu (za które odpowiedzialność ponosi sam adwokat). Zgodnie z nimi, adwokat odpowiada sam za wykonywane przez siebie czynności, niezależnie od tego, kto go zobowiązał do działania, a na wypadek ewentualnych roszczeń odszkodowawczych w związku z pełnionymi przez siebie obowiązkami (niezależnie czy z urzędu czy nie) szkoda pokrywana jest z ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy świadczeniu pomocy prawnej, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych czy występowaniu przed sądami i urzędami.
Należy również podkreślić, iż obrońca z urzędu jest obowiązany świadczyć pomoc prawną w sposób rzetelny, a odpowiedzialność za nierzetelną obronę ponosi wobec reprezentowanego. W momencie ustanowienia bowiem pełnomocnika z urzędu, pomiędzy nim, a podmiotem na rzecz którego został wyznaczony, tworzy się stosunek prawny, w którym mocodawcą staje się reprezentowana osoba. Samodzielność adwokata polega na tym, że ma on prawo działać nawet niezależnie od osoby, którą broni z tym zastrzeżeniem, iż może podejmować czynności tylko na jego korzyść. Adwokat ponosi odpowiedzialność za wyrządzone szkody wskutek własnych zaniedbań i błędów konsekwencją których jest przegranie sprawy , której wynik byłby korzystny, gdyby pełnomocnik zachował należytą staranność przed mocodawcą. Z uwagi na szczególny charakter stosunków łączących adwokata ze swoim klientem, jego działania i zaniechania podlegają ocenie przy uwzględnieniu profesjonalnego charakteru ich działalności.
Nie ma natomiast w przedmiotowej sprawie tożsamości czynności (sądu i adwokata), których odbiorcą jest uczestnik postępowania sądowego, tj. korzystający z tej pomocy prawnej. Sądy powołane są do wyrokowania w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej, czuwają również nad zapewnieniem realizacji praw stron procesu, w tym prawa do obrony, zgodnie z zasadą iż każdy ma prawo do sprawiedliwego i bezstronnego procesu. Jednakże to obrońca z urzędu obowiązany jest do rzetelnej obrony zgodnie z zasadami etyki wykonywania swego zawodu. Adwokatura bowiem powołana jest do udzielania pomocy prawnej, współdziałania w ochronie praw i wolności obywatelskich oraz w kształtowaniu i stosowaniu prawa, a sądy powszechne sprawują wymiar sprawiedliwości. Organy te zatem są niezależne od siebie i nie ponoszą wzajemnej odpowiedzialności za wykonywanie swych ustawowych funkcji.
Mając na uwadze powyższe należy wskazać, iż w związku z brakiem spełnienia wszystkich warunków określonych w przepisie art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o podatku VAT usługi pomocy prawnej z urzędu świadczone na rzecz sądu podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
W świetle powyższego, w ocenie Dyrektora Izby Skarbowej w Gdańsku, rozstrzygnięcie zawarte w przedmiotowym postanowieniu jest rażąco sprzeczne z przepisami ustawy o podatku od towarów i usług. Takie działanie obliguje organ II instancji do podjęcia rozstrzygnięcia w oparciu o art. 14b § 5 pkt 2 ustawy Ordynacja podatkowa.
Zgodnie bowiem z art. 14b § 2 w/w ustawy interpretacja, o której mowa w art. 14a § 1, jest wiążąca dla organów podatkowych i organów kontroli skarbowej właściwych dla wnioskodawcy i może zostać zmieniona albo uchylona wyłącznie w drodze decyzji, w trybie określonym w § 5.
W myśl art. 14b § 5 pkt 2 cyt. ustawy organ odwoławczy z urzędu w drodze decyzji zmienia albo uchyla postanowienie, o którym mowa w art. 14a § 4, jeżeli postanowienie rażąco narusza prawo, orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego lub Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, w tym także jeżeli niezgodność z prawem jest wynikiem zmiany przepisów.
W świetle powyższego postanowiono jak w sentencji.