Opodatkowanie czynności wydania opinii w sprawie eksperymentu medycznego przez komisję bioetyczną.
sygnatura: ILPP1/443-987/08-5/KG
autor: Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu
data: 2009-01-20
słowa kluczowe: | badania kliniczne, działalność gospodarcza, lekarze, opinia, organ władzy publicznej, podatnik podatku od towarów i usług |
INTERPRETACJA INDYWIDUALNA
Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) oraz § 2 i § 6 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 ze zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko X Izby Lekarskiej przedstawione we wniosku z dnia 4 czerwca 2008 r. (data wpływu 20 października 2008 r.) uzupełnionym pismem z dnia 12 stycznia 2009 r. (data wpływu 13 stycznia 2009 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania usług świadczonych przez komisję bioetyczną - jest prawidłowe.
UZASADNIENIE
W dniu 20 października 2008 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania usług świadczonych przez komisję bioetyczną. Przedmiotowy wniosek został uzupełniony pismem z dnia 12 stycznia 2009 r. o doprecyzowanie przedstawionego stanu faktycznego.
W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny.
Wnioskodawca - X Izba Lekarska jest podmiotem posiadającym osobowość prawną, którego utworzenie i działanie reguluje ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o izbach lekarskich (Dz. U. Nr 30, poz. 158 ze zm.), dalej ustawa o izbach lekarskich.
Izby Lekarskie są posiadającymi osobowość prawną jednostkami samorządu lekarzy powołanymi ustawą o izbach lekarskich w wyniku realizacji art. 17 ust. 1 Konstytucji RP. Przepis ten umieszczony jest w rozdziale pierwszym, którego normy mają charakter ustrojowy Państwa. Tworząc samorząd zawodowy lekarzy organy państwa cedują na niego swoje władztwo w zakresie kontroli prawidłowości wykonywania tego zawodu, stąd katalog zadań powierzonych im do wykonywania w interesie publicznym określają ustawy.
Zgodnie z przepisem art. 1 ust. 1, ust. 2 i ust. 3 ustawy o izbach lekarskich tworzy się samorząd lekarzy i lekarzy dentystów, zwany dalej "samorządem lekarzy". Samorząd lekarzy jest niezależny w wykonywaniu swych zadań i podlega tylko przepisom ustawy. Jednostkami organizacyjnymi samorządu lekarzy posiadającymi osobowość prawną są: Naczelna Izba Lekarska i okręgowe izby lekarskie.
W myśl art. 4 pkt 9 ww. ustawy, zadaniem samorządu lekarzy jest m. in. wykonywanie innych zadań określonych odrębnymi przepisami. Natomiast zgodnie z art. 19 i art. 20 pkt 2 tej ustawy okręgową izbę lekarską stanowią lekarze wpisani na listę jej członków a organem okręgowej izby lekarskiej jest m. in. okręgowa rada lekarska.
Jednym z obszarów działania, który wchodzi w zakres Izby Lekarskiej jest, zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza i lekarza dentysty (t. j. Dz. U. z 2005 r. Nr 226, poz. 1943 ze zm.), eksperyment medyczny.
Eksperyment medyczny może zostać przeprowadzony wyłącznie po wyrażeniu pozytywnej opinii o projekcie przez niezależną komisję bioetyczną. Do składu komisji powołuje się osoby posiadające wysoki autorytet moralny i wysokie kwalifikacje specjalistyczne. Komisja bioetyczna wyraża opinię o projekcie eksperymentu medycznego, w drodze uchwały, przy uwzględnieniu kryteriów etycznych oraz celowości i wykonalności projektu.
Komisje bioetyczne powołują:
W skład komisji bioetycznych, o których mowa w ust. 3 pkt 2 i pkt 3, wchodzi również przedstawiciel właściwej okręgowej rady lekarskiej.
Zgodnie z art. 29 ust. 6 ww. ustawy, Minister właściwy do spraw zdrowia po zasięgnięciu opinii Naczelnej Rady Lekarskiej określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady powoływania i finansowania oraz tryb działania komisji bioetycznych.
W tym stanie rzeczy należy przyjąć, że okręgowe izby lekarskie, w tym X Izba Lekarska, wydając opinię o eksperymencie bioetycznym wykonują czynności z zakresu administracji publicznej.
Wnioskodawca posiada numer NIP, nadany przez właściwy organ podatkowy i jest czynnym i zarejestrowanym podatnikiem podatku od towarów i usług.
W piśmie z dnia 12 stycznia 2008 r. Wnioskodawca doprecyzował opisany stan faktyczny poprzez wskazanie, że:
W związku z powyższym zadano następujące pytanie.
Czy czynność wydania opinii w sprawie eksperymentu medycznego przez komisję bioetyczną powołaną przez X Izbę Lekarską w zakresie w jakim wynika to z treści przepisu art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza i lekarza dentysty, w związku z treścią art. 15 ust. 6 ww. ustawy o podatku od towarów i usług, oraz art. 4 ust. 5 Szóstej Dyrektywy Rady 77/388 EWG z dnia 17 maja 1977 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich w odniesieniu do podatków obrotowych - wspólny system podatku od wartości dodanej - obecnie art. 13, ust. 2 Dyrektywy 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. (Dz. U. L 347 z 11 grudnia 2006), nie podlega opodatkowaniu tym podatkiem...
Zdaniem Wnioskodawcy, zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 ze zm.) podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.
W myśl art. 15 ust. 2 ww. ustawy, działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługowców, w tym podmiotów pozyskujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy. Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.
Zgodnie z art. 15 ust. 6 ustawy o podatku o podatku od towarów i usług, nie uznaje się za podatnika organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących te organy w zakresie realizacji zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, dla realizacji których zostały one powołane, z wyłączeniem czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych.
W myśl art. 4 ust. 5 Szóstej Dyrektywy Rady 77/388 EWG z dnia 17 maja 1977 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich w odniesieniu do podatków obrotowych - obecnie art. 13, ust. 2 dyrektywy 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. (Dz. U. L 347 z 11 grudnia 2006), wspólny system podatku od wartości dodanej: ujednolicona podstawa wymiaru podatku, krajowe, regionalne i lokalne ograny władzy i inne instytucje (podmioty) prawa publicznego nie są uważane za podatników w związku z działalnością, którą podejmują, i transakcjami, które zawierają jako władze publiczne (organy władzy publicznej), nawet jeśli pobierają należności, opłaty, składki lub inne płatności w związku z taką działalnością lub transakcjami.
Jednakże, jeżeli podejmują one taką działalność i dokonują takich transakcji, są uważane za podatników w odniesieniu do tej działalności lub transakcji, w przypadku gdy wykluczenie ich z kategorii podatników prowadziłoby do znacznego zakłócenia konkurencji.
Artykuł 17 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483 ze zm.), stwierdza, że w drodze ustawy można tworzyć samorządy zawodowe, reprezentujące osoby wykonujące zawody zaufania publicznego i sprawujące pieczę nad należytym wykonywaniem tych zawodów w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony. Kwestie związane z tworzeniem i działaniem samorządu lekarzy reguluje ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o izbach lekarskich (Dz. U. Nr 30, poz. 158 ze zm.). Zgodnie z art. 1 ust. 1, ust. 2 i ust. 3 tej ustawy tworzy się samorząd lekarzy i lekarzy dentystów, zwany dalej "samorządem lekarzy".
Samorząd lekarzy jest niezależny w wykonywaniu swych zadań i podlega tylko przepisom ustawy. Jednostkami organizacyjnymi samorządu lekarzy posiadającymi osobowość prawną są: Naczelna Izba Lekarska i okręgowe izby lekarskie.
W myśl art. 4 pkt 9 ww. ustawy zadaniem samorządu lekarzy jest m. in. wykonywanie innych zadań określonych odrębnymi przepisami, a zgodnie z art. 19 i art. 20 pkt 2 tej ustawy okręgową izbę lekarską stanowią lekarze wpisani na listę jej członków a organem okręgowej izby lekarskiej jest m. in. okręgowa rada lekarska.
Zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza i lekarza dentysty (t. j. Dz. U. z 2005 r. Nr 226, poz. 1943 ze zm.), eksperyment medyczny przeprowadzony wyłącznie po wyrażeniu pozytywnej opinii o projekcie przez niezależną komisję bioetyczną. Do składu komisji powołuje się osoby posiadające wysoki autorytet moralny i wysokie kwalifikacje specjalistyczne. Komisja bioetyczna wyraża opinię o projekcie eksperymentu medycznego, w drodze uchwały, przy uwzględnieniu kryteriów etycznych oraz celowości i wykonalności projektu.
Komisje bioetyczne powołują:
W skład komisji bioetycznych, o których mowa w ust. 3 pkt 2 i pkt 3, wchodzi również przedstawiciel właściwej okręgowej rady lekarskiej.
Zgodnie z art. 29 ust. 6 ww. ustawy, Minister właściwy do spraw zdrowia po zasięgnięciu opinii Naczelnej Rady Lekarskiej określił, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady powoływania i finansowania oraz tryb działania komisji bioetycznych.
Z treści § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 11 maja 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad powoływania i finansowania oraz trybu działania komisji bioetycznych (Dz. U. Nr 47, poz. 480), wydanym na podstawie art. 29 ust. 6 ww. ustawy z dnia 5 grudnia 1966 r. o zawodzie lekarza i lekarza dentysty, komisja bioetyczna przy okręgowej izbie lekarskiej powoływana jest w drodze uchwały okręgowej rady lekarskiej.
W § 4 ust. 1 tego rozporządzenia stwierdza się, że osoba lub inny podmiot zamierzający przeprowadzić eksperyment medyczny składa do komisji bioetycznej wniosek o wyrażenie opinii o projekcie eksperymentu medycznego, zwanej dalej "opinią".
Natomiast § 6 ust. 5 stanowi, że komisja bioetyczna podejmuje uchwałę wyrażającą opinię w drodze głosowania tajnego, przy udziale w głosowaniu ponad połowy składu komisji, w tym przewodniczącego lub jego zastępcy i co najmniej dwóch członków komisji nie będących lekarzami.
Kwestie związane z finansowaniem działalności komisji bioetycznej reguluje § 10 przedmiotowego rozporządzenia. Zgodnie z § 10 ust. 1 i ust. 2 cyt. rozporządzenia, środki finansowe przeznaczone na finansowanie działalności komisji bioetycznej pochodzą z opłat wnoszonych przez podmiot zamierzający przeprowadzić eksperyment medyczny i obejmują koszty działalności komisji bioetycznej, składające się z:
Opłaty, o których mowa w ust. 1, podmiot zamierzający przeprowadzić eksperyment medyczny wnosi do podmiotu powołującego komisję bioetyczną na jego wezwanie przed podjęciem uchwały wyrażającej opinię.
Zgodnie z treścią § 8 ust. 1 i ust. 2 ww. rozporządzenia odwołanie od uchwały bioetycznej wyrażającej opinię wnosi się za pośrednictwem komisji bioetycznej, która podjęła uchwałę, do Odwoławczej Komisji Bioetycznej.
Jak wynika z powołanych wyżej przepisów, izby lekarskie są posiadającymi osobowość prawną jednostkami samorządu lekarzy powołanymi ustawą o izbach lekarskich w wyniku realizacji art. 17 ust. 1 Konstytucji RP. Przepis ten umieszczony jest w rozdziale pierwszym, którego normy mają charakter ustrojowy Państwa. Tworząc samorząd zawodowy lekarzy organy państwa cedują na niego swoje władztwo w zakresie kontroli prawidłowości wykonywania tego zawodu, stąd katalog zadań powierzonych im do wykonywania w interesie publicznym określają ustawy.
Powyższe powoduje, iż narzucone ustawami zadania (odpłatne bądź nie) takie jak np. wyrażenie opinii o projektach eksperymentów medycznych przez komisje bioetyczne nie stanowią usług wykonywanych w ramach działalności gospodarczej. Dlatego też w tym zakresie organy samorządu lekarzy występują w charakterze organów władzy publicznej. Jeśli bowiem obowiązek wykonywania ww. czynności przez Okręgową Radę Lekarską wynika bezpośrednio z przepisów ustawy, a nie z zawartych umów cywilnoprawnych, to zastosowanie znajduje odpowiednio art. 15 ust. 6 ustawy o podatku od towarów i usług.
Z powołanych przepisów ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty wynika, że jednym z zadań powierzonych okręgowej radzie lekarskiej jest powołanie komisji bioetycznej, która ma wyrażać opinie o projektach eksperymentów medycznych, w drodze uchwał, przy uwzględnieniu kryteriów etycznych oraz celowości i wykonalności projektu.
Na szczególny charakter czynności wykonywanych przez izby lekarskie - w ocenie Wnioskodawcy - wskazał Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 22 maja 2001 r. sygn. akt K 37/00. W wyroku tym stwierdzono, że ,,... w świetle przepisów art. 17 Konstytucji w Rzeczypospolitej Polskiej funkcjonować mogą "samorządy zawodowe, reprezentujące osoby wykonujące zawody zaufania publicznego" (ust. 1) oraz ,,inne rodzaju samorządu" (ust. 2). Te ,,inne rodzaje samorządu" z ust. 2 obejmują również, a contrario, ,,samorządy zawodowe osób nie wykonujących zawodów zaufania publicznego". Należy podkreślić, że reżym prawny obu rodzajów samorządu z art. 17 Konstytucji nie jest identyczny. W szczególności dla samorządów zawodowych z ust. 1 Konstytucja określiła główny cel ich funkcjonowania, jakim jest ,,sprawowanie pieczy nad należytym wykonywaniem tych zawodów w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony". Pociąga to za sobą przymusowość przynależności do samorządu wszystkich osób, które uważa się za wykonujące tego rodzaju zawody.
Z kolei ,,innym rodzajom samorządu", o których mowa w ust. 2, Konstytucja nie określiła żadnych celów, ustanowiła natomiast pewne granice ich aktywności. Samorządy te nie mogą naruszać wolności wykonywania zawodu ani ograniczać wolności podejmowania działalności gospodarczej. Nie ma wątpliwości, że ograniczenia, o których mowa w ust. 2, nie rozciągają się na samorządy zawodowe reprezentujące osoby wykonujące zawody zaufania publicznego. Te samorządy mogą, a niekiedy nawet powinny, ograniczać wolność wykonywania zawodu lub swobodę działalności gospodarczej ,,winna, zdaniem ustawodawcy konstytucyjnego, ustępować (...) potrzebie nie czynienia uszczerbku zaufania publicznemu, którym pewne zawody są obdarzane" ... może to pociągać konieczność wprowadzenia całego szeregu ograniczeń podejmowania działalności gospodarczej, jeżeli z działalnością taką wykonywanie zawodu miałoby się wiązać".
W ,,Komentarzu do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r." autorstwa Piotra Winczorka (wyd. Liber Warszawa 2000, str. 19), stwierdzone zostało: ,,... Do organów władzy publicznej Konstytucja zalicza organy państwa - ustawodawcze, wykonawcze, w tym organy administracji rządowej, sądowniczej, a także organy samorządów - terytorialnego, zawodowego, gospodarczego itp .
Aby decyzja podjęta przez dany organ odpowiadała wymogom legalności, musi on posiadać ustawowo określoną kompetencję do działania w danym zakresie (np. Sądy powszechne w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości), musi działać zgodnie z odpowiednimi procedurami decyzyjnymi (np. Sąd cywilny, zgodnie z postanowieniami Kodeksu postępowania cywilnego), a treść jego postanowienia musi być zgodna z odpowiednimi normami prawa materialnego zawartego w ustawie (np. Kodeksie cywilnym) i niekiedy, również w aktach wykonawczych do ustaw."
Zgodnie z powołanymi postanowieniami art. 29 ust. 1 w związku z art. 21 ust. 1 ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty warunkiem przeprowadzenia eksperymentu medycznego jest wyrażenie pozytywnej opinii o projekcie przez niezależną komisję bioetyczną.
Jednocześnie w art. 29 ust. 3 pkt 1 tej ustawy wskazano, że przedmiotowe zadanie realizować ma komisja bioetyczna powołana m. in. przez okręgową radę lekarską. Przy czym, okręgowa rada lekarska zgodnie z postanowieniami ustawy o izbach lekarskich jest organem okręgowej izby lekarskiej. Natomiast szczegółowe zasady powoływania i finansowania oraz tryb działania komisji bioetycznej zawierają postanowienia cyt. wyżej rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 11 maja 1999 r.
Zadaniem ustawowym nałożonym na okręgowe rady lekarskie (okręgowe izby lekarskie) realizowanym poprzez komisję bioetyczną jest wydawanie opinii dotyczących przeprowadzenia eksperymentu medycznego.
Uznać zatem należy, że X Izba Lekarska jest organem władzy publicznej w zakresie w jakim realizuje zadania nałożone odrębnymi przepisami prawa (art. 29 ust. 1 ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty). W szczególności X Izba Lekarska jest organem władzy publicznej w zakresie w jakim wydaje opinie o eksperymencie medycznym. Samo zaś wydawanie opinii o eksperymencie medycznym jest zadaniem nałożonym przez ustawodawcę.
W konsekwencji w świetle postanowień art. 15 ust. 6 ustawy o podatku od towarów i usług, w związku z treścią art. 4 ust. 5 Szóstej Dyrektywy Rady 77/388 EWG z dnia 17 maja 1977 r. - obecnie art. 13 ust. 2 Dyrektywy 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. (Dz. U. L 347 z 11 grudnia 2006 r.) Wielkopolskiej Izby Lekarskiej nie można uznać za podatnika podatku od towarów i usług w odniesieniu do czynności wykonywanych przez komisję bioetyczną.
Zauważyć także należy, że nieopodatkowanie czynności wykonywanych przez komisje bioetyczne działające przy Okręgowej Radzie Lekarskiej nie może wywołać zakłócenia konkurencji (art. 4 ust. 5 Szóstej Dyrektywy Rady - obecnie art. 13, ust. 2 Dyrektywy 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006r. - Dz. U. L 347 z 11 grudnia 2006) ze względu na okoliczność, iż tego typu działalności nie wykonują podmioty prywatne.
Reasumując stwierdzić należy, że czynności wykonywane przez komisję bioetyczną przy okręgowej izbie lekarskiej nie stanowią działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług, lecz są realizacją powierzonych przez państwo zadań o charakterze publicznym. Komisje bioetyczne działające przy izbach lekarskich nie wykonują działalności gospodarczej, a jedynie działalność opiniodawczą.
W związku z powyższym, czynności wykonywane przez X Izbę Lekarską realizowane są przez podmiot wykonujący zadania z zakresu władzy publicznej, a zgodnie z treścią art. 15 ust. 6 ustawy o podatku od towarów i usług nie uznaje się za podatnika organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących te organy w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, dla realizacji których zostały one powołane, z wyłączeniem czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych.
W tym stanie rzeczy czynności wykonywane przez komisję bioetyczną należy uznać za niepodlegające opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za prawidłowe.
Mając powyższe na względzie, stosownie do art. 14c § 1 Ordynacji podatkowej, odstąpiono od uzasadnienia prawnego dokonanej oceny stanowiska Wnioskodawcy.
Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.
Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu, ul. Ratajczaka 10/12, 61-815 Poznań po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).
Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Poznaniu, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Lesznie, ul. Dekana 6, 64-100 Leszno.