Czy wynagrodzenie i zwrot wydatków z tytułu pełnionej przez Wnioskodawcę funkcji arbitra w sporze między Spółką a Rzeczpospolitą Polską podlega w Polsce opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług (VAT)?

sygnatura: IPPP2/443-52/09-2/SAP

autor: Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie

data: 2009-02-19

Wniosek ORD-IN: [ 584 kB]

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2005 r., Nr 8, poz. 60 ze zm.) oraz § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. z 2007 r., Nr 112, poz. 770 ze zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy, przedstawione we wniosku z dnia 12 stycznia 2009 r. o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego (data wpływu 19.01.2009 r.), dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania wynagrodzenia otrzymywanego z tytułu wykonywania funkcji arbitra - jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 19 stycznia 2009 r. został złożony w/w wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania wynagrodzenia otrzymywanego z tytułu wykonywania funkcji arbitra

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny.

Dnia 15 maja 2006 r. Minister Skarbu Państwa, działając w imieniu Rzeczpospolitej Polskiej, wyznaczył Wnioskodawcę, do pełnienia funkcji arbitra - członka Trybunału Arbitrażowego, utworzonego na mocy artykułów 10 i 11 Umowy między Polską Rzeczpospolitą Ludową a Federalną Republiką Niemiec w sprawie popierania i wzajemnej ochrony inwestycji, sporządzonej w Warszawie dnia 10 listopada 1989 r. (Dz. U. z 1991 r., Nr 27, poz. 116), znowelizowane> przez Protokół między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec dotyczący zmian i uzupełnień wyżej wymienionej Umowy, sporządzony w Berlinie dnia 14 maja 2003 r. (Dz. U. z 2006 r., Nr 13, poz. 84). Trybunał ten Został utworzony w celu rozstrzygnięcia konkretnej sprawy wszczętej przez spółkę z siedzibą w Braunschweig (Niemcy) - dalej jako: Spółka - przeciwko Rzeczpospolitej Polskiej w związku z postawionymi przez Spółkę zarzutami naruszenia przez państwo polskie postanowień powyższej Umowy, która w brzmieniu ustalonym wyżej wymienionym Protokołem zwana będzie dalej w skrócie Umową Polsko-Niemiecką. Wcześniej w wezwaniu na arbitraż (,,Notice of Arbitration") z dnia 17 lutego 2006 r. skierowanym do Ministra Skarbu Państwa, jako organu reprezentującego w tym zakresie Rzeczpospolitą Polską Spółka wyznaczyła ze swej strony arbitrem członkiem tegoż Trybunału Arbitrażowego osobę zamieszkałą w Genewie, Szwajcaria. Obaj wyznaczeni w ten sposób arbitrzy, którzy te wyznaczenia przyjęli, wybrali na przewodniczącą Trybunału Arbitrażowego osobę zamieszkałą w Brukseli, Belgia, która w listach z dnia 29 czerwca 2006 r. i 7 lipca 2006 r. wyraziła na ten wybór swoją zgodę. Dnia 8 września 2006 r. na spotkaniu w Brukseli podpisany został przez strony oraz wszystkich członków Trybunału Arbitrażowego dokument w języku angielskim zatytułowany ,,Terms of Reference", który m.in.:

• określał dokładnie strony arbitrażu ze wskazaniem ich pełnomocników prawnych (I),

• zawierał skrótowy opis stanu faktycznego sprawy (II),

• wymieniał żądania stron (III) oraz kwestie do rozstrzygnięcia (IV),

• powoływał odnośne przepisy Umowy Polsko-Niemieckiej stanowiące podstawę prawną właściwości Trybunału Arbitrażowego (V.1),

• przedstawiał skład w jakim ukonstytuował się Trybunał Arbitrażowy (V.2),

• wskazywał Brukselę jako uzgodnione miejsce postępowania arbitrażowego,

• postanawiał, że do postępowania arbitrażowego znajdą zastosowanie ,,Terms of Reference" oraz Regulamin Arbitrażowy UNCITRAL, a w zakresie nieuregulowanym w Regulaminie Arbitrażowym UNCITRAL stosowane będą reguły i wskazówki proceduralne, które przyjmie Trybunał Arbitrażowy wydając w tym celu w razie potrzeby stosowne postanowienia (V.4),

• wskazywał język angielski jako język postępowania oraz zasady dotyczące zawiadomień i sposobu komunikowania się stron z Trybunałem Arbitrażowym (V.5.6)

W ostatnim punkcie V.7 Terms of Reference zastrzeżono, że ,,w zakresie w jakim według właściwych przepisów podatkowych wynagrodzenie arbitra mogłoby być obciążone podatkiem VAT, strony zobowiązują się zapłacić ten podatek po przedłożeniu im faktury przez arbitra" Zastrzeżenie to, praktycznie rzecz biorąc, odnosiło się tylko do wynagrodzenia Wnioskodawcy, albowiem w krajach, w których mieszkają dwaj pozostali członkowie Trybunału Arbitrażowego, tj. w Szwajcarii i w Belgii istnieje pełna jasność co do tego, że wynagrodzenia arbitrów w tego rodzaju sprawach nie są obciążone podatkiem VAT.

Zgodnie z art. 38 i 39 Regulaminu Arbitrażowego UNCITRAL, którego zastosowanie uzgodniono w Terms of Refererice, arbitrom członkom Trybunału Arbitrażowego utworzonego i działającego na mocy Umowy Polsko-Niemieckiej należy się z tytułu sprawowanej funkcji wynagrodzenie oraz zwrot poniesionych wydatków. Ponadto przepisy art. 40 ust. 1 i 2 Regulaminu Arbitrażowego stanowią, że po ukonstytuowaniu się trybunał arbitrażowy może żądać od każdej ze stron wpłacenia równych sum, jako zaliczki na koszty, o których mowa w art. 38 lit. a), b) i c) tegoż Regulaminu a także w toku postępowania arbitrażowego może żądać od stron wpłacenia kwot uzupełniających. W tym wypadku na żądanie Trybunału Arbitrażowego obie strony, tj. Spółka oraz Rzeczpospolita Polska, wpłaciły na poczet kosztów arbitrażowych odpowiednie zaliczki w równej wysokości, które wpłynęły na powierniczy rachunek bankowy w Brukseli, otwarty na zlecenie przewodniczącej Trybunału Arbitrażowego. Nadmienić wypada w końcu, że stosownie do przepisu art. 10 ust. 5 w zw. z art. 11 ust. 3 Umowy Polsko-Niemieckiej, każda ze stron ,,pokrywa koszty własnego arbitra oraz koszty jej udziału w postępowaniu przed trybunałem arbitrażowym; koszty przewodniczącego oraz pozostałe koszty pokrywają w częściach równych obie (..) strony" przy czym ,,Trybunał Arbitrażowy może inaczej uregulować sprawę kosztów", co nota bene przewiduje również art. 40 Regulaminu Arbitrażowego UNCITRAL. Wnioskodawca jest zatrudniony na stanowisku docenta na uczelni wyższej oraz prowadzi działalność gospodarczą w zakresie doradztwa prawnego i gospodarczego. Jednakże obie te dziedziny działalności nie mają nic wspólnego z wykonywaniem opisanych wyżej czynności arbitra.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie:

Czy wynagrodzenie i zwrot wydatków z tytułu pełnionej przez Wnioskodawcę funkcji arbitra w sporze między Spółką a Rzeczpospolitą Polską podlega w Polsce opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług (VAT)...

Wnioskodawca stoi na stanowisku, iż zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2004 r., Nr 54, poz. 535 ze zm.), zwanej dalej ,,Ustawą VAT", opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług (VAT) podlega ,,odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju". Przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 Ustawy VAT, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej. osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 Ustawy VAT, w tym również ,,świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa" (art. 8 ust. 1 pkt 3 Ustawy VAT). Według art. 15 ust. 1 Ustawy VAT podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2 tegoż artykułu, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Wspomniany zaś art. 15 ust. 2 Ustawy VAT stanowi, że działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym m.in. działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonania czynności w sposób częstotliwy. Jednakże, w myśl art. 15 ust. 3 Ustawy VAT, za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 1 ,,nie uznaje się m.in. czynności, z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r., Nr 14, poz. 176 ze zm.), zwanej dalej ,,Ustawą PIT", jeżeli z tytułu wykonywania tych czynności osoby te są związane ze zlecającym wykonywanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do:

• warunków wykonywania tych czynności,

• wynagrodzenia i

• odpowiedzialności zlecającego wykonywanie tych czynności wobec osób trzecich.

Analiza statusu prawnego arbitra Trybunału Arbitrażowego, o którym tutaj mowa, i wykonywanych przez niego czynności wyraźnie wskazuje na to, że w zakresie tych czynności arbiter pełni na podstawie norm prawa międzynarodowego wyrażonych w Umowie Polsko-Niemieckiej międzynarodową funkcję publiczną o charakterze sędziowskim, w ramach której ma kompetencję do rozstrzygnięcia w sposób niezależny i bezstronny sporu między inwestorem niemieckim (Spółką) a Rzeczpospolitą Polską. Już z tego choćby tylko względu nie można uznawać arbitra, w zakresie wykonywanych przez niego czynności sędziowskich na podstawie prawa międzynarodowego, za podatnika VAT będącego osobą fizyczną, która wykonuje samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w art. 15 ust. 2 Ustawy VAT. Wykonywania tego rodzaju czynności sędziowskich nie można w żadnej mierze zaliczyć do działalności gospodarczej, obejmującej ,,działalność producentów, handlowców lub usługodawców" lub działalność ,,osób wykonujących wolne zawody". Funkcja arbitra Trybunału Arbitrażowego utworzonego dorywczo (ad hoc), dla rozstrzygnięcia konkretnej sprawy, nie stanowi wykonywania jakiegokolwiek zawodu, a w szczególności wolnego zawodu. Podnieść należy dodatkowo, że wykonywanie czynności takiego arbitra ogranicza się do rozstrzygnięcia jednej, konkretnej sprawy wyrokiem lub innym postanowieniem kończącym postępowanie, po wydaniu którego wygasa mandat arbitra i kompetencja Trybunału Arbitrażowego. Czynności te wykonywane są więc tylko jednorazowo (incydentalnie), przy czym żadne okoliczności nie mogą wskazywać na zamiar wykonywania owych czynności w sposób częstotliwy. Sam tylko zamiar danej osoby nigdy tu nie wystarcza, gdyż powołanie do wykonywania czynności (funkcji) arbitra uzależnione jest nie od własnej woli chętnego, ale przede wszystkim od woli osoby lub instytucji uprawnionej do wyznaczenia arbitra w konkretnej sprawie. Potwierdza to niezbicie, że czynności arbitra pełniącego międzynarodową funkcję sędziowską w konkretnej incydentalnej sprawie na podstawie Umowy Polsko-Niemieckiej nie można uznawać za wykonywanie samodzielnej działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 Ustawy VAT, która to działalność stanowi przesłankę uznania danej osoby za podatnika w zakresie podatku od towarów i usług zgodnie z przepisem art. 15 ust. 1 Ustawy VAT. W konsekwencji wynika stąd jasno, że przychody arbitra obejmujące jego wynagrodzenie oraz zwrot wydatków poniesionych w związku z wykonywaniem powierzonych mu czynności, nie podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT.

Jednakże gdyby nawet przyjąć, co zdaniem Wnioskodawcy byłoby błędne, że wykonywanie przez Wnioskodawcę czynności arbitra na podstawie Umowy Polsko-Niemieckiej mieści się co do zasady w pojęciu działalności gospodarczej obejmującej świadczenie przez niego usług ,,sądowniczych" na rzecz stron sporu, to nie chodzi tu w żadnym wypadku o wymienione w art. 8 ust. 1 pkt 3 Ustawy VAT świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa. Działający w imieniu Rzeczpospolitej Polskiej Minister Skarbu Państwa nie ma bowiem prawa nakazywać nikomu wykonywania czynności arbitra w tego rodzaju sprawie. Może on jedynie wskazać określoną osobę do pełnienia tej funkcji, ale konieczna jest zawsze jej zgoda na tą nominację, zwana w literaturze przedmiotu ,,receptum arbitrii". Jest też rzeczą oczywistą że ani prawo krajowe, ani prawo międzynarodowe, w szczególności Umowa Polsko-Niemiecka, nie nakłada na nikogo obowiązku wykonywania funkcji arbitra Trybunału.

W końcu należy zwrócić uwagę na to, że czynności arbitra - członka Trybunału Arbitrażowego utworzonego i działającego z mocy Umowy Polsko-Niemieckiej nie można uznawać za samodzielnie wykonywaną działalność gospodarczą w świetle powołanego już wyżej przepisu art. 15 ust. 3 pkt 3, który stanowi, że za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą nie uznaje się czynności, z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2-9 Ustawy PIT, jeżeli z tytułu wykonania tych czynności osoby te są związane ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich. Otóż, biorąc pod uwagę specyfikę czynności arbitra - członka Trybunału Arbitrażowego, o których tu mowa, należy stwierdzić co następuje.

1. Przychody uzyskiwane przez wnioskodawcę z tytułu wykonywania tych czynności mieszczą się w kategorii przychodów z działalności wykonywanej osobiście zarówno wymienionych w pkt 4 (,,przychody z działalności polskich arbitrów uczestniczących w procesach arbitrażowych z partnerami zagranicznymi"), jak i w bardziej ogólnym art. 13 pkt 8 Ustawy PIT, obejmującym przychody z tytułu wykonywania usług, na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło, uzyskiwane od osób prawnych lub jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej.
2. Niezależnie od tego, że wnioskodawca został wyznaczony arbitrem przez Ministra Skarbu Państwa działającego w imieniu Rzeczpospolitej Polskiej, między wszystkimi trzema członkami Trybunału Arbitrażowego z jednej strony oraz obu stronami sporu, tj. Spółką i Rzeczpospolitą Polską z drugiej strony, powstały więzy prawne tworzące wielopodmiotowy stosunek prawny o charakterze zbliżonym do zlecenia. Za zlecającego wykonanie tych czynności (bez względu na to w jaki spos6b i przez kogo został poszczególny arbiter wyznaczony do rozstrzygnięcia danego sporu) uważa się zgodnie ze zwyczajem międzynarodowym (a także np. według art. 1179 § 1 polskiego k.p.c.) obie strony sporu, które zawsze ponoszą solidarną odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia i zwrot arbitrom ich wydatków.
3. Regulacja tego swoistego stosunku prawnego między arbitrami a stronami przedmiotowego sporu opiera się przede wszystkim na przepisach Umowy Polsko-Niemieckiej, a także na postanowieniach Terms of Reference oraz Regulaminu Arbitrażowego UNCITRAL, które określają szczegółowo tryb postępowania arbitrażowego, a tym samym warunki wykonywania powierzonych arbitrom czynności.
4. Powoływane wyżej postanowienia art. 38 i 39 Regulaminu Arbitrażowego UNCITRAL określają też wyraźnie warunki dotyczące zapłaty arbitrom wynagrodzeń za powierzone im czynności oraz zwrotu wydatków poniesionych przez nich w związku z wykonywaniem tych czynności.
5. W świetle zwyczajowego prawa międzynarodowego nie ulega najmniejszej wątpliwości, że arbitrzy międzynarodowi, tj. arbitrzy powołani i działający na mocy umów międzynarodowych, korzystają ze swoistego immunitetu sędziowskiego i nie ponoszą odpowiedzialności wobec osób trzecich za swe działania lub zaniechania w tym charakterze. Teoretycznie rzecz biorąc (bo w praktyce nie występują raczej takie przypadki) za szkody wyrządzone osobom trzecim wskutek czynności wykonywanych przez arbitrów międzynarodowych odpowiadają wyłącznie strony zlecające arbitrom wykonanie tych czynności.

Z powyższej analizy wynika jasno, że czynności wykonywane przez wnioskodawcę jako członka Trybunału Arbitrażowego, utworzonego i działającego na mocy Umowy Polsko-Niemieckiej, spełniają wszystkie przesłanki wymagane przez art. 15 ust. 3 pkt 3 Ustawy VAT dla uznania, że czynności te nie stanowią samodzielnie wykonywanej działalności gospodarczej, o której mowa w art. 15 ust. 1 Ustawy VAT. Tym samym, przychody uzyskane z tytułu tych czynności nie podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za prawidłowe.

Mając powyższe na względzie, stosownie do art. 14c § 1 Ordynacji podatkowej, odstąpiono od uzasadnienia prawnego dokonanej oceny stanowiska wnioskodawcy.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego) przedstawionego przez wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym, a w przypadku interpretacji dotyczącej zdarzenia przyszłego - stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 w/w ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 w/w ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 w/w ustawy) na adres: Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Płocku, ul. 1 Maja 10, 09-402 Płock.