Czy od przyznanego decyzją odszkodowania należy płacić podatek od spadków i darowizn?

sygnatura: PO/436/1/0006/06

autor: Izba Skarbowa w Gdańsku

data: 2006-12-07

Decyzja

Na podstawie art. 14 b § 5 pkt 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (j.t. Dz. U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 ze zm.) po rozpatrzeniu zażalenia Pani ......na postanowienie Naczelnika Drugiego Urzędu Skarbowego w Gdyni z dn. 22.09.2006 r. nr PO/436-003/06, udzielającego pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu stosowania prawa podatkowego - w sprawie opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn przyznanego odszkodowania za wywłaszczoną nieruchomość na rzecz Skarbu Państwa

• odmawia się zmiany postanowienia wymienionego organu podatkowego

Uzasadnienie

Powołując art. 14 a § 1 ustawy Ordynacja podatkowa, wnioskiem z dn. 26.06.2006 r. Pani ..........wystąpiła do Naczelnika Drugiego Urzędu Skarbowego w Gdyni o wydanie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu stosowania prawa podatkowego - przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Przedstawiając następujący stan faktyczny:

"W roku 1967 decyzją ... z dnia 12 stycznia 1967 r. Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku nastąpiło wywłaszczenie nieruchomości gruntowej .....należącej do mojej matki .......i mojej babci....... Wbrew obowiązującym przepisom odmówiono zapłaty odszkodowania za wywłaszczony grunt. W roku 1997 moja mama ... złożyła w Urzędzie Miasta w Gdyni wniosek o zapłatę odszkodowania za wyżej opisaną wywłaszczoną nieruchomość. Prezydent Miasta Gdyni decyzją z dnia 15.03.1999 r. umorzył postępowanie ...Równolegle mama wnioskowała do Prezesa Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast o stwierdzenie nieważności decyzji Prezydium ....Prezes Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast dwukrotnie, ostatnio decyzją z dnia 31.01.2001 r. odmówił stwierdzenia nieważności w/w decyzji. Dnia 10.03.2001 r mama zaskarżyła decyzję Prezesa .... do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Dnia 23.04.2002 r. mama zmarła. Dnia 25.10.2002 r. wystąpiłam /wspólnie z pozostałymi spadkobiercami ..../ ponownie do NSA o stwierdzenie nieważności decyzji Prezesa Urzędu Mieszkalnictwa....Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z dnia 31.10.2002 r. po rozpoznaniu sprawy z naszej skargi uchylił decyzję Prezesa ...Prezes Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast decyzją z dnia 30.09.2003 r. stwierdził nieważność decyzji z dnia 12.01.1967 w części dotyczącej nie ustalenia odszkodowania za wywłaszczoną nieruchomość. Na tej podstawie decyzją z dnia 12.04.2006 r. Starosta Gdański przyznał należne odszkodowanie za wywłaszczoną w 1967 r. nieruchomość" wnioskodawczyni wystąpiła z zapytaniem, czy od przyznanego mi decyzją z dnia 12.04.2006 r. odszkodowania obowiązana jestem płacić podatek od spadków i darowizn?

W ocenie podatnika w powyższej sprawie nie mają zastosowania przepisy ustawy z dnia 28.07.1983 r. o podatku od spadków i darowizn /.../Za życia mamy wszystkie urzędy odmawiały stwierdzenia nieważności decyzji Prezydium...Jakiekolwiek pozytywne rozstrzygnięcia w przedmiocie odszkodowania zapadły bowiem po śmierci mamy, a decyzja przyznająca odszkodowanie została wystawiona / m.in./ na moje nazwisko.

Naczelnik Drugiego Urzędu Skarbowego w Gdyni w postanowieniu z dn. 22.09.2006 r. nr PO/436-003/06, wydanym na podstawie art. 14 a § 1 i § 4 ustawy z dn. 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz. U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 ze zm.), nie potwierdził stanowiska zaprezentowanego w przedmiotowym wniosku.

Odwołując się do zapisu art. 922 § 1 Kodeksu cywilnego, definiującego spadek jako ogół praw i obowiązków majątkowych zmarłego, które przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób, oraz do treści art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn wymieniony organ podatkowy stwierdził, iż wypłacone odszkodowanie oznacza nabycie w drodze dziedziczenia prawa majątkowego.

W zażaleniu z dn. 02.10.2006 r. Pani .........podniosła zarzut błędnej interpretacji art. 7 ustawy o podatku od spadków i darowizn, zgodnie z którym podstawę opodatkowania stanowi wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych ... ustalona wg stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia /w naszym przypadku jest to 23.04.2002 r./.

Spadkodawcy w dacie zgonu nie przysługiwały wymagalne prawa o charakterze majątkowym, więc nie mogli ich nabyć w ramach sukcesji uniwersalnej następcy prawni /spadkobiercy/. Prawo do odszkodowania za wywłaszczoną nieruchomość nastąpiło nie w drodze spadkobrania lecz w wyniku wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego.....oraz decyzji Starosty Gdańskiego.

W związku z powyższym uważam, iż otrzymane przeze mnie odszkodowanie nie podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn.

Po rozpatrzeniu zażalenia Dyrektor Izby Skarbowej w Gdańsku stwierdza, co następuje.

W pierwszej kolejności wskazać należy na zakres przedmiotowy ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn /t.j. Dz. U. z 2004 r. nr 142, poz. 1514 z późn.zm./, która w art. 1 ust. 1 pkt 1 wymienia nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej tytułem spadku.

Spadek definiuje art. 922 § 1 Kodeksu cywilnego. Zatem spadek stanowią prawa i obowiązki majątkowe zmarłego, przechodzące z chwilą śmierci na jedną lub kilka osób.

W myśl § 2 powołanego przepisu nie należą do spadku prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa które z chwilą śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami.

W świetle przytoczonego stanu prawnego oraz treści zażalenia rozważenia wymaga kwestia, czy odszkodowanie przyznane Pani .......jest wynikiem nabycia w drodze spadku po .......roszczenia o jego wypłatę, tym samym czy wywołuje konsekwencje podatkowe na gruncie ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Zaznaczyć należy, że roszczenia odszkodowawcze, zatem także za wywłaszczoną nieruchomość, mają charakter cywilnoprawny, majątkowy. Stanowisko w tym zakresie potwierdza liczne orzecznictwo, w tym Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 05.10.1995 r. sygn. akt I KZP 23/95. Co do zasady roszczenia o takim charakterze wchodzą więc do masy spadkowej.

W ocenie tut. organu podatkowego Pani ........w dacie zgonu przysługiwało roszczenie o odszkodowanie za wywłaszczoną w roku 1967 nieruchomość. W/w zmarła dnia 23.04.2002 r., to jest w toku postępowania zawisłego przez Naczelnym Sądem Administracyjnym w Warszawie. Pani........., po uprzednim zainicjowaniu postępowania administracyjnego, wniosła bowiem prawem przewidzianą skargę na ostateczną decyzję Prezesa Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast z dnia 31.01.2001 r. Na mocy powołanego rozstrzygnięcia pozostawiona została w obrocie prawnym decyzja wydana przez Prezesa UMiRM z dnia 30.10.2000r., odmawiająca stwierdzenia nieważności decyzji z dnia 12.01.1967 r. orzekającej o wywłaszczeniu .

Z uzasadnienia wyroku NSA wydanego dnia 31.10.2002 r. sygn. akt I S.A. 723/01 -uchylającego wymienione decyzje - wynika, że następcy prawni skarżącej poparli skargę, co oznacza, że roszczenie w przedmiocie ustalenia odszkodowania przeszło na spadkobierców. Na dziedziczenie tego prawa wskazuje treść drugiej skargi do NSA z dnia 25.10.2002 r., cyt. "skarżąca zmarła, a w jej prawa - na podstawie prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w Gdyni z dnia 2 października 2002 r. Sygn. akt i Ns 1586/02 weszli,................Spadkobiercy skarżącej, posiadający z tego tytułu interes prawny w postępowaniu sądowym...podtrzymują złożoną już skargę ...."

Za uznaniem nabycia w drodze spadku przez osoby wymienione powyżej prawa majątkowego w postaci roszczenia o odszkodowanie świadczy przy tym zajęcie przez skład orzekający NSA merytorycznego stanowiska w sprawie. W sytuacji odmiennej - w świetle obowiązującego w dacie wydania przedmiotowego wyroku art. 59 ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym, w związku z art. 97 § 1 pkt 1 i art. 105 Kodeksu postępowania administracyjnego - winno mieć miejsce umorzenie postępowania, z uwagi na jego bezprzedmiotowość /wobec braku przesłanki podmiotowej spowodowanej zgonem strony postępowania, której przysługiwał wyłączny interes prawny w uzyskaniu merytorycznego stanowiska/.

Za taką kwalifikacją przemawia także regulacja aktu prawnego, na podstawie którego Starosta Gdański dnia 12.04.2006 r. orzekł ostatecznie o wysokości odszkodowania /decyzja nr GK.GN.KB.7221-9/05/06/ na rzecz m.in. Pani ........

Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami w art. 128 ust. 1 /w świetle art. 233 mającego zastosowanie do spraw wszczętych nie zakończonych decyzją ostateczną przed dniem wejścia w życie ustawy/ stwierdza o wywłaszczeniu nieruchomości za odszkodowaniem wyłącznie na rzecz osoby wywłaszczonej.

W zakresie odszkodowania wskazana ustawa nie zawiera regulacji będącej np. odpowiednikiem jej art. 136 ust. 3, wskazującego, że poprzedni właściciel lub jego spadkobierca mogą żądać zwrotu nieruchomości wywłaszczonej.

Nie zawiera także regulacji wynikającej przykładowo z zapisu art. 8 ust. 1 ustawy z dn. 23.02.1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego. Na mocy wymienionego przepisu w razie śmierci osoby, wobec której stwierdzono nieważność orzeczenia, prawo do dochodzenia odszkodowania przechodzi na małżonka, dzieci i rodziców.

Innymi słowy uprawnienie do odszkodowania nie zostało przyznane wprost na podstawie przepisu szczególnego innej osobie niż osobie wywłaszczonej. Zatem następcy prawni osoby wywłaszczonej uzyskują przysługujące jej prawo majątkowe w tym zakresie wyłącznie na zasadzie sukcesji uniwersalnej wynikającej z zapisu art. 922 § 1 K.c. Skoro Pani ............w dacie śmierci przysługiwało roszczenie o odszkodowanie, to w omawianej sprawie mają zastosowanie przepisy ustawy o podatku od spadków i darowizn, wobec objęcia zakresem przedmiotowym tego aktu prawnego faktu nabycia prawa majątkowego tytułem spadku.

Biorąc powyższe pod uwagę - w świetle przedstawionych przez Panią .......okoliczności faktycznych sprawy - Dyrektor Izby Skarbowej w Gdańsku nie znalazł przesłanek do uchylenia postanowienia Naczelnika Drugiego Urzędu Skarbowego w Gdyni z dnia 22.09.2006 r. nr PO/436-003/06.

Decyzja niniejsza jest ostateczna.