Problem opcji walutowych i zobowiązań związanych z zawartymi umowami tego typu, nie jest jedynie problemem spółek - stron umów z bankami. W świetle obowiązujących przepisów prawa, kolejnym ogniwem łańcucha podmiotów odpowiedzialnych mogą okazać się członkowie władz spółek uwikłanych w umowy opcji walutowych.
Odpowiedzialność cywilna członków władz spółek kapitałowych może kształtować się jako:
- odpowiedzialność odszkodowawcza z tytułu szkody wyrządzonej spółce,
- odpowiedzialność odszkodowawcza wobec wierzycieli za zobowiązania spółki,
- odpowiedzialność odszkodowawcza na gruncie przepisów prawa upadłościowego i naprawczego.
_ Odpowiedzialność odszkodowawcza z tytułu szkody wyrządzonej spółce _
Regulacje prawne dotyczące odpowie-dzialności odszkodowawczej z tytułu szkody wyrządzonej spółce są analogiczne dla spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjnej.
Członek zarządu oraz rady nadzorczej (lub komisji rewizyjnej) odpowiada wobec spółki za szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem bądź postanowieniami umowy spółki lub statutu, chyba, że nie ponosi winy (art. 293 § 1 k.s.h. oraz 483 § 1 k.s.h.), przy czym przepisy kodeksu spółek handlowych nakładają na wskazane podmioty obowiązek dochowania należytej staranności wynikającej z zawodowego charakteru ich działalności (art. 293 § 2 k.s.h. oraz 483 § 2 k.s.h.).
Odpowiedzialność odszkodowawcza z tytułu szkody wyrządzonej spółce warunkowana jest spełnieniem łącznie następujących przesłanek:
- powstanie szkody (uszczerbku w majątku) na skutek działania lub zaniechania członka organu sprzecznego z prawem lub umową (statutem) spółki,
- działanie lub zaniechanie musi być zawinione,
- istnienie związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem a powstaniem szkody.
Działanie lub zaniechane członka organu spółki prowadzące do szkody po stronie spółki, aby stanowiło podstawę odpowiedzialności wobec spółki, musi być sprzeczne z prawem bądź postanowieniami umowy (statutu) spółki. Należy jednak pamiętać, że członków organów spółek kapitałowych obowiązuje reguła szczególnej staranności przy wykonywaniu powierzonej im funkcji. Jakiekolwiek zaniechanie takiej staranności będzie, więc działaniem sprzecznym z prawem.
Odpowiedzialność, o której mowa oparta jest na zasadzie winy domniemanej, a więc dla jej powstania wymagane jest, aby członkowi organu spółki postawić uzasadniony zarzut nie dopełnienia należytej staranności. Domniemanie winy rodzi nadto ten skutek, iż spółka nie musi wskazywać, że członek organu ponosi winę, bowiem to po jego stronie jest ciężar dowodu braku winy, a więc wykazania, że dopełnił należytej staranności przy wykonywaniu swoich obowiązków.
W przypadku, gdy szkodę wyrządziło kilka osób wspólnie, ponoszą one odpowiedzialność solidarną, co oznacza, że spółka może domagać się pełnego odszkodowania zarówno od wszystkich tych osób jednocześnie, jak również tylko od niektórych z nich.
Omówione wyżej regulacje mogą stanowić podstawę do obciążenia członków organów spółki odpowiedzialnością odszkodowawczą z tytułu zawarcia umów tzw. opcji walutowych, przy czym koniecznie będzie wykazanie, że zawarcie takich umów nastąpiło z naruszeniem postanowień umowy (statutu) spółki lub przepisów prawa, a więc z naruszeniem należytej staranności. Należy, więc wymagać wykazania, że członkowie organów Spółki zaniechali należytego wyjaśnienia możliwych skutków zawartych umów, czy to w ramach zarządu czy to w ramach nadzoru nad spółką.
_ Odpowiedzialność odszkodowawcza wobec wierzycieli za zobowiązania spółki _
Jedynie członkowie zarządów mogą ponosić odpowiedzialność za zobowiązania spółki. Odpowiedzialności tej nie będą ponosić, więc członkowie organów nadzorczych.
Zarówno w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, jak i spółki akcyjnej członkowie zarządu ponoszą odpowiedzialność względem wierzycieli spółki, jeśli umyślnie lub przez niedbalstwo podali fałszywe dane w oświadczeniu składanym sądowi rejestrowemu o wniesieniu do spółki (przy jej powstaniu lub przy podwyższeniu kapitału zakładowego)
wkładów na pokrycie kapitału zakładowego w pełnej wymaganej prawem wysokości.
Jest to odpowiedzialność solidarna ze spółką i jest ona ograniczona czasowo na okres trzech lat od dnia zarejestrowania podwyższenia kapitału zakładowego (art. 291 k.s.h. i 479 k.s.h.).
Oświadczenia, których dotyczą komentowane regulacje są podpisywane przez wszystkich członków zarządu. Podstawą odpowiedzialności jest działanie umyślne członka zarządu, rozumiane jako rozmyślne podanie nieprawdziwych informacji, a także niezachowanie należytej staranności przy składaniu oświadczeń. Tak, więc członek zarządu będzie odpowiadał na podstawie komentowanych przepisów zarówno wówczas, gdy celowo złoży fałszywe oświadczenie, jak również w przypadku, gdy - co się często zdarza - poprzez niezachowanie wymaganej staranności złoży podpis pod oświadczeniem nie sprawdziwszy jego prawdziwości.
Odmienny rodzaj odpowiedzialności członków zarządu wobec wierzycieli za zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością reguluje art. 299 k.s.h., który stanowi, iż w przypadku, gdy egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna, wówczas, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania.
Z konstrukcji omawianego przepisu wynika, że dochodząc roszczeń wobec członka zarządu spółki, wierzyciel powinien wykazać jedynie:
- istnienie niezaspokojonej wierzytelności wobec spółki,
- bezskuteczność egzekucji z majątku spółki,
- posiadanie przez daną osobę statusu członka zarządu spółki.
Członek zarządu ma możliwość uwolnienia się od odpowiedzialności w przypadku wykazania, że:
- złożył wniosek o ogłoszenie upadłości we właściwym czasie, tj. w terminie 14 dni od dnia powstania przesłanek do ogłoszenia upadłości, bądź
- nie ponosi winy w niezgłoszeniu wniosku o ogłoszenie upadłości, bądź
- po stronie wierzyciela nie powstała szkoda, mimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie.
Ten rodzaj odpowiedzialności członków zarządu wobec wierzycieli spółki będzie się aktualizował w przypadku powstania po stronie spółki zobowiązań z tytułu umów opcji walutowych. W przypadku bezskuteczności egzekucji wobec spółki wierzyciele (banki) będą, bowiem mogli sięgnąć do majątków członków zarządu spółki i byłych członków zarządów.
Zaznaczyć należy, że regulacje dotyczące spółki akcyjnej nie znajdują odpowiednika art. 299 k.s.h. Odpowiedzialność członków zarządu spółki akcyjnej za zobowiązania spółki może dotyczyć wyłącznie szkody, jaką wierzyciele tej spółki ponieśli na skutek nie złożenia w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości.
_ *Odpowiedzialność na gruncie przepisów prawa upadłościowego i naprawczego. * _
Na gruncie przepisów prawa upadłościowego i naprawczego odpowiedzialność ponosić mogą członkowie zarządu spółek kapitałowych, posiadający prawo do reprezentowania spółki. Na tych osobach, bowiem spoczywa obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości nie później niż w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości. W przypadku powstania szkody na skutek nie złożenia tego wniosku, po stronie wskazanych osób powstaje odpowiedzialność odszkodowawcza.
Z praktycznego punktu widzenia odpowiedzialność ta w przeważającej większości przypadków będzie dotyczyła szkody wyrządzonej wierzycielowi. Szkoda ta będzie polegała na tym, że wskutek nie zgłoszenia albo spóźnionego zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości wierzyciel został pozbawiony zaspokojenia albo zaspokojony został w mniejszym stopniu, niż gdyby wniosek złożono w odpowiednim czasie. Celem wykazania szkody wierzyciel musi, zatem udowodnić, że w wyniku zaniechania zgłoszenia wniosku zmniejszył się majątek masy upadłości i wskutek tego w podziale funduszów masy nie otrzymał nic albo otrzymał mniej, niżby na niego przypadało, gdyby wniosek był zgłoszony we właściwym czasie.
Jeżeli odpowiedzialność za niewykonanie obowiązku zgłoszenia wniosku ponosi kilka osób, ich odpowiedzialność jest solidarna.
_ Źródła prawa: _
- _ Ustawa z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych ("k.s.h."); _
- _ Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r.- Kodeks cywilny ("k.c.") _