Sprawy te reguluje ustawa z dnia 7 października 1999 r. o języku polskim, _ Dz. U. Nr 90, poz. 999, z późn. zm. oraz z 2004 r. Nr 92, poz. 878 _, obowiązująca od dnia 9 maja 2000 r.
_ _
Zgodnie z przepisami powołanej ustawy, język polski jest językiem urzędowym:
1. konstytucyjnych organów państwa,
2. organów jednostek samorządu terytorialnego i podległych im instytucji w zakresie, w jakim wykonują zadania publiczne,
3. terenowych organów administracji publicznej,
4. instytucji powołanych do realizacji określonych zadań publicznych,
5. organów, instytucji i urzędów podległych organom wymienionym w pkt 1 i 3, powołanych w celu realizacji zadań tych organów, a także organów państwowych osób prawnych w zakresie w jakim wykonują zadania publiczne,
6. organów samorządu innego niż samorząd terytorialny oraz organów organizacji społecznych, zawodowych, spółdzielczych i innych podmiotów wykonujących zadania publiczne.
Podmioty wykonujące zadania publiczne na terytorium RP dokonują wszelkich czynności urzędowych w języku polskim, chyba, że przepis szczególny stanowi inaczej. Zasadę używania języka polskiego stosuje się także do składania przez te podmioty oświadczeń organom, o których wyżej mowa.
Języka polskiego używa się w obrocie prawnym na terytorium RP pomiędzy podmiotami polskimi oraz gdy jedną ze stron jest podmiot polski. Dotyczy to w szczególności:
– nazewnictwa towarów,
– nazewnictwa usług,
– ofert,
– reklamy,
– instrukcji obsługi,
– informacji o właściwościach towarów i usług,
– warunków gwarancji,
– faktur, rachunków i pokwitowań.
Podmiotem polskim w rozumieniu omawianej ustawy jest:
– osoba fizyczna mająca miejsce zamieszkania na terytorium RP,
– osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej prowadząca działalność na terytorium RP.
Jeżeli stroną umowy realizowanej na terenie RP, w tym umowy o pracę jest podmiot polski, czyli pracownik posiadający obywatelstwo polskie, umowę sporządza się w języku polskim. Umowa sporządzona w języku polskim może mieć wersję obcojęzyczną. Jeżeli strony umowy nie postanowiły inaczej podstawą wykładni takiej umowy jest jej wersja polskojęzyczna.
W razie naruszenia omówionych zasad sporządzania umów w języku polskim, w sporze sądowym nie jest dopuszczalny dowód ze świadków ani dowód z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności prawnej. Sąd może jednak dopuścić wymienione dowody, jeżeli ze względu na szczególne okoliczności sprawy uzna to za stosowne.
W stosunkach pracy oznacza to, że odpowiedzialność za zawarcie umowy o pracę w języku obcym w razie sporu obciążać będzie pracodawcę, jako silniejszą stronę tego stosunku, a przede wszystkim stronę zobowiązaną do prowadzenia akt personalnych pracownika w strukturze dokumentów prowadzonych w języku polskim.
Z ustawy o języku polskim wynika także, że wszelkie napisy i informacje w urzędach, instytucjach użyteczności publicznej a także przeznaczonych do odbioru publicznego oraz w środkach transportu publicznego sporządza się w języku polskim. W konsekwencji, wszelka dokumentacja maszyn i urządzeń, narzędzi używanych przez pracowników musi posiadać wymagane przepisami prawa pracy dokumenty sporządzone w języku polskim.
Dotyczy to odpowiednio instrukcji obsługi, czy też napisów na tych urządzeniach służących do ich eksploatacji. Nazwom i tekstom w języku polskim mogą towarzyszyć wersje w przekładzie na język obcy w wypadkach i granicach określonych w rozporządzeniu MSWiA z dnia 18 marca 2002 r. w sprawie wypadków, w których nazwom i tekstom w języku polskim mogą towarzyszyć wersje w przekładzie na język obcy, _ Dz. U. Nr 37, poz. 349. _
Z przepisów powołanej ustawy o języku polskim wynika, że czynności kontrolne przeprowadzane np. przez inspektorów pracy mają być realizowane w języku polskim, a pracodawcy zagraniczni są obowiązani do składania stosownych oświadczeń i wyjaśnień w toku tych kontroli w języku polskim.
W konsekwencji, na pracodawcy będącym obcokrajowcem ciąży obowiązek zapewnienia przedkładania do kontroli wymaganych dokumentów sporządzonych w języku polskim oraz składania stosownych wyjaśnień także w języku polskim.
Oznacza to, że powinność ta obejmuje, (w sytuacji prowadzenia działalności na terenie RP), zapewnienie ewentualnego* tłumacza,* który to obowiązek obciąża podmiot kontrolowany a nie inspektora pracy.
Używanie języka polskiego przy sporządzaniu umów o pracę jest dopuszczalne wyłącznie w razie wykonywania pracy na terytorium RP przez obcokrajowców, którzy wyrazili zgodę na sporządzenie umowy w innym języku niż polski.
Warto na koniec dodać, że w ramach ostatniej nowelizacji omawianej ustawy, od dnia 1 maja 2004 r. zobowiązano Państwową Inspekcję Pracy do kontroli używania języka polskiego w zakresie wykonywania przepisów prawa pracy. Jednocześnie przewidziano, że ten kto na terytorium RP przy wykonywaniu przepisów z zakresu prawa pracy sporządza umowę lub inny dokument wyłącznie w języku obcym podlega karze grzywny do 5.000.- złotych.