Temat rynku wewnętrznego jest zagadnieniem skomplikowanym i złożonym. Art. 14 Traktatu o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej definiuje rynek wewnętrzny jako obszar bez granic wewnętrznych, na którym zostaje zapewniony wolny przepływ towarów, osób, usług i kapitału. Zgodnie z tym każdy uczestnik rynku ma prawo lokowania kapitału, produkowania i sprzedawania towarów oraz świadczenia usług w granicach Wspólnoty. Regulacje wewnętrzne państw członkowskich nie mogą stanowić przeszkody w tych działaniach.

W terminologii integracji europejskiej występują obok siebie dwa pojęcia: rynek wewnętrzny i Wspólny Rynek. Mimo, że funkcjonują równolegle, nie można stosować ich zamiennie. Wspólny Rynek ma szerszy zakres działań. Rynek wewnętrzny koncentruje się na znoszeniu barier hamujących cztery podstawowe swobody: przepływu towarów, osób, usług i kapitału. Nie obejmuje on jednak polityki konkurencji, rolnictwa i transportu.

W rzeczywistości rynek wewnętrzny stanowi trzon Wspólnego Rynku. W ramach rynku wewnętrznego dwoma głównymi, przenikającymi się działaniami są:

1. Ograniczenie harmonizacji prawa UE do minimum podstawowych wymogów bezpieczeństwa z zakresu ochrony zdrowia, środowiska, konsumenta. Opiera się ono głównie na tzw. dyrektywach "Nowego Podejścia", zawierających ogólne wymogi bezpieczeństwa w dziedzinach ochrony zdrowia, konsumenta i środowiska. Szczegółowe kwestie techniczne reguluje się już na szczeblu norm europejskich. Jednak problem barier wynikających z odmiennych krajowych uregulowań dotyczących produktów i standardów nadal nie został do końca rozwinięty. Wówczas większe zastosowanie znajduje zasada wzajemnego uznania.
   
2. Stosowaniem zasady wzajemnego uznania. Powyższa zasada gwarantuje, że każdy towar legalnie wyprodukowany i sprzedawany, w którymkolwiek z krajów członkowskich powinien być sprzedawany bez przeszkód na terenie UE . Powoduje ona wzajemne uznanie norm narodowych obok wspólnotowych standardów. Zdarza się bowiem, że państwa członkowskie próbują obejść art. 28 Traktatu o WE zakazujący wszelkiej regulacji handlu podjętej przez państwa członkowskie, która jest zdolna pośrednio lub bezpośrednio, faktycznie lub potencjalnie utrudnić handel wewnątrz Wspólnoty. Powołują się one wówczas na konieczność ochrony zdrowia i konsumenta, powszechnej obyczajności, porządku i bezpieczeństwa publicznego lub ochrony środowiska. Często jednak przepisy ochronne są fikcją utrudniającą wymianę towarową. Aby jednak nie dochodziło do nadużyć, kraje Unii omijając ten zakaz, muszą wykazać, że stosowany przez nie środek jest niezbędny i proporcjonalny, a także jak najmniej radykalny w danej sytuacji. Nie może on być również wyrazem nielegalnej dyskryminacji.

Twórcy rynku wewnętrznego postawili przed sobą dwa cele: wzmocnienie konkurencyjności WE oraz urzeczywistnienie czterech podstawowych wolności: swobodnego przepływu towarów, osób, usług i kapitału między państwami członkowskimi.

Realizacja tej wolności w głównej mierze opiera się na utworzeniu unii celnej, w ramach której nastąpiło zniesienie barier celnych między państwami członkowskimi i ustalenie jednej wspólnej taryfy celnej na towary pochodzące z krajów trzecich.

Innymi elementami urzeczywistniania tej swobody są: zakaz dyskryminacji podatkowej oraz stopniowa harmonizacja systemów podatkowych państw członkowskich, a także eliminacja barier pozataryfowych np. ilościowych, jakościowych, które do dziś stanowią ukrytą barierę w handlu. Dobrym przykładem tego są normy techniczne i regulacje narodowe dotyczące standardów.

Z mechanizmów znoszenia wszelkich ograniczeń w handlu między państwami członkowskimi zostały wyłączne sektory rolnictwa i transportu, m.in. poprzez gwarancje zabezpieczenia cen produktów rolnych, inwestycje w infrastrukturę transportu i regulację środków transportu. Ponieważ reguły swobodnego przepływu towarów i usług w tych sektorach nie mogą być stosowane bez ograniczeń, ujednolicenie rynku jest możliwe jedynie przez ujednolicenie tych polityk w poszczególnych państwach członkowskich.

Każdy obywatel Unii, czyli obywatel któregokolwiek z państw członkowskich ma prawo do swobodnego poruszania się i przebywania na terenie państw członkowskich. Zakres tej swobody obejmuje pracowników i ich rodziny, studentów, emerytów i osoby nieaktywne ekonomicznie, pod warunkiem że posiadają wystarczające środki do życia.

Realizacja zasady swobodnego przepływu osób nie doprowadziła do stworzenia wspólnej polityki dotyczącej obywateli państw trzecich, którzy chcą przebywać na terytorium państw członkowskich. Dopiero Traktat Amsterdamski włączył politykę migracyjną do kompetencji Wspólnot. Czynione są także próby harmonizacji przepisów krajowych w zakresie ubezpieczeń społecznych.

Pierwsza z nich polega głownie na wolności w wyborze miejsca prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek, tzn. zakładania i kierowania przedsiębiorstwem we wszystkich państwach członkowskich. Chodzi o wybór miejsca najkorzystniejszego pod względem warunków inwestycyjnych i środowiskowych dla danego przedsiębiorcy. Ta swoboda nosi cechę przywiązania do danego miejsca.

Swoboda przepływu usług nie odnosi się do stałego wykonywania czynności zawodowych w jednym z państw członkowskich. Osoba świadcząca usługi, ma swoją siedzibę w jednym państwie członkowskim, natomiast w drugim podejmuje daną działalność. Oznacza to, że świadczenie lub odbiór usługi wiąże się z przekroczeniem granicy. Usługi są w zasadzie wykonywane za wynagrodzeniem. Usługą może być działalność przemysłowa, handlowa, rzemieślnicza oraz wykonywanie wolnych zawodów.
Jest to swoboda napotykająca najwięcej trudności ze strony przywiązanych do swoich przepisów państw członkowskich.

Podlegają jej samodzielne transakcje finansowe, które nie mają bezpośrednich związków z przemieszczaniem się ludzi, towarów czy usług. Obywatele Unii oraz podmioty gospodarcze mające siedziby w państwach członkowskich mogą inwestować oraz nabywać środki rzeczowe i finansowe za granicą. Mają także prawo do swobodnego transferu zysków.

Traktat o Wspólnocie Europejskiej zakazuje z dniem 1 stycznia 1994 roku wszelkich ograniczeń w przepływie kapitału między państwami członkowskimi, a także między państwami członkowskimi a państwami trzecimi.

Dla 340 mln unijnych konsumentów rynek wewnętrzny oznacza liberalizację przepływu kapitału, usług finansowych i transportowych, wyeliminowanie kosztów administracyjnych kontroli granicznej, a także wzajemne uznawanie dyplomów szkół wyższych. Rynek wewnętrzny działa też stymulująco na rozszerzanie zakresu kompetencji wspólnotowych i wprowadzanie nowych polityk, pogłębiając tym samym proces integracji europejskiej.

Opracowanie: Justyna Zwolińska

źródło: